6.8 geweld & weerstand

6.8 Geweld & Weerstand

Leerdoelen 

• De verschillende vormen van weerstand en geweld benoemen (fysiek, verbaal, psychisch, financieel).
• Vroegtijdige signalen van oplopende spanning herkennen (houding, stemgebruik, non-verbale signalen).
• Minimaal 3 de-escalatietechnieken toepassen in een praktijksituatie.
• Uitleggen welke geweldsbevoegdheden een BOA heeft volgens de wet.
• Handelen op een manier die de veiligheid van zichzelf, collega’s en omstanders waarborgt.

Wat is het verschil tussen geweld & weerstand?

Weerstand & geweld

Weerstand kan fysiek of psychisch zijn, en kan gericht zijn tegen een individu, een groep of een systeem. Geweld is een handeling die gericht is op het toebrengen van schade of letsel.

Verschillende vormen geweld

Fysiek geweld = slaan, schoppen, duwen, trekken, trappen, wurgen 

Verbaal geweld = Met je stem 

Psychisch geweld = vernedering, intimidatie, chantage, manipulatie, bedreiging 

Financieel geweld = diefstal, onttrekken van geld, ongewenste controle over financiën 

Weerstand

Directe weerstand: Dit kan fysieke of verbale agressie zijn, of het weigeren om mee te werken.

Indirecte weerstand: Dit kan passief gedrag zijn, zoals het negeren van instructies, het vertragen van processen, of het creëren van obstakels.

Psychologische weerstand: Dit kan angst, onzekerheid of wantrouwen zijn.

Sociale weerstand: Dit kan het zich afzetten tegen de normen en waarden van een groep zijn.

Wanneer mag een boa geweld gebruiken?

Vroege signalen van spanning

• Zenuwachtig gedrag, ijsberen
• Verhoogde stem of snelle ademhaling
• Korte zinnen of stilte
• Geklemde vuisten of gespannen kaak
• Vermijden van oogcontact of juist agressief staren
• Onlogische of overmatige reacties

Escaleersignalen

• Stemverheffing → schreeuwen
• Lichaam komt dichterbij, bedreigende houding
• Agressieve gebaren (vingerwijzen, vuisten ballen)
• Dreigen of vloeken

Belangrijke De-escalatietechnieken 

Rustige stem gebruiken	Toon bepaalt reactie: hoe rustiger jij blijft, hoe kleiner de kans op escalatie
Afstand bewaren	Houd ten minste 1,5 meter ruimte
Open lichaamstaal	Niet bedreigend staan, handen zichtbaar

Actief luisteren	Laat merken dat je de ander hoort: knikken, samenvatten, geen onderbrekingen
Grenzen stellen met respect	Duidelijk zijn zonder te schreeuwen
Gebruik van Collega	In duo werken is veiliger en kan rust brengen

Wettelijke kader

• Wetboek van Strafvordering artikel 8: Geweld alleen als noodzakelijk
• Ambtsinstructie voor BOA's: Richtlijnen voor het toepassen van geweld
• Wapens en Bevoegdheden-regeling: Regelt welke middelen je mag dragen (bijv. wapenstok, handboeien, pepperspray – afhankelijk van domein en opleiding)

Mag de boa geweld gebruiken ja of nee? 

Een boa Openbare Ruimte (zoals een gemeentelijke handhaver) spreekt een persoon aan die overlast veroorzaakt op straat (bijv. agressief gedrag, vernieling). De persoon weigert zich te identificeren en wordt dreigend en fysiek agressief.

1. artikel 7 ambtsinstructie voor boa's (geweldgebruik) 

"De buitengewoon opsporingsambtenaar is bevoegd geweld te gebruiken, voor zover dit noodzakelijk is ter uitvoering van zijn taak, mits hij daartoe is bevoegd en bekwaam verklaard."

📌 Toepassing in het voorbeeld:

De boa mag geweld gebruiken om zichzelf te verdedigen of om de verdachte onder controle te brengen (bijvoorbeeld: vasthouden, onderuit halen, boeien), als dit echt noodzakelijk is en er geen mildere optie is.

2. Proportionanliteit en subsidiariteit (ongeschreven rechtsbeginselen & ambtsinstructie) 

Het geweld moet in verhouding staan tot het doel, en alleen worden ingezet als minder ingrijpende middelen onvoldoende zijn.

📌 Toepassing in het voorbeeld:

De boa moet eerst proberen te de-escaleren (bijv. waarschuwen, afstand nemen). Pas als de situatie escaleert en andere opties niet werken, mag hij overgaan tot fysiek ingrijpen.

Voorwaarden van geweld gebruiken 

• Proportionaliteit – Het middel moet in verhouding zijn tot het doel.

• Subsidiariteit – Eerst alle andere (lichtere) middelen geprobeerd.

• Noodzaak – Er moet echt een noodsituatie zijn (bijv. direct gevaar).

• Verantwoording – Altijd achteraf rapporteren wat je hebt gedaan en waarom.

Voorbeeld: Je mag iemand niet slaan omdat hij onbeleefd is. Maar als hij je probeert te slaan, mag je verdedigen – mits het noodzakelijk en proportioneel is.

Veiligheidsprincipes 

Werk in duo’s als het kan

Let op positionering: Sta niet met je rug naar mensen, zorg dat je kunt weglopen

Gebruik portofoon en communicatie: Geef locatie en situatie door bij beginnende agressie

Blijf professioneel: Ga niet in discussie of ‘terug schreeuwen’

Voel je spanning? Trek je terug en vraag hulp

Na het incident: praat met je teamleider of vertrouwenspersoon. Psychisch welzijn telt ook.

Opdracht 

Maak de opdracht 6.8 die in Its Learning staat

Lever de opdracht in via Its Learning