Hoe zat het ook al weer met... HC Steden en Burgers in de lage landen?
Hoe zat het ook al weer met... HC Steden en Burgers in de lage landen 1050-1700?
1 / 21
volgende
Slide 1: Tekstslide
GeschiedenisMiddelbare schoolvwoLeerjaar 5,6
In deze les zitten 21 slides, met interactieve quizzen en tekstslides.
Lesduur is: 120 min
Onderdelen in deze les
Hoe zat het ook al weer met... HC Steden en Burgers in de lage landen 1050-1700?
Slide 1 - Tekstslide
DC1
De opkomst van een stedelijke burgerij (1050-1302)
Slide 2 - Tekstslide
terugkeer van de handel vanaf ca. 1050
Oorzaken
vergroting van de landbouwopbrengsten door:
- Het ontginnen van woeste gronden
- drooglegging van overstroomde gebieden
- verbetering landbouwwerktuigen (bijv ploeg)
- werken met drieslagstelsel ipv tweeslagstelsel
Gevolgen
- toename bevolkingsgroei
- groei van de steden
- groei van de handel en ontstaan handelsnetwerken
- nijverheid en ambachten in de steden
In bronnen:
- ontstaan van de handel
jaarmarkten etc.
-ontstaan van de steden
op kruispunten van wegen/ aan rivieren
- ontstaan van samenwerkingsverbanden zoals de Hanze
- terugkeer van een monetaire economie (geld ipv ruilhandel) munten
KA: De opkomst voor handel en ambacht die de basis legde voor het herbeleven van een agrarisch-urbane samenleving
Slide 3 - Tekstslide
veranderende verhouding heer / poorters
Oorzaken
De groei van de steden door:
- groei van de welvaart en de handel
- efficiënt besturen was noodzakelijk
-bescherming van de economie van de steden
-zelf mogen bepalen wie er in de steden leefden
Gevolg
-Stadsrechten
- stad kon zichzelf militair verdedigen en had geen hulp van de heer nodig
- heer kreeg belasting geld en tol.
Bronnen
-stadsmuur, tol, rechtspraak etc.
-Heer probeert vast te houden aan eigen macht
- feodalisme
- verzorgingsgebiedvan de stad
KA: De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden
Slide 4 - Tekstslide
Een anekdote: Zie tekstballon voor anekdote:
3p Licht deze anekdote toe door: - aan te geven welke economische verandering Margaretha in Brugge bevorderde met het verlenen van de privileges en - te beredeneren welk economisch en welk politiek bezwaar de poorters van Brugge hadden tegen het verlenen van de privileges.
Slide 5 - Open vraag
inwoners van de steden
Verhoudingen:
1. Patriciers 10%
2. Rijke nieuwkomers
3. Gildeleden40 %
4. Dagloners
2,3,4 = het gemeen
2,3,4 betaalden meer belasting en kregen zwaardere straffen
Economisch
-Rijkste kooplieden
- Hadden hun geld verkregen met handel binnen de steden
-Ambachtslieden
- geen vast werk
Politiek
-bestuur in handen van de Patriciërs
- Moesten veel belasting betalen
- de meesters hadden veel aanzien in de stad
- geen macht
Op het platteland had de adel nog de macht
Slide 6 - Tekstslide
Guldensporenslag 1302
Oorzaak
Oplopende spanningen
- Patriciërs gingen zich steeds belangrijker voelen en gedragen als adel
- ambachtslieden wilden meer zeggenschap
- Leenheer van Vlaanderen (Franse koning) ging met Patriciërs samen om zijn macht te vergroten
- Graaf van Vlaanderen (leenman) ging met ambachtslieden samenwerken
Gevolgen
Door het verlies van de koning en de patriciërs werd er vanaf nu meer rekening gehouden met de belangen van de ambachtslieden
Bronnen:
- Patriciërs die politieke baantjes krijgen, benoeming van de schepenen, wil lang zitting hebben
- ambachtlieden strijden voor zeggenschap en lagere belastingen
-inspraak in nieuwe poorters
-feodalisme
- komst nieuwe poorters en handel
Slide 7 - Tekstslide
DC2
De positie van de stedelijke burgerij (1302-1602)
Slide 8 - Tekstslide
Verschuiving zwaartepunt handel
Tot ca. 1300 was Atrecht de belangrijkste handelsstad maar:
Oorzaken
- reizen over land werd te onveilig door oorlog
- Brugge was medeoprichter van de Hanze
- Brugge kreeg eigen koopmansbeurs
- netwerken breidde zich uit
- innovaties zoals nieuwe Kogge
- schaalvergroting om de graan productie te vergroten
- Antwerpen had gunstige liggen
Gevolgen:
- Na 1300 kwam de maritieme handel opzetten
- Steden als Brugge en Antwerpen kwamen opzetten
- alternatief voor graanproductie was graan halen in Oostzeegebied.
- Antwerpen werd bankiersstad
Bronnen
- wisselbrieven, munten
- handelscontacten met andere gebieden
-verbetering van zeewaardigheid van schepen
KA : De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden
Slide 9 - Tekstslide
Religie: bonum commune en moderne devotie
Oorzaken
- De burgers wilden ook op religieus vlak zelfstandigheid
- Burgers kregen kritiek op de kerk en wilden een individuelere aanpakomtrent het geloven
Gevolgen
- Bonum Commune: algemeen belang
Stedelingen zorgden voor zieken en zwakken in de stad i.p.v. dat de kerk dat deed
Moderne devotie
- volgelingen geloven in gemeenschappen
-volgelingen vinden dat ieder mens in contact kon komen met god en niet alleen de geestelijkheid
- De katholieke kerk probeert in contact met de mensen te komen gaat bijdragen aan het algemeen belang
Bronnen
- er wordt teruggegeven aan de gemeenschap
- individueel geloof
Thomas a Kempis
Geert Grote
-begijnhofjes
KA De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid
Slide 10 - Tekstslide
Gebruik bron 2. Geestelijken als Van Heisterbach zijn positief over de mulieres religiosae, maar streven ernaar deze vrouwen in begijnhoven te laten wonen. 3p Verklaar dit streven door: met bron aan te geven welke bijdrage de mulieres religiosae volgens Van Heisterbach kunnen leveren aan het religieuze leven van stedelingen en zonder bron uit te leggen welke ontwikkeling in de geloofsbeleving van stedelingen de geestelijkheid onder controle wil houden door de mulieres religiosae in begijnhoven te laten wonen.
Slide 11 - Open vraag
centralisatie botst met particularisme
Centralisatie
- late ME lage landen in handen van de Bourgondische vorsten
Deze wilden hun eigen macht versterken
- De opvolgers waren de Habsburgers Karel V en Filips II ook zij wilden regeren vanuit 1 punt. Waarbij zij ook religieuze eenheid eisten
Particularisme
het streven van de Nederlandse edelen, steden en gewesten om hun eigen gang te gaan en zich te verzetten tegen de centralisatiepolitiek van de Bourgondische en de Habsburgse vorsten
Bronnen
- steden en gewesten in conflict over macht in de met de heer
- wetten uit het centrale gezag
- burgers die zich afkeren van de heer en dan in conflict raken.
- reformatie.
-conflict katholieken/ protestanten
KA : Het begin van staatsvorming en centralisatie
Slide 12 - Tekstslide
Het ontstaan van de Republiek 1588
Oorzaken
80 jarige opstand
- Filips II wilde religieuze eenheid, politieke macht en economisch profiteren van de Nederlanden
- vogelvrij verklaring WvO
- zoeken naar nieuwe vorst mislukt
Gevolgen
- Gewesten kwamen in opstand tegen de Spaanse vorst
- plakkaat van Verlatinge 1581
- Uitroepen van de Republiek
Bronnen
- nederlandse maagden = gewesten
- hollandse leeuw
- spaanse zwijnen
- tirannie
- economische uitbuiting
KA Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat
KA: streven van vorsten naar absolutisme
Slide 13 - Tekstslide
DC3
Een succesvolle Republiek (1750-1900)?
Slide 14 - Tekstslide
opkomst handelskapitalisme
oorzaken:
- Door conflict met Spanje
en het handelsembargo moet de Republiek op zoek naar een vaarroute naar Azië
- Republiek gaat op zoek naar vaarroutes naar Amerika
gevolgen:
- veel onderlinge concurrentie zorgt voor:
- oprichting VOC (1602)
specerijen
- oprichting WIC (1621)
kaapvaart, driehoekshandel,
slavenhandel
bronnen
-concurrerende steden
- monopolie
-stapelmarkt
- kaapvaart
- slaven handel
KA wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
Slide 15 - Tekstslide
Gebruik bron De stad Antwerpen neemt vanaf 1585 een belangrijke plaats in als onderwerp van propaganda tijdens de periode van de Opstand. 2p Geef aan welke propagandaboodschap over Antwerpen hier wordt afgebeeld, waarbij je je antwoord ondersteunt met een verwijzing naar de bron.
Slide 16 - Open vraag
Gouden eeuw
Staatkundig
- De Raadpensionaris en de stadhouder waren de hoogste posities binnen de Republiek:
deze lagen geregeld met elkaar in de clinch.
- Regenten hadden alle bestuursbanen in handen
Holland was het belangrijkste gewest
Economisch
- Regenten waren vaak rijk geworden in de handel
- Regenten gaven terug aan de samenleving (weeshuizen, infrastructuur, trekschuit)
cultureel
- In de Republiek was er sprake van gewetensvrijheid. Katholieken werden gedoogd omdat ze nodig waren voor de handel
- er gold een burgercultuur
waarbij rijke burgers een zeer hoge levenstandaard bereikten
KA: De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek
Slide 17 - Tekstslide
Het rampjaar (1672)
Oorzaken
- de van Oranjes streefden naar koninklijk aanzien en huwden in het Engelse koningshuis
- Na vrede van Münster (1648) werd stadhouderschap minder belangrijk
- Engeland en Frankrijk wilden de handel van de Republiek dwarsbomen
- 1e stadhouderloze periode (1650-1672
staatsgezinden en oranjegezinden staan tegenover elkaar.
Gevolgen
- stadhouderschap wordt hersteld
- de gouden eeuw is voorbij en gaat over naar de zilveren eeuw
Bronnen
- mercantilisme
concurrentie Engeland en Frankrijk
- economische verandering
KA: De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek
Slide 18 - Tekstslide
Henry Stubbe krijgt 200 pond van de Engelse koning voor zijn pamflet. 3p Verklaar dat de koning voor dit pamflet betaalt door: -aan te geven op welk kenmerk van het bestuur van de Republiek Stubbe kritiek geeft en - uit te leggen welke boodschap de Engelse koning juist in 1672 met het pamflet aan zijn onderdanen wil overbrengen