3. Sociale beïnvloeding en groepsdruk

• Gedragswetenschappen
• Secundair onderwijs

3. Sociale beïnvloeding en groepsdruk

7VJHO - Gedragswetenschappen

Mevrouw van Loon

2025-2026

Overzicht hoofdstuk

Sociaal gedrag

1 Wat is sociale psychologie? 

2 Sociale rollen en sociale normen 

3 Sociale beïnvloeding en groepsdruk 

4 Groepsdynamica 

5 Leiderschap 

3 Sociale beïnvloeding en groepsdruk 

Sociale beïnvloeding = 

Anderen hebben invloed op jou + jij hebt invloed op anderen

Bewust vs onbewust

Gewild vs ongewild

3 Sociale beïnvloeding en groepsdruk 

Je vliegt niet graag. Nu zit je op een vlucht naar Marokko en je bent blij dat je naast rustige en opgewekte mensen zit. Je voelt dat je hierdoor een stuk kalmer en zelfs minder angstig bent. 

Vorige keer zat je naast een jongen en een meisje die allebei aan het huilen waren van de schrik. Daardoor was je zelf ook veel angstiger tijdens die vlucht. 

Wat je ook fijn vindt, is dat de mensen na het landen beginnen te applaudisseren. Dan doe je graag mee! 

3 Sociale beïnvloeding en groepsdruk 

Hoe je omgaat met die beïnvloeding wordt sterk bepaald door wie je bent, maar zeker ook door de impliciete of expliciete druk die je ervaart (omgeving). 

Heel vaak onbewust!

3 Sociale beïnvloeding en groepsdruk 

Zo blijkt dat kandidaat-kopers sneller een bestaand huis kopen als er een warme en gezellige geur van koffie en gebak hangt zodra ze binnenkomen.

Mensen eten onbewust minder als ze kleinere bordjes krijgen.

3 Sociale beïnvloeding en groepsdruk 

Groepsdruk = de druk die je binnen een groep ondervindt om jouw gedrag af te stemmen op wat de anderen in de groep vinden dat de groepsnorm is. 

Positief vs. negatief 

Bedenk een voorbeeld van positieve groepsdruk

Bedenk een voorbeeld van negatieve groepsdruk

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Herhaling

Sociale normen = impliciete en expliciete regels die een groep hanteert in verband met de positie (en dus de rollen) die je inneemt in een groep.

Soraha (19 jaar) volgt de richting ‘Zorg en welzijn’. Ze loopt stage in een woonzorgcentrum. Soraha heeft op school geleerd dat strikte hygiëne noodzakelijk is. In de medische wetenschappen heeft men al lang geleden aangetoond wat het belang is van hygiëne voor de gezondheid. Ziekenhuizen en woonzorgcentra volgen die inzichten.

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

2 soorten normen

(injunctief vs descriptief)

2 manieren om normen te (ver)vormen

(gesprekken vs observatie)

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Injunctieve normen:

• Moreel 
• Beschrijven wat mensen zouden moeten doen
• Beloning of straf
• Sterk geneigd om te conformeren

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Je mag niet door het rood rijden.

Je moet je rijbewijs halen en een verzekering betalen om te mogen autorijden.

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Descriptieve normen:

• Informatief
• Welk gedrag stellen relevante naderen (familie, vrienden, …)?
• Moreel gepast of niet 
• Heel effectief in de beïnvloeding van gedrag 

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

De injunctieve norm is ‘je mag niet op dat grasveld midden in het park lopen’. 

De descriptieve norm is ‘mijn vrienden zitten op dat grasveld dus de injunctieve norm wordt ongeldig en ik ga ook op het grasveld zitten’. 

Wanneer een vriendin jarig is, plaats je verschillende foto's op jouw verhaal op Instagram

1. Injunctieve norm
2. Descriptieve norm
3. Ik twijfel

In de kinderopvang waar je stage loopt, moet je je handen wassen na elke verzorging van een kind

1. Injunctieve norm
2. Descriptieve norm
3. Ik twijfel

Op een festival gooien de meeste mensen hun afval op de grond, zelfs al staan er vuilnisbakken

1. Injunctieve norm
2. Descriptieve norm
3. Ik twijfel

In een drukke winkelstraat steekt bijna niemand over bij het zebrapad

1. Injunctieve norm
2. Descriptieve norm
3. Ik twijfel

Bij groepswerk wordt er van iedereen verwacht dat ze hun deel van de taak afwerken

1. Injunctieve norm
2. Descriptieve norm
3. Ik twijfel

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

2 soorten normen 

(injunctief vs descriptief)

2 manieren om normen te (ver)vormen 

(gesprekken vs observatie)

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Sociaal aftoetsen (gesprekken):

• Eerder sociaal-beoordelend (Wat vind jij van die gebeurtenis?) dan informatief/feitelijk (Wat is er vandaag echt gebeurd?)
• Belangrijke functie in het bepalen van de injuctieve normen 
• Gevolg: gedeelde visie en een beschrijving van wat we eigenlijk samen verwachten (sociale rollen)

www.vrt.be

www.vrt.be

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Peilen naar meningen: mensen bespreken de zaak met vrienden, familie of online 

Wat vind jij ervan? Denk je dat hij schuldig is?

Vorming van normen: als veel mensen sympathie voor hem hebben en twijfelen aan zijn schuld, wordt het sociaal aanvaard om hem te blijven steunen.

Hoe moeten we als groep over deze zaak denken?

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Injunctieve norm: 

"Als iemand verdacht wordt van moord, zou je hem niet moeten steunen." 

Descriptieve norm:

"Veel mensen blijven hem steunen, ondanks de beschuldigingen."

www.vrt.be

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Hoe sociale toetsing de normen verandert

• Invloed van publieke figuren & sociale media: Als bekende personen of influencers zeggen dat hij onschuldig lijkt, gaan volgers dit overnemen.
• Fans voelen groepsdruk: "Iedereen in mijn omgeving steunt hem nog steeds, dus waarom zou ik hem laten vallen?"
• Verhalen in de media: Als de media de nadruk leggen op positieve aspecten (bv. ‘hij was altijd vriendelijk’ of ‘hij heeft veel betekend voor de gemeenschap’), versterkt dat de descriptieve norm.
  

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

"Sociale identiteit is de motor van gedragsverandering" 

(Lewin en collega's)

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Doel: Amerikaanse huisvrouwen proberen meer orgaanvlees te laten serveren 

Lezing van voedingsdeskundigen + instructies = weinig effect

Kortere lezing + overlegmoment = grote gedragsverandering

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Observeren van gedrag:

• Afleiden wat in een bepaalde situatie verwacht wordt
• Norm afleiden uit het gedrag van anderen

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Je bent nieuw in de jeugdbeweging. De eerste zondagen zag je telkens dat de meeste leden rommel op de grond gooiden en flesjes op de vensterbank lieten staan. Je leidt hieruit af dat dit binnen deze groep normaal gedrag is. Stel je voor dat je maar één flesje zag staan op de vensterbank en maar één papiertje op de grond zag liggen. Dan zou je daaruit kunnen afleiden dat de meerderheid geen rommel op de grond gooit en dat dit dus niet hoort. Observeren betekent niet dat je per se iemand aan het werk moet zien. 

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Broken windows theory:

• Criminologische theorie (Wilson & Kelling, 1982)
• Tekenen van vuiligheid en vernieling zorgen ervoor dat mensen (ander) klein crimineel gedrag veroorzaken
• Als anderen afwezig zijn, kijken we naar cues in de omgeving die ons een indruk geven van wat voor gedrag getolereerd is (wat is de sociale norm?).

3.1 Groepsnormen die het gedrag beïnvloeden

Keizer, Lindenberg & Steg (2008):

• Graffiti op de muur met bordje dat graffiti verboden is, zorgde voor meer afval op de grond (t.o.v. geen graffiti op de muur). 
• Fietsen tegen het hek waar dit niet mocht, zorgde voor het vaker negeren van een geen-doorgang verbod (t.o.v. geen fietsen tegen het hek). 
• Rommel rondom een brievenbus, zorgde voor dubbel zoveel mensen (13% vs. 27%) die een enveloppe met geld uit de brievenbus stalen (t.o.v. geen rommel).

Schrijf 2 dingen op die jij vandaag geleerd hebt.

In welke mate heb je het gevoel dit dit deel te begrijpen?

😒🙁😐🙂😃

Exit ticket

Na deze les wil ik ...

de uitleg nog 1 keer horen

meer voorbeelden krijgen

meer oefeningen maken

de leerstof thuis nog even bekijken

overgaan naar nieuwe leerstof

nog meer te weten komen over de leerstof

een concrete vraag stellen (vul de vraag op de volgende slide in)

Een concrete vraag stellen, namelijk ...

3. Sociale beïnvloeding en groepsdruk

7VJHO - Gedragswetenschappen

Mevrouw van Loon

2025-2026

3.2 Vormen van sociale beïnvloeding

3.2 Vormen van sociale beïnvloeding

2x groep van 4 personen

2x groep van 3 personen

3x groep van  2 personen

3.2 Vormen van sociale beïnvloeding

Conformisme – 4 pers

Imitatie en modellering – 3 pers

Omstandereffect  – 2 pers

Inwilligingstechnieken – 4 pers

De-individuatie  – 2 pers

Gehoorzamen aan autoriteit  – 3 pers

Wederkerigheidsnorm – 2 pers

Opdracht

Lees je in over jouw vorm van sociale beïnvloeding

Maak een samenvatting tegen volgende week

Volgende week: werktijd om voor presentatie