Utopia

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Kunst die de samenleving beter maakt 

een betere samenleving

Begin 20e eeuw zijn er een aantal  kunstenaars die geloven in een nieuwe, ideale samenleving. Hun kunst zou daar een bijdrage aan kunnen leveren. 

Eerst een kort fragment over de cultuur van de modernen

Russische Revolutie

In 1917 komt Lenin aan de macht in Rusland. Hij wil van Rusland communistische staat maken. Jonge kunstenaars willen graag helpen bij het stichten van deze staat. Zij storten zich op propaganda, het ontwerpen van gebouwen en alledaagse voorwerpen. 

Dit is het voorbeeld van communistische propaganda: het Rode Communistische leger verslaat haar tegenstanders 

Het rode, communistische  leger

de contrarevolutionairen, de tegenstanders van de Russische Revolutie

Sergei Eisenstein

Ook het medium film wordt door de communisten gebruikt voor propaganda. Eisenstein maakt in opdracht van de communistische partij de film October. De geluidsfilm is nog niet uitgevonden, maar Eisenstein ontwikkelde een manier om de beelden ook zonder geluid veel betekenis te geven, de attractiemontage. 

attractiemontage 

Door de montage van beelden die niets met voorgaande beelden te maken hebben, wordt betekenis gegeven aan de beelden.

Kijk bijvoorbeeld naar een fragment van een film

Pantserkruiser Petomkin

In deze scene zie je afwisselen de laarsevan de marcheerende soldaten en de kinderen en vrouwen die de trap afrennen. Zo wordt het drama versterkt en lijken de vrouwen en kinderen nog meer de onschuldige slachtoffers. 

leg uit hoe de attractiemontage werkt in het fragment dat je niet hebt gezien.

Communistische kleding

De Russische kunstenares Stepanova maakt naar de Russische Revolutie  de overstap van de vrije kunst naar industriële productie. Ze gaat sport- en werkkleding ontwerpen voor de nieuwe Sovjet-burger. 

"Ritmische lijnen maken het volk rationeler, ordelijker en sterkt hun aspiratie tot zelfdiscipline"

Bauhaus

Niet alleen de Russische kunstenaars streefden naar een betere samenleving. Ook de studenten aan de kunstopleiding, het Bauhaus kenden socialistische idealen. 

Bauhaus

Het Bauhaus is ee n Academie voor kunst en toegepaste vormgeving. De opleiding werd opgericht in 1919 en was opgezet volgens het idee van het middeleeuwse gilden. (je begon als leerling, werd later gezel en na afronden mocht je jezelf meester noemen.  

Bauhaus

Er werd gewerkt aan het samengaan  van de verschillende kunstvormen en de industriële technieken. Net zoals vroeger gebeurde bij de bouw van een middeleeuwse kathedraal. Met de combinatie van kunst  en industrie, konden ze producten maken voor het hele volk (die daar uiteraard beter van zou worden!)

Bauhaus design 

Dat de Bauhaus kunstenaars hun ontwerpen industrieel wilden vervaardigen, had gevolgen voor de ontwerpen:

• geen decoratie, het gehele ontwerp moest functioneel zijn, oftewel form follows function
• geometrische ontwerpen

Kijk aandachtig naar het ontwerp links.

Waaraan kun je zien dat dit een Bauhaus ontwerp is?

Waaraan kun je zien dat dit een Bauhaus ontwerp is?

Hoe dacht het gewone volk over de ontwerpen van bijvoorbeeld Marcel Breuer?

Het schoolgebouw van het Bauhaus,  een goed voorbeeld van functioneel bouw. Geen decoraties, veel ramen (en daardoor dus ook veel daglicht)

Bauhaus ontwerp voor een theepot

Triadisch ballet

Ook ballet behoort tot het curriculum van het Bauhaus. Deze vorm van ballet breekt met alles wat tot dan toe bekend is: er is geen verhaal dat verbeeld wordt, geen expressie van emoties en vooral geen persoonlijke uitstraling. De dansers zijn bewegende geometrische vormen en hun bewegingen zijn gebaseerd op alledaagse bewegingen. 

Triadisch ballet

Hierna volgt een fragment van het Triadisch ballet

Noem 2 verschillen tussen het Triadisch ballet en het klassieke ballet

De Stijl 

Ook in Nederland werken kunstenaars aan een nieuwe ideale samenleving, zoals bijvoorbeeld de kunstenaars van De Stijl. Architect Rietveld breekt met alle ideeën over woningbouw. Hij wil zoveel mogelijk daglicht, ruimtes waar binnen en buiten in elkaar overlopen. Hij ontwerpt grote open ruimtes. 

woonkamer jaren 20 woning utrecht (het gaat om de ruimte, niet om het interieur ;)

jaren 20 twintig woning, 

Utrecht

met dit ontwerp brak Rietveld met alle geldende regels binnen de woningbouw

0

Noem zoveel mogelijk verschillen tussen het Rietveld-Schröderhuis en de huisjes in de Van der Helststraat in Utrecht.

Van Nelle fabriek, Rotterdam

Naast Rietveld zijn er nog veel meer architecten in Nederland die zich bezighouden met het 'nieuwe bouwen', waarin functionaliteit een grote rol speelde. De Van Nelle fabriek in Rotterdam wordt internationaal gezien als een ander goed voorbeeld. 

Brinkman en Van der Vlugt - Van Nelle fabriek, Rotterdam (1925-1931)

0

De Stijl

Naast de architect Rietveld zijn ook schilders en vormgevers betrokken bij De Stijl. Deze kunstenaars wilden graag aansluiten bij de moderne wereld. Deze wereld vroeg om een nieuwe abstracte beeldtaal, want met het afbeelden van de realiteit kon geen harmonie of rust worden afgebeeld.  En dat was juist waar men in de moderne wereld behoefte aan had! Het was van groot belang dat de compositie in evenwicht was. Dus gebruikten ze alleen geometrische vormen met rechten lijnen, primaire kleuren en niet kleuren (wit, grijs en zwart)

0

Mondriaan begon als figuratief schilder, maar ontwikkelde zich via steeds meer geabstraheerde beelden naar volledige abstractie

0

0

en nu voor de liefhebber

nog wat extra informatie!

0

materiaal bij opdracht 

Ornament is misdaad

In de opdracht (vraag 97 en 98) gaat het over Klosehof, een sociale woningbouw complex. 

Voor een indruk van dit complex, bekijk het volgende fragment.

De blauwe nummers in de opdracht verwijzen naar de afbeeldingen in het boek

het volgende fragment over Villa Müller heb je nodig voor de beantwoording van vraag 100 en 101