De Jodenvervolging

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Introductie

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de vervolging van de Joden vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvond

De Tweede Wereldoorlog

De Jodenvervolging

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de vervolging van de Joden vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvond

Antisemitisme

• Het woord antisemitisme wordt gebruik in de Tweede Wereldoorlog en betekent: Jodenhaat. 
• Antisemitisme bestaat al duizenden jaren...

Antisemitisme in de 19e eeuw (1)

• Nationalisme komt in de 19e eeuw sterk op: veel landen/volken willen laten zien dat zij het beste zijn.

• Hierdoor zijn andere landen/volken/culturen minder. Gevolg: discriminatie, onderdrukking en geweld

• Zeer veel geweld (pogroms) tegen Joden in Rusland

Antisemitisme in de 19e eeuw (2)

• Geweld en discriminatie nemen toe (o.a. door de Dreyfus-affaire) en doen Joden beseffen dat een land/plek voor henzelf het beste is.

• Zionisme: het streven van Joden naar een eigen Joodse staat (het liefst in Palestina)

Wereldcrisis

vanaf 1929

• De grote armoede onder grote groepen van de bevolking wordt ook gebruikt om Joden tot zondebok maken:
• "Wij zijn werkloos, zij hebben de mooie baantjes!"

Hitler wordt kanselier

januari 1933

• Hitler speelt in op deze gevoelens bij delen van de bevolking
• o.a. door steeds te benadrukken dat de economische crisis én het verlies van de oorlog de schuld is van Joden en Communisten

Neurenberger Rassenwetten

1935

• Deze wetten moeten de rechten voor Joden sterk beperken, met als doel dat ze 'vrijwillig' uit Duitsland zouden vertrekken.
• Zo mogen Joden geen Duitser meer zijn, of trouwen met een Duitse burger.
• Ook zijn deze wetten bedoeld om het Arische ras, 'zuiver te houden'

Fase 1

Pesten en vernederen

Fase 1

Pesten en vernederen

Kristallnacht

9 november 1938

De oorzaak was de moord op de Nazi-diplomaat Vom Rath door een jonge Jood, Herschel Grynszpan, in Parijs.

• Na een vlammende radiotoespraak van Nazipropagandaminsiter Joseph Goebbels, trekken Duitsers massaal de straat op om eigendommen van Joden te vernielen. De politie en SS kregen de opdracht om niet in te grijpen.

Fase 2

Uitsluiten

• De Nazi's willen de Joden steeds meer uitsluiten van het openbare leven in Duitsland
• Spullen kopen in Joodse winkels? Dat doet een échte Duitser niet!

Door propaganda, zoals in de afschuwelijke film De Eeuwige Jood of via hun eigen krant Der Stürmer...

...slagen de Nazi's erin, het Duitse volk te hersenspoelen: Joden moet je uitsluiten!

Fase 3

Getto’s

(naam komt uit de Middeleeuwen: 

Joodse wijk in Venetië)

• In de ghetto's was het leven zwaar: 
• er was te weinig woonruimte voor de duizenden joden die er moesten leven.

• Een ander probleem in de ghetto's was de beperkte hoeveelheid voedsel.
• Veel mensen stierven aan ondervoeding

• Binnen de ghetto's zag je zelden Duitse soldaten: de meeste taken (bijv. distributie van voedsel) waren in handen van de Joodse Raad.
• Maar als er wél Duitse soldaten kwamen, dan wist je dat het mis was...

• ...zoals het neerslaan van een opstand in het ghetto van Warschau
• Of als delen van het ghetto moeten worden ontruimd, omdat Joden naar concentratiekampen moeten.

...zoals het neerslaan van een opstand in het ghetto van Warschau

Of omdat delen van het ghetto moeten worden ontruimd,

omdat Joden naar concentratiekampen moeten.

• Voor de Duitsers zijn concentratiekampen veel 'overzichtelijker' en 'effectiever' om het 'Joodse probleem' op te lossen.
• Waar in ghetto's nog manieren worden gevonden om te verstoppen voor de Duitsers, is dat in de kampen vrijwel onmogelijk.

Waarschuwing!

De beelden in dit deel van deze les,

kunnen als schokkend worden ervaren.

Fase 4a

Uitroeiing van de Joden

• Het vermoorden van Joden begint al vroeg in de oorlog, al gaat dit in eerste instantie nog niet systematisch.
• Veel executies gebeuren door de SS-Einsatzgruppen.

Fase 4b

Systematische uitroeiing van de Joden:

Endlösung (=eindoplossing)

De Wannseeconferentie werd op 20 januari 1942 gehouden bijeenkomst aan de Wannsee bij Berlijn. Zij kwamen bijeen om te spreken over een 'definitieve oplossing' voor het 'Jodenvraagstuk' (Endlösung der Judenfrage). De bijeenkomst begon om 12.00 uur en duurde minder dan twee uur.

Dit document werd tijdens de bijeenkomst gebruikt. Het is een lijst met daarop het aantal Joden per land. 

Een in het geheim door het verzet gemaakte foto van 

vrouwen die naar een gaskamer lopen

Zyklon B

• Het was oorspronkelijk een bestrijdingsmiddel tegen ongedierte en bestond al vóór de oorlog.
• Zyklon B bestaat uit korrels die verdampen (blauwzuur) als ze in contact komen met lucht. Als je dat inademt stopt je ademhaling ermee. 

Zyklon B

Het was oorspronkelijk een bestrijdingsmiddel tegen ongedierte 

en bestond al vóór de oorlog.

Zyklon B bestaat uit korrels die verdampen (blauwzuur) 

als ze in contact komen met lucht.

Al het bewijsmateriaal moeten worden vernietigd:

kleding, foto's...lichamen.

Leven in de kampen

Concentratiekampen

Vernietigingskampen: Vernietigingskampen hebben het doden van mensen tot doel. --> Sonderkommando. Sobibór en Treblinka.

Werkkampen: In werkkampen werden jonge en sterke gevangenen bestemd als dwangarbeiders, Inzittenden stierven vaak als gevolg van zware dwangarbeid, ondervoeding en ziekte --> ‘’wetenschappelijk onderzoek’’ door Josef Mengele. Dachau en Buchenwald, Mauthausen, Kamp Vught.

Concentratiekampen

Interneringskamp: politieke tegenstanders of politiek onbetrouwbaar geachte bevolkingsgroepen centraal.

Reserveringskamp: Niet bedoeld voor het doden van mensen maar worden gebouwd om mensen te 'reserveren' om met hen een ander doel te bereiken --> Ex-militairen.

Verzamel- en doorgangskampen: Verzamel- en doorgangskampen zijn, meestal kleine, kampen die worden gebouwd om mensen te verzamelen en te sorteren om ze vervolgens door te sturen naar andere, vaak grotere kampen. --> Kamp Westerbork.

Video

Auschwitz (drone-video)

Onder andere de gevreesde arts Joseph Mengele gebruikt

Joden voor de meest bizarre en vreselijke experimenten...

Bijvoorbeeld experimenten die 'nuttig'

waren voor het Duitse leger... 

...of om te kijken of het menselijk lichaam

een ziekte als tuberculose zelf kan bestrijden:

door de ziekte rechtstreeks in het bloed en de longen 

te spuiten...

...of om te kijken of iemand 

alleen van zout water kan leven.

Na de oorlog waren slachtoffers van deze

experimenten, belangrijke getuigen tegen

de oorlogsmisdadigers.

Als de oorlog op zijn einde loopt, moeten de Duitsers al het bewijsmateriaal voor hun misdaden laten verdwijnen: elk lichaam moet weer worden opgegraven en verbrand.

De Amerikaanse generaal Eisenhower bekijkt de verkoolde lichamen van mensen,

die waarschijnlijk op het laatste moment nog door de Duitsers zijn vebrand.

Inwoners van dorpjes vlakbij de vernietigings-kampen worden gedwongen om te kijken naar de oorlogsmisdaden:  "Dit hebben jullie gedaan!"

Video

Band of Brothers:

Why We Fight 

(fragment)

6.000.000...

6 jaar oorlog

=

1 miljoen joden per jaar

=

83.000 joden per maand

=

>2700 joden per dag

Let op: het systematisch uitroeien begon pas in 1942

Nooit meer?

• Na de Tweede Wereldoorlog zijn er gedurende verschillende (burger)oorlogen groepen mensen vanwege hun afkomst vermoord:
• Irak (Koerden)
• Joegoslavië (Bosnische moslims)
• Rwanda (Tutsi’s)

Begrippen uit deze les

• antisemitisme
• zionisme
• Shoah
• Holocaust
• Einsatzgruppen
• Endlösung

Personen uit deze les

• Adolf Hitler
• Joseph Goebbels
• Herschel Grynszpan
• Joseph Mengele

Jaartallen uit deze les

• 1935: Neurenberger Rassenwetten
• 1938: Kristallnacht
• 1942: 'Start' Endlösung 

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen