Les 06 - Oefenen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Werkwoorden, samenstellingen, hoofdletters

Herhaling taalverzorging

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van de les: 

- hoe je werkwoorden dient te spellen; 

- hoe je samenstellingen vormt; 

- wanneer je hoofdletters dient te gebruiken. 

Persoonsvorm tegenwoordige tijd enkelvoud

De spelling van de persoonsvorm hangt van het onderwerp af.

*als je of jij het onderwerp is en achter de

persoonsvorm staat, gebruiken we de stam.

1e persoon	ik	stam
2e persoon	je, jij of u	stam + t/stam*
3e persoon	hij, zij of het (alles wat niet ik, je, jij of u is )	stam +t

Onregelmatige werkwoorden

Voor de werkwoorden hebben, kunnen, mogen, willen, zijn en zullen gelden de hiervoor genoemde regels niet. 

Bij de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd wijkt de vervoeging van deze werkwoorden af van de zojuist genoemde regels. 

Sterke en zwakke werkwoorden

Naast onregelmatige werkwoorden zijn er ook zwakke werkwoorden. Zij krijgen in de verleden tijd in het enkelvoud -de/te achter de ik-vorm en in het meervoud -den/ten. Dit geldt ook voor Engelse werkwoorden. 

Ten slotte zijn er ook sterke werkwoorden. Dit zijn werkwoorden die zich in de tegenwoordige tijd aan de regels houden, maar in de verleden tijd van klank veranderen. 

Vul de juiste werkwoordsvorm in

- De profvoetballer ... (hebben) bewust geen vrienden, zodat hij ... (kunnen) uitblinken. 

- De man ... (willen) die auto kopen, maar dat ... (mogen) hij niet van zijn vrouw. 

- Zijn club ... (kunnen) promoveren als de eigenaar ... (willen) investeren. 

- De gewezen minister ... (worden) ... (screenen) door de AIVD. 

- Tijdens de vakantie ... (gamen, vt) en ... (partyen, vt) de jongen de hele dag. 

- Op de door de dj ... (mixen) beat werd door de feestgangers flink ... (grooven). 

- De danseressen ... (zijn) gisteren moe na de hele avond... (breakdancen) te hebben. 

- De jonge voetballer ... (zijn) geschorst, omdat hij ... (hebben) ... (matchfixen). 

Antwoorden

- De profvoetballer heeft bewust geen vrienden, zodat hij kan uitblinken. 

- De man wil die auto kopen, maar dat mag hij niet van zijn vrouw. 

- Zijn club kan promoveren als de eigenaar wil investeren. 

- De gewezen minister wordt gescreend door de AIVD. 

- Tijdens de vakantie gamede en partyde de jongen de hele dag. 

- Op de door de dj gemixte beat werd door de feestgangers flink gegrooved. 

- De danseressen waren gisteren moe na de hele avond gebreakdancet te hebben. 

- De jonge voetballer is geschorst, omdat hij heeft gematchfixt. 

Samenstellingen met koppeltekens

In de eerste periode hebben we geleerd dat we samenstellingen waar mogelijk aan elkaar schrijven. Soms is het echter nodig gebruik te maken van een koppelteken (-)

Wanneer gebruiken we koppeltekens?

- Als er anders sprake is van een klinkerbotsing; 

- Bij combinaties van titels en beroepen; 

- Bij aardrijkskundige namen en samenstellingen die hiervan zijn afgeleid; 

- Na afkortingen, letters en speciale tekens; 

- Bij samenstellingen met hoofdletters; 

- Bij bepaalde voorvoegsels (zie pagina 170). 

Maak samenstellingen

- verkeer tussen woonplaats en werkplaats; 

- persoon die niet rookt; 

- afstand loper die lang is; 

- ijzer om een tosti in te maken; 

- televisie die alleen maar zwarte en witte beelden weergeeft; 

- het midden van Amerika; 

- een test die onderzoekt hoe hoog je IQ is. 

Antwoorden

- woon-werkverkeer

- niet-roker

- lange afstandsloper

- tosti-ijzer

- zwart-wittelevisie

- Midden-Amerika

- IQ-test

Getallen in cijfers of letters?

Meestal schrijven we getallen in cijfers; er zijn echter uitzonderingen: 

- getallen één tot en met twintig; 

- tientallen tot honderd; 

- ronde getallen met honderd, duizend, miljoen en miljard. 

Als we te hebben maken met exacte waardes, zoals jaartallen, data, temperaturen, gewichten, bedragen of snelheden, gebruiken we cijfers.

Als we dan toch letters gebruiken...

- komt er een spatie na duizend; voor en na miljoen en voor en na miljard; 

- schrijven we bij klinkerbotsing geen koppelteken, maar een trema; 

In samenstellingen schrijven we na een getal in cijfers een koppelteken, tenzij datgene dat na het cijfer komt een samenstelling is. 

Vul de juiste getallen in

- Er worden tijdens de herdenking (2) minuten stilte gehouden.

- Kramer wint weer op de (5000) meter.

- Museum Speelklok zoekt klarinet van (180) jaar oude robot.

-  (50) paarden uit Koeweit vieren de zomer in Nederland.

-  Het is (3) jaar geleden dat de wolf voor het laatst gespot is.

Antwoorden

- Er worden tijdens de herdenking twee minuten stilte gehouden.

- Kramer wint weer op de 5000 meter.

- Museum Speelklok zoekt klarinet van 180 jaar oude robot.

-  Vijftig paarden uit Koeweit vieren de zomer in Nederland.

-  Het is drie jaar geleden dat de wolf voor het laatst gespot is.

Hoofdletters

In de volgende situaties gebruiken we hoofdletters: 

- Bij het eerste volledige woord in de zin; 

- Bij eigennamen van personen, instituten, merken, historische gebeurtenissen (dus niet tijdperken!) en feestdagen; 

- Bij aardrijkskundige namen en woorden die daarvan zijn afgeleid. 

Plaats hoofdletters in deze krantenkoppen

- sebastiaan (25) geeft amerikaanse soldaten weer een gezicht

- sportjournalisten eensgezind: froome wint de giro, dumoulin komt bergop tekort

- een op de drie poolse migranten minstens vijf jaar in nederland

- de surinaamse president desi bouterse ontkent nalatigheid na visserstragedie

- gemeentehuis in hardenberg gesloten met hemelvaart en pinksteren

- terugblik op de inhuldiging van willem-alexander in amsterdam

- “vergeten helden” van eerste wereldoorlog krijgen gedenkplaatjes

- vervoerdersbedrijf arriva roept reizigers op om voor alternatief vervoer te zorgen

Antwoorden

- Sebastiaan (25) geeft Amerikaanse soldaten weer een gezicht

- Sportjournalisten eensgezind: Froome wint de Giro, Dumoulin komt bergop tekort

- Een op de drie Poolse migranten minstens vijf jaar in Nederland

- De Surinaamse president Desi Bouterse ontkent nalatigheid na visserstragedie

- Gemeentehuis in Hardenberg gesloten met Hemelvaart en Pinksteren

- Terugblik op de inhuldiging van Willem-Alexander in Amsterdam

- “Vergeten helden” van Eerste Wereldoorlog krijgen gedenkplaatjes

- Vervoerdersbedrijf Arriva roept reizigers op om voor alternatief vervoer te zorgen