Erfelijkheid deel 2

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

vandaag

• Herhaling stambomen
• Les doelen
• Uitleg: 
• Basisstof 6, geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting. 
• Basisstof 7:  mutaties
• Uitleg basisstof 8: erfelijkheidsonderzoek 

Stambomen

Een stamboom laat zien van wie iemand afstamt.

Een rondje staat voor een vrouw, een vierkantje staat voor een man.

Verschillende kleuren voor verschil in fenotype (dit gaat om 1 erfelijke eigenschap)

Opdracht 41

Opdracht 42

Opdracht 47

Lesdoelen 

• Je kan omschrijven wat een mutatie is en hoe deze kunnen ontstaan
  
• Je kunt beschrijven hoe kanker ontstaat
  
• Je kunt situaties noemen waarin het verstandig is genetisch advies in te winnen
  
• En je kan methoden voor prenataal onderzoek beschrijven
  
• Je kan toepassingen en voorbeelden noemen van biotechnologie
  

Ongeslachtelijke voortplanting

Ongeslachtelijke voortplanting

Bij welk type voortplanting ontstaat altijd een nieuw genotype?

1. Geslachtelijke voortplanting
2. Ongeslachtelijke voortplanting

Voortplanting waarbij slechts één ouder is betrokken is

1. Geslachtelijke voortplanting
2. Seksuele voortplanting
3. Ongeslachtelijke voortplanting
4. Multidimensionale voortplanting

Vrouwtjes vissen zetten eitjes af. Vervolgens bevrucht een mannetjes vis deze eitjes.
Wat voor een soort voortplanting is dit?

1. ongeslachtelijke voortplanting
2. geslachtelijke voortplanting
3. ongeslachtelijke en geslachtelijke voortplanting

In afbeelding 9 is een krokusknol met enkele scheuten getekend. De scheuten kunnen van de knol worden gehaald en verder groeien als afzonderlijke planten.
Is dit een voorbeeld van geslachtelijke voortplanting of ongeslachtelijke voortplanting?

1. geslachtelijke voortplanting
2. ongeslachtelijke voortplanting

Voortplanting bij mensen kun je vergelijken met...

1. Geslachtelijke voortplanting planten
2. Ongeslachtelijke voortplanting planten
3. Planten die elkaars blaadje vasthouden
4. Niets van planten!

erfelijkheidsonderzoek

Mutaties

Mutaties

Wat is een mutatie?

1. Een plotseling verandering van het genotype.
2. Een fout ontwikkeld gen.
3. Een gen met een afwijking.

Een cel waarin veel mutaties hebben plaatsgevonden, kan kanker veroorzaken.

1. juist
2. onjuist

Bepaalde stoffen in sigarettenrook verhogen de frequentie waarmee mutaties plaatsvinden.

1. juist
2. onjuist

Wat zijn geen voorbeelden van een mutaties?

1. huidkanker
2. een bruin kleurtje van een uurtje in de zon zitten
3. sproeten hebben
4. moedervlekken

- Atie zegt dat de ultraviolette straling in zonlicht je beschermt tegen het optreden van mutaties.
- Dinar zegt dat een mutatie in één lichaamscel meestal geen gevolgen heeft.

Wie heeft (hebben) gelijk?

1. Alleen Atie heeft gelijk
2. Alleen Dinar heeft gelijk
3. Atie en Dinar hebben allebei gelijk
4. Atie en Dinar hebben geen van beiden gelijk

1. beide mutaties kunnen kwaadaardig zijn
2. enkel links is kwaadaardig
3. enkel rechts is kwaadaardig
4. beiden zijn niet kwaadaardig

Bij een vruchtwaterpunctie wordt weefsel uit de placenta weggehaald.

1. juist
2. onjuist

Bij een vlokkentest wordt weefsel uit de placenta weggehaald.

1. juist
2. onjuist

Prenataal onderzoek

Onderzoek naar de ongeboren foetus op:

- Groei en ontwikkeling

- Erfelijke aandoeningen

NIPT

NIPT: Non-Invasieve Prenatale Test (=bloedonderzoek moeder)

97% zeker down / geen down

 

down = trisomie 21

Vlokkentest

Vruchtwaterpunctie

Echoscopie

Hier zie je

1. de vlokkentest
2. postnataal onderzoek
3. vruchtwater-punctie
4. NIPT-test

Bij welk erfelijkheidsonderzoek kun je het erfelijk materiaal van het ongeboren kind NIET onderzoeken?

1. Echoscopie
2. Vruchtwaterpunctie
3. Vlokkentest
4. NIPT- test

Stelling:
Het is goed dat je met prenataal onderzoek erachter kan komen of jouw ongeboren kind bijvoorbeeld het syndroom van down heeft.

Hoe ver ben je al met je stamboom?
Maak een foto voor feedback

werken aan je stamboom 

Of: 

Maak opdrachten: 57 t/m 63 + 65 t/m 69 + 71 t/m 74 

Kijk: filmpjes erfelijkheid deel 6: https://youtu.be/coOTcWdyfsA