3.3 Soms te veel

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

3.3 Soms te veel

Leerdoelen:

--> Je weet welke gebieden grotere overstromingsrisico's kennen

-->Je begrijp waarom het overstromingsrisico van veel gebieden toeneemt

--> Je kunt een aantal maatregelen beoordelen om overstromingsrisico's te verkleinen

Planning:

- Nieuws over te veel water

- Risicogebieden voor overstromingen

- Waterlanders Miami

- Overstroom ik?

- Opdrachten maken

nos.nl

www.nu.nl

Risicogebieden voor overstromingen door de natuur:

1. Vlakbij rivieren of zeeën
2. Aan de voet van gebergten
3. Bij smeltende gletsjers met piekafvoer
   
4. Waar tropische orkanen voorkomen

Risicogebieden voor overstromingen door de mens:

5. Bij ontbossing stroomopwaarts 

6. Veel verstening door stedelijke bebouwing

7. Gebied met bodemdaling door oppompen grondwater

= Verhoogde afvoer van de rivier

= Enorme storm met een windsnelheid van meer dan 200 km per uur

= Daling van het grondoppervlak

1

2

3

4

5

6

7

Risicogebieden voor overstromingen

Kustvlakte

Kust- en riviervlaktes zullen in de toekomst vaker overstromen door de opwarming van de aarde. Niet alleen komt de zee hoger voor de kust te staan, ook neemt het aantal zware regenbuien toe. Er valt dan zoveel water in zo’n korte tijd dat de rivieren al het water niet kunnen afvoeren waardoor overstromingen optreden. Hier zie je dat de Donau in Duitsland buiten haar oevers is getreden. In dit geval viel maar liefst 300 liter per vierkante meter in vier dagen. Bij deze overstromingen kwamen twaalf mensen om en duizenden mensen moesten hun huizen verlaten.

Gebergtevoet met rotsige ondergrond

Gebieden aan de voet van bergen met een rotsige ondergrond lopen ook een groot risico te overstromen. Door de rotsige ondergrond kan de neerslag niet in de grond trekken en daardoor stroomt het meeste water snel naar het laagste punt. Bij zware regens zijn de beddingen van deze riviertjes te klein om deze piekafvoer op te vangen. Het dorp Hony aan de Ourthe in de Ardennen is een voorbeeld van een dergelijke omgeving. De Ourthe voert gemiddeld 28 m³/s (per seconde) aan water af maar dit kan razendsnel oplopen tot wel 1000 m³/s.

Smeltende sneeuw en regenval

In gebieden aan de voet van een hooggebergte met smeltende sneeuw en heftige regenval in de zomer heb je bijna elk jaar grote overstromingen. De grensstreken van India, Pakistan en Bangladesh aan de voet van de Himalaya weten hier alles van. In de zomer regenen hier de aanlandige winden vol met waterdamp leeg als ze opstijgen tegen de hellingen van dit hooggebergte. Er vallen ook slachtoffers, omdat delen van de hellingen naar beneden schuiven en huizen bedelven.

Deze foto is genomen in Alal, een dorp in het noorden van India (augustus 2017).

Tropische orkaan

In september 2017 waadden bewoners van de Filipijnse hoofdstad Manila soms tot borsthoogte door het water. Het aantal tropische orkanen met zware regenbuien neemt de laatste jaren door de opwarming van de aarde alleen maar toe. De Filipijnse regering denkt nu na over de aanleg van een tunnel die een meer ten zuiden van de stad gaat verbinden met de baai van Manila. Dat project vergroot de afvoercapaciteit van het meer waardoor overstromingen voorkomen kunnen worden.

Ontbossing

Net als veel andere Aziatische megasteden is Mumbai kwetsbaar. Het is laaggelegen en omringd door water- zee, rivieren en meren. De razendsnelle groei van de stad, met meer dan 21 miljoen inwoners, is ten koste gegaan van haar natuurlijke bescherming tegen het water. Moerassen, uiterwaarden, mangrovebossen en akkers hebben plaats gemaakt voor steen en beton. Het water kan hierdoor niet meer de grond intrekken en wordt dus niet meer vastgehouden. Overstromingen van de stad zijn hiervan het gevolg.

Bodemdaling door oppompen grondwater

Jakarta telt maar liefst 26 miljoen inwoners. De bouw van huizen en de drinkwaterwinning hebben ervoor gezorgd dat sommige delen van de stad tussen de 10 en 25 centimeter per jaar dalen. Dat betekent dat die wijken over veertig jaar 10 meter lager liggen dan nu. De stad ligt nu al op of onder zeeniveau! Een muur houdt voorlopig de zee tegen, maar die bezwijkt zeker een keer. Als er niet snel iets gebeurt, wordt dit een ramp. Dan moeten grote delen van Jakarta ontruimd worden.

Minstens twintig doden door noodweer in de VS

Minstens twintig mensen, onder wie twee kinderen, zijn sinds woensdag omgekomen door zwaar onweer en overstromingen in het Midwesten en het zuiden van de Verenigde Staten, zo meldden lokale media. Op sommige plaatsen staan hele huizenblokken onder water. Er zijn ook tornado's gemeld.

Zondag zaten 110.000 huishoudens in de getroffen staten zonder elektriciteit. Beelden tonen de verwoesting: ondergelopen huizen, omgevallen en ontwortelde bomen en omvergeworpen wagens.

Extreme regenval wordt intenser en komt vaker voor als gevolg van de door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Dat blijkt uit het onderzoek van de wetenschappers van World Weather Attribution (WWA), die met behulp van weerobservaties en klimaatmodellen nagaan hoe de klimaatverandering de intensiteit en waarschijnlijkheid van extreem weer beïnvloedt.

Opwarming atmosfeer > opwarming oceanen > warmer zeewater = meer waterdamp + warmere lucht neemt meer waterdamp op > toename zware stormen met hevige neerslag

Aantal overstromingen neemt toe:
door zware stormen en hevige neerslag

• Warmere atmosfeer > warmer zeewater = Smeltende ijskappen > stijging van de zeespiegel

• Warmer zeewater = uitzettend zeewater > stijging van de zeespiegel

Aantal overstromingen neemt toe: door zeespiegelstijging

Het aantal overstromingen neemt toe

In de rivierdelta’s komen alle effecten van de opwarming bijeen

Een rivierdelta is het gebied waar een rivier uitmondt in de zee, woestijn of moeras.

Het werkelijke aantal watersnoodrampen steeg van rond de 20 in 1970 naar 200 per jaar nu. Het klimaatbureau van de VN verwacht dat in 2050 de zeespiegel 20 cm hoger zal staan dan nu.

Het aantal overstromingen neemt verder toe

Oorzaken:

1. Minder infiltratie door ontbossing en verstening;

2. Rivieren 'opsluiten' door dijken;

3. Bodemdaling = daling van het grondoppervlak door het oppompen van grondwater;

4. Stijging van de zeespiegel

Directe gevolgen van overstromingen

- mensen verdrinken of sterven door onderkoeling

Indirecte gevolgen van overstromingen

- kapotte infrastructuur  voedsel, medicijnen te laat 

- gebrek aan veilig drinkwater

            ziektes

- landbouw              mislukte oogst 

= gelijk slachtoffers

= dagen, maanden later nog slachtoffers 

Maatregelen tegen overstromingen

1. Op korte termijn:
   
   
   
2. Op lange termijn:

- dijken, dammen en bufferbassins aanleggen;

- het weer in het gehele stroomgebied in de gaten houden;

- burgers voorlichten en trainen (bijvoorbeeld oefenen in evacuatie enz.);

- drinkwater en voedsel veiligstellen na eventuele overstromingen

- ruimte voor de rivier maken: de rivier niet langer opsluiten tussen dijken maar de rivier de overstromingsvlakten teruggeven (ook stroomopwaarts);

- het versterkte broeikaseffect verminderen: zo voorkom je zeespiegelstijging en extremer weer;

- een vestigingsbeleid waarbij mensen zo veel mogelijk geweerd of verplaatst worden uit risicogebieden.

(wat nú een oplossing is)

(wat over een langere periode de oplossing is)

www.ad.nl

Woon jij in een risicogebied?

Zoek uit of jij in een risicogebied woont. Met hoeveel meter overstroomt jouw huis?

Als dit gebeurt, kun je weggaan of blijven. Waar kies jij voor? Bespreek het met je buur.

Bekijk de website Overstroom ik? en vind daar het antwoord op de volgende vragen

Ben jij benieuwd naar wat er met jouw huis gebeurt als Nederland overstroomt?

Klik dan op de link naar de website 'Overstroom ik?' 

Hier kunnen de antwoorden op de vragen opgezocht worden.

'Overstroom ik?' is een initiatief van o.a. Rijkswaterstaat en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

1

2

3

4

5

6

7

Waarom zijn deze gebieden een risicogebied?

Afsluiting

Maak van par 3.3 de opdr: 

Afsluiting

1. Je weet welke gebieden grotere overstromingsrisico's kennen

2. Je begrijp waarom het overstromingsrisico van veel gebieden toeneemt

3. Je kunt een aantal maatregelen beoordelen om overstromingsrisico's te verkleinen