Hoofdstuk 5- Een koning te rijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 5 

Een koning te rijk 

Tijd voor geschiedenis

Lesdoelen

Je kan aan het eind van de les:

• uitleggen wat een absolute monarchie is en een voorbeeld geven 

• Uitleggen dat de Republiek der Verenigde Nederlanden bestond uit zeven gewesten die samenwerkten in de Staten-Generaal

Macht

Paleis in Versailles om zijn macht te tonen. 

Goed georganiseerd leger (bedreigend)

1685: verbod op protestantisme. Hugenoten mochten hun geloof niet meer uitoefenen. 

Het paleis van Versailles

Op de volgende pagina kun je het paleis bekijken

Wat is absolutisme?

Wat was de bijnaam van Lodewijk XIV?

Wat voor geloof verbood Lodewijk XIV?

1. Het protestantisme
2. Het katholicisme
3. De Islam
4. Het Christendom

Absoluut vorsten rond de 17e eeuw.

Grootste religies in Europese gebieden
- Europa 2018

Roemrijke revolutie 

• Jacobus II koning van Engeland

1. Absolute monarch (wilde hetzelfde als Lodewijk XIV)
2. Katholiek

• Bevolking is het niet met Jacobus II eens en het parlement zet hem af (1688).
• Dochter Maria II en schoonzoon Willem III (stadhouder van de Republiek) worden koning en koningin (protestants): 1688 (Glorious Revolution)

• Willem III houdt zich aan de Bill of Rights (koning moet voor belangrijke besluiten overleggen met het parlement).

Behalve stadhouder en Prins van Oranje, werd Willem III in 1688 ook Koning van Engeland! Daar heeft hij nog steeds de bijnaam King Billy.

Absoluut vorsten rond de 17e eeuw.

Grootste religies in Europese gebieden
- Europa 2018

Nederland als republiek

In Europa was bijna ieder land een monarchie.

Nederland was in de 17e eeuw een republiek.

De leiders van het land werden gekozen.

Kaart

De Republiek der Nederlanden?

In de 17e eeuw was Nederland een Republiek met 7 gewesten (staatjes): Hol, Ze, Ut, Gld, Ov, Gr, Fr. Het hoogste bestuur in elk gewest lag bij de Staten (vergadering met vertegenwoordigers van de steden en adel)
De gewesten werkten samen in de Staten-Generaal (beslissingen over buitenlandse politiek, leger en vloot)

De Republiek werd bestuurd door regenten uit rijke families/bovenlaag (oligarchie): gewone volk niks te vertellen. 

Stadhouder en de regenten

De bestuurders van het land werden regenten genoemd

De machtigste man was de stadhouder

Hij had leiding over het leger, de marine en sommige regenten

Andere machtige man was de raadpensionaris.

Regenten

Regenten kwamen altijd uit rijke families. De rijke mensen (handelaren) hadden het voor het zeggen

Stadhouder

De stadhouder was van adel (en dus geen regent). Hij was altijd een afstammeling van Willem van Oranje.

Sleep de woorden naar de juiste plekken in de zinnen

1. De meeste landen in Europa werden in de 17e eeuw bestuurd door een [..................1...................]
2. Nederland was geen koninkrijk, maar een [..................2...................]
3. De Republiek der Verenigde [..................3...................] bestond uit zeven zelfstandige [..................4...................]
4. Elk gewest werd bestuurd door de [..................5...................] waarin vertegenwoordigers van de [..................6...................] en de                       [..................7...................] zaten
5. In Den Haag kwamen vertegenwoordigers van de gewesten samen in de [..................8...................]

Gebruik deze woorden

Staten-Generaal

Staten

vorst

republiek

adel

Nederlanden

gewesten

steden

Stadhouder

• Opperbevelhebber van het leger en de vloot
• Invloed op benoeming van regenten
• Nakomelingen van Willem van Oranje
• Hij kon roem vergaren door oorlog te voeren!

Raadpensionaris

• Soort minister-president van de gewesten
• Vertegenwoordigde het belangrijkste gewest (Holland) in de Staten-Generaal
• Hij wilde rust en vrede om de handel veilig te stellen!
• Machtstrijd met de stadhouder (van Oldenbarnevelt en Maurits)

Conflict tussen de stadhouder en de raadpensionaris

Begin van de 17e eeuw tussen stadhouder Maurits en raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt. 

Het begon allemaal in 1600 bij de onbesliste Slag bij Nieuwpoort (Republiek versus Spanje). 

De spanningen liepen op tijdens het Twaalfjarig Bestand (1609-1621)... dit was een wapenstilstand. 

Meer informatie: https://historiek.net/een-wereld-van-verschil-maurits-en-oldenbarnevelt/96092/

Conflict tussen de stadhouder en de raadpensionaris

In de Republiek werd het conflict tussen de twee mannen bijna een burgeroorlog... groepen in de samenleving stonden lijnrecht tegenover elkaar. Dit ging over de politiek, maar ook over religie. 

In 1618 liet Maurits de oude raadpensionaris arresteren. 

Hij werd beschuldigd van landverraad en kreeg de doodstraf (1619). 

Meer informatie: https://historiek.net/een-wereld-van-verschil-maurits-en-oldenbarnevelt/96092/

Video

Maurits van Oranje en Johan van Oldenbarnevelt (2:06)

Samenvatting en verduidelijking op het onderwerp.

In de Republiek:

1. Hadden de gewesten weinig te vertellen en was de Staten-Generaal erg machtig.
2. Nam de stadhouder alle belangrijke beslissingen en gaf de Staten-Generaal hem advies.
3. Waren de gewesten erg zelfstandig, maar namen ze sommige beslissingen samen in de Staten-Generaal.
4. Werden alle belangrijke beslissingen in de Statenvergaderingen van de gewesten genomen.

Lees de bron.
De mening van
Huygens is dat:

1. Frederik Hendrik een goede opvolger van Maurits is, want hij noemt Frederik Hendrik onoverwinnelijke schipper zonder weerga.
2. Frederik Hendrik een goede opvolger van Maurits is, want hij vindt Frederik Hendrik een sterke en besluitvaardige leider.
3. Frederik Hendrik een slechte opvolger van Maurits is, want hij zegt dat de schepen en wapens niets staan te doen.
4. Frederik Hendrik een slechte opvolger van Maurits is, want hij zegt dat Frederik Hendrik staat te dutten en voorkomt dat er wordt aangepakt.

Wat was de naam van Nederland in de 17e eeuw?

1. De Republiek der Verenigde Nederlanden
2. Nederland
3. Holland
4. De Zeven verenigde westen van Holland

Waar past onderstaand begrip het beste bij?
GLORIOUS REVOLUTION

1. Frankrijk
2. Engeland
3. Republiek

Waar past onderstaand begrip het beste bij?
GODDELIJK RECHT

1. Frankrijk
2. Engeland
3. Republiek

De stadhouder en de raadspensionaris

Later rond 1650 ontstond er weer een strijd. Daarna hadden de regenten genoeg van de stadhouders en werd er een stadhouderloos tijdperk ingesteld.

Na de dood van stadhouder Willem II in 1650, moest Willem III nog geboren worden. Regenten gebruikte dit moment om de macht van de Oranjes te minderen. In een bijzondere vergadering van de Staten-Generaal (de Grote Vergadering) werd afgesproken om geen nieuwe stadhouder te benoemen.

Johan de Witt werd raadpensionaris.

Johan van Oldenbarnevelt was raadpensionaris van de Staten van Holland tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Hij werkte lange tijd samen met Maurits van Oranje, maar werd persoonlijk slachtoffer van een door Maurits beheerst politiek proces dat leidde tot zijn executie.

Maurits van Oranje, prins van Oranje en graaf van Nassau was stadhouder en legeraanvoerder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. 

Na de dood van stadhouder Willem II in 1650, moest Willem III nog geboren worden. Regenten gebruikte dit moment om de macht van de Oranjes te minderen. In een bijzondere vergadering van de Staten-Generaal (de Grote Vergadering) werd afgesproken om geen nieuwe stadhouder te benoemen. - Dirck van Delen, Grote Vergadering 1651, Rijksmuseum Amsterdam

Stadhouderloos tijdperk - groeide zelfverrijking door de regenten (kloof met gewone burgers)

0

Wat wordt met de dans gesymboliseerd?

1. Alles draait om de koning
2. De koning is ook maar een mens
3. De koning houdt van dansen
4. De dans is iets koninklijks

Wat wilt de koning nog meer uitbeelden?

1. Hij is niet zo vaardig
2. Zijn rijkdom
3. Hij is Goddelijk
4. Zijn verstand van dans