2.5: Een veranderende wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

H2: Een Wereld in zicht

2.5: Een veranderende wereld 

Wat weet je nog
van vorige week?

Leerdoelen

1. Je kunt verschillende oorzaken noemen waarom de Bijbel en de geschriften uit de klassieke oudheid na 1300 als minder betrouwbaar worden gezien;

2. Je kunt verschillende uitvinders (en uitvindingen) noemen die zorgden voor een veranderende kijk op de wetenschap;

 

3. Je kunt uitleggen waarom het veranderende wereldbeeld leidde tot een conflict tussen wetenschappers en de kerk.

Vorige hoofdstuk: Middeleeuwen. Middeleeuwse opvatting: 

• God schiep de aarde en de mens
• Weinig waarde hechten aan het leven op aarde, maar richten op het leven in de hemel

Mensen die zich tegen dit idee verzetten, liepen veel risico. De kans dat deze personen door de kerkleiders vervolgd werden én door de overheid bestraft was groot.

Wilde je in de middeleeuwen wat weten over de wereld, natuur of mens? Dan kon je alleen de bijbel lezen. 

Er waren wel overgebleven werken uit de klassieke oudheid, maar die werden vaak aangepast door geestelijken. 

Aristoteles

Bij het vak geschiedenis heb je 4 soorten onderzoeksvragen.

1. Beschrijvende vragen: gebruik je als meer wilt weten over een situatie of verschijnsel in het verleden.

2. Verklarende vragen: gebruik je als je wilt uitleggen waardoor dingen gebeurd zijn.

3. Vergelijkende vragen: gebruik je als je overeenkomsten en verschillen van een situatie of verschijnsel wilt weten.

4. Waarderende vragen: gebruik je om te onderzoeken wat jij ergens van vindt.

"Waarom waren er weinig bronnen beschikbaar in de middeleeuwen'' is een voorbeeld van een: 

1. beschrijvende vraag
2. verklarende vraag
3. vergelijkende vraag
4. waarderende vraag

Sleep de punaise naar het logo dat hoort bij de klassieke oudheid:

Geven de geschriften in de middeleeuwen volgens jou een nu een betrouwbaar of onbetrouwbaar beeld? Denk ook aan je argumentatie! 

Betrouwbaar

Onbetrouwbaar

Verandering

Vanaf 1300 grote toename aan kennis: 

• Kruistochten: meer welvaart en kennis die de Arabieren hadden bewaard. 
• Groei welvaart: meer macht en zelfstandigheid bij de mensen. Gevolg: niet meer luisteren naar de kerk! 
• Ontdekkingsreizen: meer kennis over de wereld

Na 1500: meer wetenschappelijk onderzoek. Eerste terrein: astronomie (bestuderen van het heelal). 

De kerk had op basis van de geschriften uit de oudheid bepaald hoe de wereld in elkaar zat: de aarde was Gods schepping en het centrum van het heelal (geocentrisch wereldbeeld)

De Pool Copernicus was het daar niet mee eens. Hij bestudeerde de sterren en het heelal met de nieuwste instrumenten. Daardoor kwam hij tot andere opvattingen. Onder andere over de heliocentrische wereld: daarbij was niet de aarde, maar de zon het middelpunt van het heelal. 

Stel: jij bent een middeleeuws burger. Welk wereldbeeld zou jij dan waarschijnlijk hebben gehad? Het heliocentrische of geocentrische wereldbeeld? 

Heliocentrische

Geocentrische

De Italiaan Galileo Galilei vond met de uitvinding van de telescoop bewijs voor het heliocentrische wereldbeeld. 

De kerk vond zijn ideeën maar niks: Galilei werd in de ban gedaan! 

Pas in 1992 maakte de kerk excuses.

Stel: Jij bent paus en baas van de katholieke Kerk in deze periode. Zou jij Galileo Galilei een 'reddingsboei' toewerpen?

Ja

Nee

Sleep de afbeeldingen naar het juiste wereldbeeld. 

geocentrisch wereldbeeld

pannekoek wereldbeeld

heliocentrisch wereldbeeld

Leuk, al die ideeën, maar hoe komt het bij de gewone mensen? 

Boekdrukkunst: soort drukpers waarmee je boeken makkelijk kon kopiëren. Je hoefde dan niet meer alles met de hand over te schrijven. 

Gevolg: boeken worden door meerdere mensen gelezen en verspreid. Het verbieden ging een stuk moeilijker! 

Niet alleen wetenschappers profiteerden van de nieuwe uitvinding. De kerk profiteerde er bijvoorbeeld ook van. Zo wist Johannes Gutenberg rond 1450 de Bijbel voor het eerst machinaal te kopiëren. Die druk van de Bijbel kreeg daarom de naam Gutenbergbijbel.

Wankelend wereldbeeld

Door de ontdekkingsreizen en wetenschappelijke ontwikkelingen veranderde het wereldbeeld van mensen. 

• De wereld was groter dan gedacht
• Mensen raakten bekend met hoe de wereld en het heelal eruit zag
• De aarde was rond en niet plat
• Meer kennis en begrip bij wetenschappers én burgers

Maar: de kerk hield onderzoek tegen en zette zelfs de inquisitie (rechtbank) in

Geef jezelf een cijfer!

1. Je kunt verschillende oorzaken noemen waarom de Bijbel en de geschriften uit de klassieke oudheid na 1300 als minder betrouwbaar worden gezien;
2. Je kunt verschillende uitvinders (en uitvindingen) noemen die zorgden voor een veranderende kijk op de wetenschap;
3. Je kunt uitleggen waarom het veranderende wereldbeeld leidde tot een conflict tussen wetenschappers en de kerk.

110

Werktijd

STAP 1

STAP 2

KLAAR ?

Maak paragraaf 2.5: Een veranderende wereld

Hoe?

• Alleen
• Muziek in mag
• Vraag? Steek je vinger op!

Nakijken

Voorbereiden op PW (week voor de herfstvakantie)