Hoofdstuk 5, § 5.1 'Liefde voor het vaderland'

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 5 §5.1

Nationalisme en Imperialisme 

In 1893 werd in de Noord-Hollandse stad Hoorn het standbeeld onthuld van Jan Pieterszoon Coen (1587-1629). Deze koopman uit Hoorn stond in Oost-Indië enkele jaren aan het hoofd van de VOC. Daar breidde hij de macht van de Nederlanders flink uit. Daarbij trad hij gewelddadig op tegen de lokale bevolking. Dit gedeelte van een tekening uit 1893 laat het feestterrein zien waar zojuist het beeld is onthuld. De rood-wit-rode vlag is de vlag van Hoorn. (Tekening van Christiaan Pieter Visser.)

Leer- Lesdoelen vandaag

Je kunt : 

1.  Uitleggen wat het Congres van Wenen is

 2  Aan de hand van voorbeelden uitleggen wat nationalisme inhoudt 

3  Uitleggen hoe de kaart van Europa in de 19e eeuw verandert 

4  Uitleggen wat voor Nederland de gevolgen zijn van nationalisme

Slag bij Waterloo   1815

Napoleon Bonaparte werd hier op 18 juni 1815 definitief verslagen. De mensen zijn  de oorlogen van Napoleon zat; grote behoefte aan rust en vrede.

Om te voorkomen dat Frankrijk ooit nog zo machtig zou kunnen worden, besluiten de Engelsen om Napoleon ver van Europa (St. Héléna) gevangen te houden.

In Wenen wordt een congres gehouden waarin de hervormingen van de Franse Revolutie worden teruggedraaid (de zogenaamde "Restauratie")

Congres van Wenen  1815

Na de Franse Revolutie en de napoleontische oorlogen was Europa toe aan vrede en rust. 

Van deze bijeenkomst zijn geen foto's (dat procedé was nog in ontwikkeling), wel tekeningen en schilderijen.

Congres van Wenen

Drie belangrijke besluiten: 

1) Democratische hervormingen terug draaien. Democratie zorgt voor chaos en geweld --> 'Restauratie' (= herstel v.d. politiek-bestuurlijke situatie van vóór 1789, waarbij veel landen weer een Koning aan het hoofd kregen)

Congres van Wenen

2) Frankrijk mag niet nogmaals zo machtig worden -> 

Ontstaan Verenigd koninkrijk der Nederlanden en Koninkrijk Pruisen wordt versterkt. In 1830 ontstaat België als een soort 'bufferstaat' tegen Frankrijk

Van links naar rechts: Talleyrand (Frankrijk), Castlereagh (Groot-Brittannië),

Frans I (Oostenrijk), Alexander (Rusland), Frederik Willem III (Pruisen), Frederik August (Saksen), de republiek Genua

Congres van Wenen

3) Vorsten spreken af elkaar te helpen bij het bestrijden van revolutionaire ideeën en bewegingen -> Eindelijk weer rust en vrede in Europa, nooit meer dat kanongebulder van de Napoleontische legers !

Op het Congres van Wenen in 1815 verdelen de Europese vorsten Europa. (Gravure uit Musée Carnavalet)

Het herstel van de politiek-bestuurlijke situatie van vóór de Franse Revolutie, waarbij veel landen weer een vorst aan het hoofd kregen, heet :

1. Restaurant
2. Nationalisme
3. Imperialisme
4. Restauratie

Opkomst van 'Nationalisme'

Nationaal-isme

Isme is; een gevoel, idee, manier van denken, beweging, politiek, theorie die voorschrijft dat jouw land 'het beste land' ter wereld is.

In wat we nu Duitsland noemen, ontstaat dit vooral tijdens en na de aanwezigheid van Franse soldaten in het land.

De opkomst van het nationalisme

19de eeuw: mensen krijgen het gevoel dat ze bij een volk of natie hoorden, een groep met een eigen taal, cultuur en geschiedenis.

Nationalisme--> Grote liefde voor je eigen land, volk en cultuur.

De opkomst van het nationalisme

Nationalisten vinden dat elk volk een eigen staat moet krijgen (soevereiniteit & zelfbeschikkingsrecht)

-> Dit idee zorgt voor opstanden en oorlog

 in veelvolkerenstaten (zoals in Oostenrijk en Turkije bijvoorbeeld)

Opkomst van nationalisme

Nog een voorbeeld: Duitse Keizerrijk, verschillende Duitstalige gebieden, wilden één land.

De huidige deelstaat Beieren (Bayern) zou het liefst zien dat het een apart land in Europa wordt, ongeveer zoals Friesland in Nederland

'Deutschland'

1871: Duitse Keizerrijk ->  direct een van de belangrijkste landen in Europa: Moderne industrie, groot spoorwegnetwerk, sterk leger

Opkomst van Nationalisme

Militarisme

Gevolg van nationalisme: Ieder land wil de sterkste zijn, leidde tot concurrentie en de opkomst van Militarisme

Militarisme : trots op alles wat met het eigen leger te maken heeft

Vertrouwen in de kracht van het eigen leger. Hier zie je Franse kinderen die vanaf een jaar of vijf tot soldaten worden gedrild.

Opkomst van nationalisme

Militarisme = het idee dat oorlog een goede manier is om conflicten op te lossen. Aanhangers van militarisme hebben een voorliefde voor het leger, wapens en militaire discipline.

Landen breidden hun legers uit -> Er dreigt steeds weer oorlog

Bronnen oefenen

Oefenen met beeldbronnen. 

1. Wat denk je dat je ziet? Omschrijf zo volledig mogelijk

2. Wat zijn voorbeelden van nationalisme/militarisme, noem een beeldelement

eskader

een groep oorlogsschepen die onder hetzelfde commando staat en zelfstandig kan opereren, maar te klein is om een vloot genoemd te worden

Er staat het vertrek van een kleine vloot uit Kiel. (stad in Duitsland)

Nederland in Europa

Nationalisme leid tot problemen in de Nederlanden. 

Verschillen tussen: Noord-Zuid, er is eveneens sprake van 'Hollandse arrogantie' ten opzichte van 'de Belgen'

Noord

Taal: Nederlands

Geloof: overwegend protestants

"Noordelijke" koning wil eenheid: overal Nederlands, minder invloed katholieken en meer bestuurders uit Noorden

Zuid

Taal: Frans 

Geloof: Katholiek

Andere geschiedenis, men voelt zich weinig verbonden met het Noorden

Economisch beter, meer industrieel gericht, niet zozeer agrarisch

Nederland in Europa

De zuiderlingen hebben het gevoel dat ze bij het Belgische volk hoorden en niet het Nederlands volk.

• 1830 Belgische opstand
• Korte oorlog (tiendaagse veldtocht, zelfs Thorbecke wilde meevechten, zijn vader belette dit)

Had de Belgische Opstand in 1830 succes?

1. Ja, er kwam een eigen koninkrijk.
2. Nee,Nederland was veel sterker
3. Nee, 1839 erkende Nederland pas dat België onafhankelijk was.
4. Ja, 1839 erkende Nederland pas dat België onafhankelijk was.

Wanneer werd het Duitse Keizerrijk opgericht?

1. 1871
2. 1939
3. 1914
4. 1900

Begrippen deze les

• Restauratie 
• nationalisme
• militarisme
• veelvolkerenstaat

Belangrijke jaren

• 1814-1815 Congres van Wenen; Restauratie
• 1830 Belgische Opstand
• 1871 Ontstaan van het Duitse Keizerrijk

Schrijf drie dingen op die je deze les hebt geleerd

Eerlijk zijn: stel een vraag over iets dat je nog niet zo goed begrijpt