H1 par. 1.1 Problemen in de kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Tijd van ontdekkers en hervormers

Reformatie en Opstand

par. 1.1 Problemen in de kerk

Kenmerkende aspecten H1

18. Begin Europese overzeese expansie

19. Renaissance

20. Hernieuwde oriëntatie op klassieke Oudheid

21. Protestantse reformatie

22. Nederlandse Opstand

Invalshoeken

• Economisch: 
• wat zijn de middelen van bestaan? 
• Denk hierbij bijvoorbeeld jagen en verzamelen, landbouw, industrie. 
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• hoe wordt de samenleving bestuurd? 
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?
• Wie controleert de wetten en wie voert ze uit?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
• dit gaat bijvoorbeeld over de leefomstandigheden van mensen en de verschillende sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: wat denken en voelen de mensen en hoe uitten ze dit?
• bijvoorbeeld in hun gewoontes en regels, 
• geloof, 
• kunst en 
• wetenschap. 

Oorzaak, gevolg, aanleiding

• oorzaak: een oorzaak vertelt je waarom iets gebeurt.

• gevolg: het gevolg is wat daarna gebeurt: het vervolg.

• aanleiding: is de belangrijkste oorzaak voor een gebeurtenis. De druppel die de emmer doet overlopen.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat ketters zijn en hoe de kerk hen bestreed.
• Je kunt uitleggen welke kritiek er rond 1500 op de kerk kwam.
• Je kunt beschijven hoe de christelijke kerk in de 16e eeuw uiteenviel en elke gevolgen daarvan noemen.

• Je kent de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.
  

Ketterij en inquisitie

• In de middeleeuwen was er één christelijke kerk in Europa.
• Rijk en machtig. 
• Niet iedereen was het hier mee eens: 
• er werden nieuwe kloosterorden opgericht: eenvoudig.
• anderen wezen belangrijke delen van de kerkleer af.
• Dit laatste accepteerde de kerk niet.
• Deze mensen werden ketters genoemd.

Ketterij en inquisitie

• Ketters werden fel bestreden door de kerkelijke rechtbank:
• inquisitie: mensen met een andere mening over het geloof opsporen en ondervragen: gemarteld.
• Keerden de 'ketters' niet terug naar de kerk dan werden ze levend verbrand.

Kritiek op de kerk

• Na 1500 nog meer kritiek op de kerk o.a. door het humanisme.
• Dankzij de boekdrukkunst werden deze ideeen snel verspreid door Europa: mensen konden nu zelf teksten lezen en beoordelen. Kerk kreeg minder te zeggen.
• Gelovigen wilden zelf een band met God krijgen, zonder de tussenkomst van een priester.

Kritiek op de kerk

• Sommigen vonden dat geestelijken misbruik maakten van hun macht: verkoop van aflaatbrieven.
• Hiermee kon je een plek in de hemel kopen, waardoor de kerk nog rijker werd.

Kritiek op de kerk

• De Duitse monnik Maarten Luther was een van de felste bestrijders van de misstanden in de kerk.
• In 1517 maakte hij een lijst met alle fouten in de kerk.

Kritiek op de kerk

Ideeen Luther:

• Geestelijken en gelovigen moesten zich volgens de regels van de bijbel gedragen.
• Afschaffen wat niet in de bijbel stond, zoals:
• vereren van heiligen, verkoop aflaatbrieven.
• Je kon alleen in de hemel komen door veel te bidden en echt te geloven. 

Maarten Luther & de bijbel

• In de bijbel stond hoe je je moest gedragen.
• Daarvoor heb je de geestelijken niet nodig.
• De bijbel was echter in het latijn geschreven.
• Dit konden mensen niet lezen.
• Daarom vertaalde Luther de bijbel naar het Duits.
• Veel aanhangers in Duitsland: Lutheranen.

Welke kritiek had Maarten Luther op de kerk? Geef 1 voorbeeld.

Hoe kom je volgens Luther in de hemel terecht?

1. Door goed naar de geestelijken te luisteren
2. Door heiligen te vereren
3. Door aflaten te kopen
4. Door veel te bidden en echt te geloven

De katholieke kerk richt in 1232 de inquisitie op.
Wat is de inquisitie?

1. De katholieke kerk.
2. Een gevangenis.
3. Een kerkelijke rechtbank.
4. Een leger.

Wat was het belangrijkste doel van de inquisitie in de middeleeuwen?

1. Ketters straffen
2. Mensen terug krijgen naar het katholieke geloof
3. Martelingen uitvoeren
4. Als voorbeeld dienen voor ketters

Hervormers

• Luther wilde de kerk veranderen: hervormer.
• Calvijn was ook een belangrijke hervormer.
• Zij wilden allebei dat de kerk zou veranderen.
• De paus zette Luther, Calvijn en hun aanhangers uit de kerk.
• Er ontstond een splitsing in de christelijke kerk:
• Rooms-katholieken bleven trouw aan de paus in Rome.
• Protestanten waren het eens met de hervormers.
  

• Johannes Calvijn.
• Veel aanhangers in de Nederlanden: calvinisten.

Katholieken

• Trouw aan de paus in Rome
• Kerken versierd met beelden, schilderijen etc.
• Heiligenverering
• Priesters mogen niet trouwen
• Alleen via een priester vergiffenis vragen aan God.
  
• Priesters leiden de dienst.

Protestanten

• Geen paus
• Sobere kerken
• Geen heiligen 
• Dominee's mogen trouwen
• Zelf vergiffenis vragen aan God.
  
• Dominee's leiden de kerkdienst.

• Het ontstaan van nieuwe, protestantse kerken heet de Hervorming of Reformatie.
• Een gevolg is dat geloof van miljoenen Europeanen veranderde.

Keizer Karel V

• 1515-1555
• Baas van Spanje, de Nederlanden, Duitse Rijk.
• Al zijn onderdanen moesten katholiek zijn.
  

Keizer Karel V

• Boeken met kritiek op de kerk werden verboden.
• Prediken over het nieuwe geloof werd bestraft.
• Net als het verstoppen van ketters.
• Straffen waren onthoofding en de brandstapel.
  

Bloedige oorlogen

• Als gevolg van de Hervorming/Reformatie vonden er in de 16e eeuw bloedige godsdienstoorlogen plaats.
• Katholieke vorsten steunden namelijk de kerk bij het bestrijden van het protestantse geloof.
• Protestantse vorsten en burgers werden bestreden.
  

Katholieke of protestantse kerk?

1. Katholieke kerk
2. Protestantse kerk

Sleep de naam naar het juiste plaatje.

Protestantse kerk

Katholieke kerk 

De protestantse kerk is...

Protestantse kerk

Katholieke kerk

Somber

Kaal

Groots

Rijk

Pracht en praal

Beelden

Protestantse kerk

Katholieke kerk

Bijbel in het Latijn

Protestantse kerk

Katholieke kerk

Maarten Luther

Protestantse kerk

Katholieke kerk

Verering van heiligen

Protestantse kerk

Katholieke kerk

De paus is de leider

Protestantse kerk

Katholieke kerk

Bijbel in de volkstaal

Katholieke kerk

Protestantse kerk

Geestelijken mogen trouwen

Wat is een hervormer?

1. Iemand die kritiek had op de het leger en deze wilden veranderen
2. Iemand die kritiek had op de samenleving en deze wilden veranderen
3. Iemand die kritiek had op de staat en deze wilden veranderen
4. Iemand die kritiek had op de kerk en deze wilden veranderen.

Schrijf 1 ding op wat je vandaag geleerd hebt.

Wat vind je nog lastig?