Onbegrepen gedrag. les 2. Normen en waarden

Wat zijn normen en waarden?

1 / 10

Slide 1: Woordweb

MBOStudiejaar 2

In deze les zitten 10 slides, met interactieve quizzen, tekstslides en 3 videos.

Lesduur is: 60 min

Onderdelen in deze les

Wat zijn normen en waarden?

Slide 1 - Woordweb

Slide 2 - Video

Wat is; Empathie?

timer

0:30

Dat je weet wat het beste voor de ander is

Dat jij je voor kunt stellen, hoe de ander zich voelt

Dat je de ander accepteert zoals hij is

Dat het je kan schelen, hoe het met de ander gaat

Slide 3 - Quizvraag

Slide 4 - Video

00:26

Waarom is empathie belangrijk in jouw beroep?

Slide 5 - Open vraag

Wat is voor jou een belangrijke waarde?

Slide 6 - Open vraag

Slide 7 - Video

Welke normen en waarden heb je in dit filmpje gezien?

Slide 8 - Open vraag

Slide 9 - Tekstslide

Aan de slag:

in tweetallen:

1. Kies een situatie uit je eigen werkpraktijk waarin je te maken had met onbegrepen gedrag.

2. Onderzoek welke waarden en normen hierin speelden

- bij de zorgvrager

- bij jezelf

- bij betrokken anderen zoals familie van de cliënt, collega's en/ of andere zorgvragers.

3. Maak een korte presentatie (max 5 min) waarin je de casus presenteert aan de groep.

uitleg en voorbeelden

Wat zijn waarden en normen?

Een waarde is een betekenisgevend ideaal; een overtuiging over wat nagestreefd wordt of zou moeten worden; een doel is of kan zijn (bijvoorbeeld ter uitoefening van een bepaalde professie als advocaat of arts of meer in het algemeen wat een leven tot een goed leven maakt).

Uit deze waarden (vaak positief verwoord) volgen vervolgens allerlei concrete normen (vaak negatief verwoord): iemand moet x doen, mag niet y doen, et cetera). Normen zijn concrete gedragsregels, soms beschreven, soms niet, die we elkaar opleggen. Zo volgt uit de waarde veiligheid de concrete norm aan toezichthouders om een helm te dragen als ze een bouwplaats inspecteren. Een verdere toelichting over het verschil tussen normen en waarden vind je hier.

Nu dit duidelijk is, is het interessant om te zien welke waarden er zijn. Hieronder vind je hiertoe een uitgebreide lijst met voorbeelden van waarden waarbij het begrip "waarde" in brede zin is ingevuld. Een aantal waarden in deze lijst zullen eerder als deugd of karaktereigenschap worden gezien (maar het zijn ook modale waarden). Wat een deugd precies is? Na deze lijst met waarden zal ik dit uitleggen. Daarnaast zijn een aantal waarden niet als zelfstandig naamwoord omgeschreven. Omdat het begrip wel een ideaal verwoordt, heb ik het - vaak op verzoek - wel in de lijst opgenomen.

Aanvullingen zijn welkom!

Waarden:

Aanwezigheid

Aanzien

Actief zijn (doen)

Afwisseling

Alertheid

Alledaagsheid

Anonimiteit

Antifragiliteit

Artisticiteit

Assertiviteit

Attentheid

Authenticiteit

Autonomie

Avontuur / Avontuurlijkheid

Bedachtzaamheid

Bedrevenheid

Bedrijvigheid

Befaamdheid

Begeerlijkheid

Begrip

Behoedzaamheid

Behoudendheid

Behulpzaamheid

Bekendheid

Bekoorlijkheid

Bekwaamheid

Beleefdheid

Beleving

Bereidheid

Bereidwilligheid

Beroemdheid

Bescheidenheid

Beschaving / Beschaafdheid

Beschikbaarheid

Besluitvaardigheid

Betaalbaarheid

Betekenis

Betrokkenheid

Betrouwbaarheid

Bevalligheid

Bevlogenheid

Bezit

Bijdrage

Blijdschap

Bondigheid

Buigzaamheid

Burgerschap

Cachet

Celebriteit

Charisma

Chic

Competitie

Concentratie

Confidentialiteit

Consideratie

Controle

Coöperatie

Correctheid

Creativiteit

Daadkracht

Dankbaarheid

Dapperheid

Degelijkheid

Democratie

Deskundigheid

Dienstbaarheid

Diepzinnigheid

Diplomatie

Directheid

Discipline

Distinctie

Doelgerichtheid

Doelmatigheid

Doorleefbaarheid

Duidelijkheid

Duurzaamheid

Dynamiek

Educatie

Eensgezindheid

Eenstemmigheid

Eenvoud / Eenvoudigheid

Eer

Eerbied

Eerlijkheid

Effectiviteit

Efficiency

Elegantie

Empathie

Engagement

Enthousiasme

Erkenning

Ernst

Esthetiek

Evenwicht

Expressiviteit

Faam

Familie(band)

Fatsoen

Feitelijkheid

Felheid

Fijngevoeligheid

Fijnzinnigheid

Finaliteit

Flexibiliteit

Flinkheid

Gastvrijheid

Gedecideerdheid

Gedegenheid

Gedrevenheid

Geduld

Geestdrift

Geestigheid

Geheimhouding

Gehoorzaamheid

Geleidelijkheid

Gelijkheid

Gelijkwaardigheid

Geloof

Geloofwaardigheid

Geluk

Gematigdheid

Gemeenschappelijkheid

Genegenheid

Generositeit

Genialiteit

Genot

Genuanceerdheid

Gereserveerdheid

Gevatheid

Gevoeligheid

Gewetensvol

Gezelligheid

Gezondheid

Glorie

Godvrezendheid

Godvruchtigheid

Godzaligheid

Goedheid

Goedkeuring

Grandeur

Grondigheid

Grootsheid

Grootmoedigheid

Gulheid

Handigheid

Hardheid

Harmonie

Hartstocht

Heerlijkheid

Helderheid

Heusheid

Hevigheid

Hiërarchie

Hoffelijkheid

Hoop

Hulpvaardigheid

Humor

Idealisme

Ignorantie

Inbreng

Ingetogenheid

Innovatie

Integriteit

Intensiteit

Invoelendheid

Inzicht

Juistheid

Kalmte

Kameraadschap

Karigheid

Kennis

Klaarheid

Klasse

Kracht

Kuisheid

Kwaliteit

Leefbaarheid

Leergierigheid

Leiderschap

Liefdadigheid

Liefelijkheid

Liefde

Lof

Lol

Loyaliteit

Luchthartigheid

Luciditeit

Luister

Macht

Matigheid

Mededogen

Menselijkheid/Medemenselijkheid

Mensgerichtheid

Menswaardigheid

Milieubehoud

Milieubewustheid

Moed

Naam

Natuurbehoud

Nauwgezetheid

Nauwkeurigheid

Nederigheid

Netheid

Nieuwsgierigheid

Nuchterheid

Nut

Nuttigheid

Omzichtigheid

Onafhankelijkheid

Onbaatzuchtigheid

Onbedorvenheid

Ondernemerschap

Onpartijdigheid

Ontplooiing

Ontspanning

Ontvankelijkheid

Onverholenheid

Onverdrotenheid

Onwetendheid

Ootmoedigheid

Openhartigheid

Openheid

Opgewektheid

Oplettendheid

Oprechtheid

Optimisme

Orde

Ordelijkheid

Originaliteit

Overgave

Participatie

Passie

Passiviteit

Patriottisme

Penaliteit

Persoonlijke ontwikkeling

Pittigheid

Plezier

Plichtsbetrachting

Politesse

Positiviteit

Pragmatisme

Prestatiegerichtheid

Privacy

Pro-activiteit

Professionaliteit

Prudentie

Publieke verantwoordelijkheid

Punctualiteit

Rechtsstatelijkheid

Rechtvaardigheid

Redelijkheid

Relativisme

Relaxedheid

Religiositeit

Representativiteit

Resoluutheid

Respect

Rijkdom

Robuustheid

Roem

Ruimdenkendheid

Rust

Saamhorigheid

Samenwerking

Schoonheid

Serieusheid

Sierlijkheid

Sluwheid

Snelheid

Soberheid

Solidariteit

Souplesse

Spaarzaamheid

Spiritualiteit

Spontaniteit

Sportiviteit

Stabiliteit

Standvastigheid

Stelligheid

Stijl

Stiptheid

Strengheid

Structuur

Suaviteit

Synergie

Tact

Tenaciteit

Terughoudendheid

Tevredenheid

Tijdloosheid

Toegankelijkheid

Toegeeflijkheid

Toegenegenheid

Toewijding

Tolerantie

Traditie

Transparantie

Trouw

Tucht

Uitdagendheid

Uiterlijk

Uitgelatenheid

Uitmuntendheid

Unanimiteit

Uniformiteit

Universaliteit

Urbaniteit

Vaderlandsliefde

Vakmanschap

Vastberadenheid

Vasthoudendheid

Veelzijdigheid

Veiligheid

Verandering

Verantwoordelijkheid

Verbaasdheid

Verbetenheid

Verbinding

Verbondenheid

Verdraagzaamheid

Verfijning

Vergeving

Vergevingsgezindheid

Verknochtheid

Vermaak

Vermaardheid

Vernieuwing

Verrassing

Verstandhouding

Verstandigheid

Vertrouwelijkheid

Vertrouwen

Vertwijfeldheid

Verwennen

Verwondering

Verworvenheid

Vitaliteit

Vlijt

Voldoening

Volgzaamheid

Volharding

Voorbereid zijn

Voorkomendheid

Voortreffelijkheid

Vooruitstrevendheid

Vrede

Vriendelijkheid

Vriendschap

Vrijgevigheid

Vrijheid

Vrijmoedigheid

Vrolijkheid

Vroomheid

Waardering

Waardigheid

Waarheid

Wedijver

Welbehagen

Weldadigheid

Welgemanierdheid

Welgemoedheid

Wellevendheid

Weloverwogenheid

Welvaart (immateriële/materiële)

Welvoeglijkheid

Welwillendheid

Werkelijkheidszin

Werkzaamheid

Wijsheid

IJverigheid

Zachtheid

Zachtmoedigheid

Zakelijkheid

Zekerheid

Zelfbepaling

Zelfbeheersing

Zelfbehoud

Zelfbeschikking

Zelfbewustheid

Zelfcontrole

Zelfontplooiing

Zelfrealisatie

Zelfredzaamheid

Zelfstandigheid`

Zelfverwerkelijking

Zelfverwezenlijking

Zelfverzekerdheid

Zelf-zijn / zichzelf-zijn

Zelfzorg

Zingeving

Zorgeloosheid

Zorgvuldigheid

Zorgzaamheid

Zuinigheid

Zwierigheid

In deze lijst zijn zo veel mogelijk positieve idealen opgenomen al kan over bepaalde waarden worden gediscussieerd of deze altijd positief bijdragen aan het menselijk leven. Het streven naar zorgvuldigheid is goed. Maar kun je ook niet te veel streven naar zorgvuldigheid? En is vaderlandsliefde positief?

Misschien moeten we Aristoteles volgen die waarden bezag vanuit de deugdontwikkeling. Een deugd is een karaktereigenschap - een houding, een persoonseigenschap - waardoor je het goede doet. Ze geven het antwoord op de vraag "wat maakt iets goed?". Bij Aristoteles ligt het juiste deugd-ideaal waar we naar moeten streven zijn in het midden; pas als we het juiste midden vinden in ons handelen functioneren we als een goed mens. Dit geeft eigenschappen als moedig zijn, verontwaardiging of verantwoordelijk zijn. Het zijn idealen tussen te veel en te weinig. Voor een advocaat is het een goede karaktertrek om niet openhartig te (willen) zijn. Dit is niet voor niets opgenomen in de Gedragsregels Advocatuur. Maar er zijn gevallen denkbaar waarbij ook van de advocaat openheid wordt verwacht. Waar ligt het juiste midden? Het juiste midden geeft de deugd confidentieel-zijn. Dit is te koppelen aan de waarde confidentialiteit: een waarde die past bij de goede uitoefening van het beroep van advocaat.

Ook voor veel waarden geldt dus: teveel is ook niet goed? Een aantal waarden benoemt in ieder geval ook een midden. Bijvoorbeeld dapperheid: dit zit tussen lafheid en overmoed. Kun je ook te dapper zijn? Niet als we dapperheid niet verwarren met onbezonnenheid.

Daarnaast is het belangrijk om in te zien dat waarden kunnen conflicteren waardoor het lastig te bepalen is wat het goede nu is. We spreken dan van een moreel dilemma. Een voorbeeld. Een advocaat wil in een specifiek geval enerzijds vertrouwelijk omgaan met de gegevens van een cliënt maar anderzijds ook de veiligheid van de samenleving in acht nemen. Veiligheid en Vertrouwelijkheid botsen. Een goed advocaat weet echter ook waar hier - in een specifiek geval - het midden ligt. Dit vraagt opleiding en ervaring: inzicht in belangrijke beginselen, morele intuïtie, belangen, normen (wet- en regelgeving, gedragsregels) en kennis van de morele identiteit van de beroepsrol, het kantoor waarvoor de jurist werkt, de persoon zelf als zijn of haar omgeving. Dit zoeken naar een middenweg toont - volgens sommige auteurs - de directe relatie tussen waarden en deugden.