Betalingsbalans

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

De betalingsbalans

In deze lessonUp worden verschillende termen die betrekking hebbenop de betalingsbalans uitgelegd.

Verder komt natuurlijk aan de orde hoe de betalingsbalans er uit ziet.

Ook wordt er ingegaan op het verband tussen de betalingsbalans en de wisselkoers.

Geldstromen

Op een betalingsbalans staan alleen geldstromen van en naar het buitenland. Als het geld het land uitgaat, staat het op de uitgavenkant. Als er geld het land inkomt, staat het op de ontvangstenkant.

Actieve betalingsbalans

Actieve betalingsbalans:

ontvangstenkant is groter dan uitgavenkant.

Er is per saldo meer geld het land ingekomen dan uitgegaan, er is dus een overschot.

De deviezenreserves (valutareserves) zijn dus toegenomen.

Passieve betalingsbalans

Passieve betalingsbalans:

ontvangstenkant is kleiner dan uitgavenkant.

Er is per saldo minder geld het land ingekomen dan uitgegaan, dus er is een tekort.

De deviezenreserves (valutareserves) zijn dus afgenomen.

Overschot & tekort

Een groter wordend overschot, of een kleiner wordend tekort, heet een verbetering van de betalingsbalans.

Andersom, een verslechtering van de betalingsbalans, betekent dat het tekort groter wordt, of het overschot afneemt.

Formeel & materieel evenwicht

Als de ontvangsten van en de uitgaven aan het buitenland gelijk zijn aan elkaar, spreken we van formeel evenwicht. Meestal zijn echter de inkomende geldstroom en de uitgaande gelstroom niet gelijk aan elkaar. De salderingsrekening (zie verderop) zorgt dan voor materieel evenwicht.

Onderdelen van de betalingsbalans

De betalingsbalans bestaat uit de lopende rekening (= LR; met 4 deelrekeningen) + de kapitaalrekening + de salderingsrekening

De lopende rekening bestaat uit 4 deelrekeningen:

1) Goederenrekening: hier staan alle geldstromen op die te maken hebben met export en import van goederen.

2) Dienstenrekening: hier staan alle geldstromen op die te maken hebben met export en import van diensten.

3) Primaire inkomensrekening: hier staan alle geldstromen op die men krijgt omdat men een productiefactor levert en die dus behoren tot de primaire inkomens op (dus loon, huur, rente, pacht en winst).

4) Inkomensoverdrachtenrekening: hier staan alle geldstromen op waar de ontvangen geen (directe) tegenprestatie (productiefactor) voor hoeft te leveren.

Kapitaalrekening: Hier staan de investeringen en beleggingen van het buitenland of in het buitenland op.

Salderingsrekening:
 Als de inkomstenkant groter is dan de uitgavenkant, komt er dus per saldo meer geld binnen. Dit saldo wordt geboekt op de salderingsrekening, aan de kant die het kleinst is. Zo ontstaat er materieel evenwicht. 

Als de uitgavenkant groter is dan de inkomstenkant, gaat er dus per saldo meer geld het land uit. Dit saldo wordt geboekt op de salderingsrekening, aan de inkomstenkant (want die is het kleinst). 

Voorbeeld: overschot op de BB

Wanneer een land een overschot op de betalingsbalans heeft, ontvangt het land in meer geld uit het buitenland dan dat zij in die periode moeten betalen aan het buitenland. 

Er wordt dan per saldo geld ontvangen uit het buitenland.

Iedereen die geld ontvangt uit het buitenland wil graag betaald worden in de eigen munt. Daarom moet het buitenland haar eigen munten omruilen. Die vreemde valuta komen op die manier terecht in de valutareserve bij de Centrale Bank.

Voorbeeld: tekort op de BB

Wanneer een land een tekort op de betalingsbalans heeft, moet het in die periode meer betalen aan het buitenland dan zij in die periode ontvangen uit het buitenland. 

Er moet dus per saldo betaald worden aan het buitenland.

Voor die betaling aan het buitenland moet het land de munt hebben van degene die het geld wil ontvangen.

Die vreemde valuta zitten in de valutareserve bij de Centrale Bank.

Een land kan daarom niet permanent een tekort op de betalingsbalans hebben, omdat op een gegeven moment de voorraad vreemd geld op raakt. Een tekort kan dan alleen nog maar als het andere land het accepteert als een schuld.

Oefenopgave 1: betalingsbalans

Hieronder staat een aantal gegevens m.b.t. een BB:

Export goederen                                              155 miljard

Import goederen                                              145 miljard

Saldo dienstenrekening                                 + 5 miljard

Ontvangen primaire inkomens                    50 miljard

Betaalde primaire inkomens                         35 miljard

Ontvangen inkomensoverdrachten              5 miljard

Betaalde inkomensoverdrachten                 25 miljard

Saldo van de kapitaalrekening                    - 20 miljard
 

Geef antwoord op de volgende vragen:

a) Is er per saldo meer uitvoer of meer invoer van diensten geweest?

b) Hoeveel bedraagt het handelsoverschot of –tekort?

c) Hoeveel bedraagt het saldo op de lopende rekening?

d) Is er een materieel overschot of materieel tekort op de betalingsbalans? Hoeveel bedraagt dit overschot of tekort?

e) Met hoeveel veranderen de officiële reserves? 

Uitwerking oefenopgave 1

a) Er is meer geld ingekomen dan er uitgegaan; er is dus meer uitvoer dan invoer geweest.

b) Export goederen – import goederen 

= 155 miljard – 145 miljard = 10 miljard.

Saldo diensten = 5 miljard

Handelsoverschot = 10 + 5 = 15 miljard

c)  Goederenrekening:                                                 + 10 miljard

      Dienstenrekening:                                                   +  5 miljard

      Inkomensrekening: 50 – 35 =                             + 15 miljard

      Inkomensoverdrachtenrekening: 5 – 25 =    - 20 miljard

                              saldo lopende rekening:                + 10 miljard

d)    Saldo lopende rekening:                 + 10 miljard

        Saldo kapitaalrekening:                    - 20 miljard

        Saldo betalingsbalans: 10 – 20 = - 10 miljard (materieel tekort)

e) Er is 10 miljard meer uitgegaan dan binnengekomen: de officiële reserves zijn dus gedaald met 10 miljard.

Veranderingen betalingsbalans

Er zijn veel geldstromen die geboekt worden op de betalingsbalans en dus ook veel oorzaken voor een verandering van de betalingsbalans. 

Er zijn twee grote oorzaken: de internationale concurrentiepositie en de rente.

Internationale concurrentiepositie: Dit geeft aan hoe de prijs en kwaliteit van de producten van het land zich verhouden tot de producten uit het buitenland. Als in land A bijvoorbeeld meer inflatie is dan in land B, worden de producten van land A dus duurder en zal land B minder importeren vanuit A. De export van A daalt, waardoor de lopende rekening van de betalingsbalans zal verslechteren. Ook een stijging van de wisselkoers van de munt van land A ten opzichte van de munt van land B zal de producten van A in land B duurder maken. Ook dit verslechtert dus de concurrentiepositie van land A.

Rente: beleggers beleggen in het land met de hoogste rente (wie zien hier even af van risico). Als in een land de rente dus stijgt, zal er kapitaal van beleggers naar dit land gaan en zal dus de kapitaalrekening verbeteren. 

Overigens moet je er wel aan denken dat wanneer de rente wordt uitbetaald, de uitgavenkant van de inkomensrekening stijgt, en dus de lopende rekening op termijn zal verslechteren.

Betalingsbalans en wisselkoers

Invloed betalingsbalans op wisselkoers:

De uitgavenkant zorgt voor vraag naar vreemde valuta en aanbod van euro’s. Gevolg: depreciërende werking op de euro.

De inkomstenkant zorgt voor vraag naar euro’s en aanbod van vreemde valuta. Gevolg: appreciërende werking op de euro.

Invloed wisselkoers op betalingsbalans
:

Stel euro deprecieert. Dan wordt voor het buitenland de euro goedkoper en dus wordt import uit het eurogebied goedkoper. Hierdoor zal de export van het eurogebied stijgen. De lopende rekening verbetert (inkomsten stijgen).

Ook zal door een depreciërende euro de import van het eurogebied uit andere landen duurder worden en dus dalen. De uitgavenkant van de lopende rekening zal dan dalen. Dus ook hierdoor verbetert de lopende rekening.

Oefenopgave 2: wisselkoers en BB

Stel dat de euro apprecieert. 

Wat gebeurt er met de lopende rekening van de betalingsbalans en waarom?

Uitwerking oefenopgave 2

Als de euro apprecieert, wordt voor het buitenland de euro - en dus de import - duurder. Hierdoor zal de export van het eurogebied dalen. De lopende rekening verslechtert (inkomsten dalen).
Ook zal door een appreciërende euro de import van het eurogebied uit andere landen goedkoper worden en dus stijgen. De uitgavenkant van de lopende rekening zal dan stijgen. Dus ook hierdoor verslechtert de lopende rekening.