3. Vrouwen eisen rechten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Welkom!

Geschiedenis

M3

28 mei 2025

Op tafel:

Schrift, schrijfgerei, iPad

Planning

• Terugblik 5.2
• Uitleg 5.3 deel 2
• Aantekeningen 5.3 deel 2
• Pauze-momentje
• Aan de slag 5.3

Planning

• Terugblik 5.2
• Uitleg 5.3 deel 1
• Aantekeningen 5.3 deel 1
• Pauze-momentje
• Aan de slag 5.3

Nederland moest na de Tweede Wereldoorlog weer worden opgebouwd. Hoe noemen we deze periode?

Hoe noemen we de kinderen die net na de oorlog werden geboren?

Welke vier zuilen (groepen) waren er in de jaren '50 in Nederland?

Wat waren de drie jeugdculturen die ontstonden in Nederland?

Na de Tweede Wereldoorlog komt de cultuur van Amerika naar Nederland. Hoe noemen we dit?

Tijd voor aantekeningen!

Schrijf alles wat dikgedrukt en schuingedrukt op het bord staat.

3. Vrouwen eisen rechten

Leerdoelen

• Je kunt verklaren waarom vrouwen wilden emanciperen.
  
• Je kunt de kenmerken van de Tweede Feministische golf beschrijven.
  

Wat weet je van het feminisme?

Feminisme

Vrouwen die opkomen voor de (gelijke) rechten van de vrouw

Universiteit Leiden

Anna Maria van Schurman

Nadat de eerste universiteit in Nederland in 1575 werd opgericht door Willem van Oranje bleef het onderwijs lange tijd alleen toegankelijk voor mannen. De eerste vrouw die naar de universiteit mocht was Anne Maria van Schurman in 1636. Tijdens haar periode op de universiteit zat ze niet in het klaslokaal, maar achter een gordijn omdat ze anders voor te veel afleiding zorgde bij de jongens.

In de tijd van de Bataafse Republiek (1795-1806) waren mannen weinig bezig met de rechten van vrouwen. Maar er was een groepje vrouwen die vonden dat ze wel meer konden dan alleen hun mannen thee en koffie brengen.

Hoewel er weinig bronmateriaal uit die tijd is overgeleverd, weten we toch dat er wel degelijk pleidooien waren om vrouwen ook tot de categorie ‘mens’ te rekenen en hen stemrecht te geven. In 1795 verscheen het pamflet Ten betooge dat de vrouwen behooren deel te hebben aan de regeering van het land.

Een voorbeeld van zo’n vrouwenclub was de Vaderlandse Vrouwensociëteit. Deze werd in 1796 opgericht met de leus: ‘wij zijn er óók nog’. 

Leuk, al die vrouwelijke vaardigheden, maar waren ze ook praktisch? 

The Music Room door George Goodwin Kilburne (1839-1924) 

The Life and Age of Woman (1849). Een Amerikaanse afbeelding uit het midden van de 19e eeuw: De levensfases van de vrouw.

1870-1920

Eerste Feministische Golf

• Doelen:

1. Vrouwenkiesrecht

2. Toegang tot hoger onderwijs

3. Recht op werk

Aletta Jacobs (1854-1929)

Aletta Jacobs (1854-1929) was de eerste vrouw in Nederland die een HBS bezocht, de eerste vrouw die arts werd en de eerste vrouw die promoveerde. Zo’n kwart eeuw lang stond ze in Nederland aan het hoofd van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Samen met een netwerk van feministen in binnen- en buitenland heeft ze de positie van vrouwen in Nederland op hun grondvesten geschud.  

Wilhelmina Drucker (1847-1925)

Wilhelmina Drucker (1847-1925) één van de eerste Nederlandse feministen, oprichter van de Vrije Vrouwen Vereeniging die het begin werd van de georganiseerde vrouwenbewegingen in Nederland.

Drie maal Victorie!

1917: Wet wordt aangepast: vrouwen kregen het recht van kiesbaarheid, het zogeheten passief kiesrecht

1919: Wet wordt aangepast: met de bekrachtiging van het wetsontwerp Marchant kregen vrouwen dezelfde politieke rechten als mannen

1922: De eerste keer dat vrouwen een stembriefje kregen voor landelijke verkiezingen

Meer dan 100 jaar geleden, op 18 juni 1916 vond in Amsterdam een grote demonstratie voor vrouwenkiesrecht plaats. De optocht van 18.000 demonstranten, vrouwen én mannen, vormde de opmaat tot de opname van het algemeen kiesrecht voor vrouwen in de Grondwet in 1922.

Suze Groeneweg (1875-1940)

Suze Groeneweg (1875-1940) werd in 1918, door middel van het een jaar daarvoor ingevoerde passieve kiesrecht voor vrouwen, als eerste vrouw in de Tweede Kamer werd gekozen.

npo.nl

Positie van vrouwen 19e eeuw: 21.53-26:00

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vervulden vrouwen cruciale rollen in het leger. Hun bijdragen waren essentieel voor de geallieerde inspanningen. Van het vervullen van administratieve taken tot het verplaatsen van gevechtsvliegtuigen, vrouwen stonden hun mannetje en verlegden grenzen in een door mannen gedomineerde omgeving. Maar toch wordt de rol van vrouwen die in het leger dienden, vaak over het hoofd gezien.

Rollenpatroon na de oorlog

Rollenpatroon na de oorlog

• Jaren '50: de vrouw is moeder en echtgenote, de man is de kostwinner
• Mannen en vrouwen waren tot 1956 niet gelijk voor de wet!
• 14 juni 1956 werd de ‘Wet handelingsonbekwaamheid’ afgeschaft. 

 Wet handelingsonbekwaamheid

Op 14 juni 1956 werd de ‘Wet handelingsonbekwaamheid’ afgeschaft. Getrouwde vrouwen mochten voortaan werken, een bankrekening openen en zonder toestemming van manlief op reis.

Jaren '60

• Komst stofzuigers, wasmachines en kookapparatuur
  
• Gevolg: vrouwen besteedden daardoor steeds minder tijd aan het huishouden
  
• Gevolg: vrouwen hebben meer vrije tijd -> studeren en werken
• Vrouwen willen gelijke rechten en kansen op school en werk.

Jaren '60-jaren '80

Tweede Feministisch Golf

• Vrouwen hadden nog steeds niet dezelfde kansen in de samenleving als mannen.
• Vrouwen die werkten, verdienen vaak minder dan mannen die hetzelfde werk doen.  
• Doelen: traditionele rollenpatroon sneller doorbreken, gelijk loon voor gelijk werk, geen verbod op abortus ('baas in eigen buik')

Dolle Mina

23 januari 1970: Eerste Dolle Mina actie. 20 Dolle Mina’s, waaronder 5 mannen, bezetten kasteel Nijenrode, het opleidingsinstituut voor managers, als protest tegen het feit dat er geen vrouwen werden toegelaten op deze opleiding.

Dolle Mina deelt op een vergadering van gynaecologen in Utrecht het beginselprogramma over abortus uit. 'Baas in eigen Buik’ (1970).

Propaganda Optocht in Amsterdam voor het gebruik van de anticonceptiepil (1970).

Demonstratie voor gratis "kresjes" op de Dam (1971)

Een affiche van Man-Vrouw-Maatschappij (MVM) op 'Emancipade' in de Jaarbeurs in Utrecht (1975)

Kabinet Drees-III (1956-1958)

Kabinet Schoof (sinds 2024)

Uitspraken over vrouwen

"Het maakt niet uit wat een vrouw vindt. Haar mening doet er niet toe."

"Als een man met een vrouw samen is, is de vrouw het eigendom van de man."

Aantekeningen 5.3 deel 1

• 1870-1920: Eerste Feministische Golf: 
• Doelen: vrouwenkiesrecht, toegang tot hoger onderwijs, recht op werk
• 1919: vrouwen mogen stemmen
• WO1 + WO2: vrouwen voeren belangrijke taken uit in de oorlog, maar na de oorlog is de positie van de vrouw niet veranderd.
• Rollenpatroon jaren '50: de vrouw is moeder en echtgenote, de man is de kostwinner.
  
• Getrouwde vrouwen mochten vaak niet werken, scheiden was lastig en werd door de kerk en de maatschappij afgekeurd.
• Meisjes gingen naar de huishoudschool, jongens leerden wel een vak.
• 1956: afschaffing ‘Wet handelingsonbekwaamheid’ 

Aantekeningen 5.3 deel 2

• Jaren '60: er komen steeds meer betaalbare huishoudelijke apparaten. Hierdoor houden vrouwen vrije tijd over, ze wilden bijv. gaan studeren of werken.
• Vrouwen wilden emanciperen en gelijke kansen voor mannen en vrouwen op school en op het werk.
• Jaren '60: Tweede Feministische Golf
• Dolle Mina: Feministische beweging, in 1969 opgericht door studenten en werkende vrouwen. Ze voerden actie voor gelijke rechten tussen mannen en vrouwen.
• 1975: nieuwe wet 'Gelijk loon voor gelijke arbeid'
• Door de Mammoetwet (1968) kregen meisjes en jongens hetzelfde onderwijs
• Het huishouden kost minder tijd: gezinnen waren kleiner, o.a. door de uitvinding van de Pil, en er kwamen steeds meer huishoudelijke apparaten kwamen. 

Korte pauze

Blijf in het lokaal tenzij je naar de wc moet

of je waterfles moet vullen.

Vraag dit wel even aan de docent!

Aan de slag

Maak opdrachten 1 t/m 7 van 5.3

Hoe: alleen, overleggen mag, oortjes mogen in

Klaar? Laat je werk zien aan de docent