Paragraaf 3.3

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Een indeling van stoffen

Moleculaire stoffen zijn opgebouwd
uit niet-metalen.

Metalen zijn opgebouwd uit metalen.

Zouten zijn opgebouwd uit een 

metaal en een niet-metaal.

Metalen en periodiek systeem

Atomen

Niet-metalen

atomen

Metalen

atomen

Metalen

Zouten

Moleculaire stoffen

microniveau

macroniveau

3.3 Reactievergelijkingen

Terugblik Reactieschema

Bij elke chemische reactie kan een reactie schema opgesteld worden. Een goede reactie schema heeft de volgende componenten:

 

1: De stofnamen zijn uitgeschreven

2: De fases van de stoffen staan genoteerd achter de stoffen

3: Eerst schrijf je de reactanten op (de stoffen die reageren), gevolgd door een pijl, en als laatst de producten die gevormd worden bij de reactie.

Bijvoorbeeld: Koolstof (s) + Zuurstof (g) -> Koolstofdioxide (g)

Reactievergelijkingen

Behalve reactieschema's, kunnen er ook reactievergelijkingen worden opgesteld.

Een reactievergelijking heeft twee belangrijke verschillen ten opzichte van een reactie schema.

1: De chemische stoffen worden genoteerd met hun molecuulformule.

2: De massaverhoudingen moeten kloppend gemaakt worden.

Voorbeeld Reactievergelijking

In een katalysator wordt stikstofoxide ontleed in de stoffen stikstof en zuurstof.

Eerst noteren we de aanwezige stoffen:

Stikstofoxide: NO, Stikstof: N_2, Zuurstof: O₂

De reactievergelijking wordt vervolgens:

NO (g) -> N₂ (g) + O₂ (g)

Vervolg Reactievergelijking

De reactievergelijking wordt vervolgens:

NO (g) -> N₂ (g) + O₂ (g)

Alleen klopt deze reactievergelijking nog niet, er is namelijk na de pijl twee keer zoveel zuurstof en stikstof als voor de pijl. We kunnen de coëfficiënt aanpassen van alle moleculen, de reactie wordt dus als volgt:

2 NO (g) -> N₂ (g) + O₂ (g)

Reactievergelijkingen kloppend maken

H2O (l) + Na (s) -> H2 (g) + NaOH (aq)

Na

O

H

Eerst noteer je de reactie vergelijking. Vervolgens zet je de aanwezige elementen eronder, in volgorde van minste naar meeste aanwezig.

Reactievergelijkingen kloppend maken

H2O (l) + Na (s) -> H2 (g) + NaOH (aq)

Na

O

H

Vervolgens controleer je stap voor stap of de hoeveelheid aanwezige atomen kloppen. Klopt dit niet? Dan pas je de hoeveelheid aan, en begin je weer van boven.

Reactievergelijkingen kloppend maken

H2O (l) + Na (s) -> H2 (g) + NaOH (aq)

1 Na 1

O

H

Eerst bij natrium: zowel links als rechts zijn er 1 natrium atoom aanwezig.

3.3 reactievergelijkingen

Stap 1: Stel eerst het reactieschema op

Reactieschema = de reactie in woorden

Voorbeeld: Bij de verbranding van glucose is zuurstof nodig om als reactieproducten waterdamp en koolstofdioxide te krijgen.

3.3 reactievergelijkingen

Stap 2: Vervang nu elke stofnaam door de bijbehorende formule

Formule = molecuulformule (zie hoofdstuk 3)

Voorbeeld: Water(damp) = H₂O

3.3 reactievergelijkingen

Stap 3: Stel de kloppende reactievergelijking op

Regels kloppend maken:

• Je mag alleen de coëfficiënten veranderen (dus niet de index)
• Voor en na de pijl moet het aantal atomen van 1 soort gelijk zijn
• Je laat de coëfficiënt 1 weg (dit is overbodige informatie)
• Een coëfficiënt mag geen breuk zijn
• De coëfficiënten moeten zo klein mogelijk zijn

3.3 reactievergelijkingen

Stap 4: Controleer of de reactievergelijking klopt

• Controleer of je reactievergelijking klopt door de atomen voor en na de pijl met elkaar te vergelijken.
• Controleer ook of je reactievergelijking klopt met de regels bij stap 3.

Stappenplan reactievergelijkingen kloppend maken

Stap 1: Stel het reactieschema op

Stap 2: Vervang elke stofnaam door de bijbehorende formule

Stap 3: Stel de kloppende reactievergelijking op

Stap 4: Controleer of de reactievergelijking klopt

Aandachtspunten:

• Je mag alleen de coëfficiënten veranderen (dus niet de index)
• Voor en na de pijl moet het aantal atomen van 1 soort gelijk zijn
• Je laat de coëfficiënt 1 weg (dit is overbodige informatie)
• Een coëfficiënt mag geen breuk zijn
• De coëfficiënten moeten zo klein mogelijk zijn