Vrijeschool Parkstad HAVO

• Muziek
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Muziek

Planning

Introductie

Recitatieven

Castraatzanger

Theorie: majeur en mineur

Luisteropdracht

Benoem of het fragment een recitatief secco of accompagnato is.

Fragment 1
Fragment 2
Fragment 3
Fragment 4

Fragment 1

Fragment 2

Fragment 3

Fragment 4

Antwoorden

Benoem of het fragment een recitatief secco of accompagnato is.

1. Accompagnato
2. Secco
3. Secco
4. Accompagnato

Planning

Instrumenten: Barok

Castraatzanger

• Man die in het sopraan (= hoge vrouwenstem) bereik zingt
• Tijdbeeld Barok, positie van de vrouw
• Lichamelijke aanpassing zodat de hoge stem behouden wordt
• Verboden!
• Hedendaagse variant: contra tenor 

Theorie

Majeur en mineur

Wat weten we al?

Luisteropdracht

• Fragment 1: Mineur
• Fragment 2: Mineur
• Fragment 3: Majeur
• Fragment 4: Mineur
• Fragment 5: Majeur
• Fragment 6: Majeur

Majeur

• Toonladder C majeur:         C   D   E   F   G   A   B   (C)

• Formule:                                      1 - 1 - 1/2 - 1 - 1 - 1 - 1/2

Opdracht

Noteer de volgende toonladders:

G majeur

F majeur

D majeur

Opdracht

Noteer de volgende toonladders:

 1 - 1 - 1/2 - 1 - 1 - 1 - 1/2

• G majeur:     G   A   B   C   D   E   F#   (G)
• F majeur:      F    G    A   Bb   C    D    E    (F)
• D majeur:      D    E    F#    G     A    B    C#    (D)

Mineur

• Toonladder A mineur:     A     B     C     D     E     F     G     (A)

• Formule:                                   1  - 1/2 - 1 - 1 - 1/2 - 1 - 1 

Opdracht

Noteer de volgende toonladders:

D mineur

G mineur

E mineur

Toonladders met voortekens

Toonladders met voortekens

Naast de formules is het denken vanuit voortekens ook een optie.

Hoe werkt het?

Hoe werkt het?

• Je werkt vanuit een zin/ezelsbruggetje, de eerste letter van elk woord is de begintoon van de toonladder. 
• Per woord van de zin krijg je 1 voorteken erbij, dus het eerste woord is 1 voorteken, het tweede woord 2 voortekens etc.
• Welke voortekens dit zijn, is vastgelegd in een vaste volgorde.

Hoe werkt het: Kruizen

• Ezelsbruggetje kruizen: Geef Die Aap Een BromFiets Cadeau
• Vaste volgorde kruizen: F# - C# - G# - D# - A# - E# - B#
• G majeur = eerste woord = 1 voorteken = F#
• D majeur = tweede woord = 2 voortekens = F# én C#
• A majeur = derde woord = 3 voortekens = F#, C# én G# 

Hoe werkt het: Mollen

• Ezelsbruggetje kruizen: Friese Boeren Eten Alle Dagen Gele Citroenen
• Vaste volgorde kruizen: Bb - Eb - Ab - Db - Gb - Cb - Fb
• F majeur = eerste woord = 1 voorteken = Bb
• Bb majeur = tweede woord = 2 voortekens = Bb én Eb
• Eb majeur = derde woord = 3 voortekens = Bb, Eb én Ab 

Toonladders met voortekens

A majeur                      3#: F# & C# & G#

D majeur                      2#: F# & C#

G majeur                      1# : F#

C majeur                      -

F majeur                       1b: Bb

Bb majeur                    2b: Bb & Eb

Eb majeur                     3b: Bb & Eb & Ab

Mineur toonladders vanuit voortekens

De mineur toonladder deelt dezelfde voortekens als de majeur toonladder die 3 halve tonen/ piano toetsen hoger zit:

Voorbeeld: A mineur = C majeur (zelfde voortekens)

Muziektheorie

22/10/2021

Planning

Herhaling vorige les: Hoeveel weten jullie nog?

Oefeningen toonladders

Nieuwe theorie: Vorm, Aria´s   & Da capo Aria

Wat hebben we de vorige keer behandeld?

Opdracht

Noteer de volgende toonladders:

G majeur

F majeur

D majeur

Opdracht

Noteer de volgende toonladders:

G majeur

F majeur

D majeur

Opdracht

Noteer de volgende toonladders:

 1 - 1 - 1/2 - 1 - 1 - 1 - 1/2

• G majeur:     G   A   B   C   D   E   F#   (G)
• F majeur:      F    G    A   Bb   C    D    E    (F)
• D majeur:      D    E    F#    G     A    B    C#    (D)

Vorm

Vorm

= De (volgorde van) verschillende delen waaruit een muziekstuk bestaat.

Vorm

= De (volgorde van) verschillende delen waaruit een muziekstuk bestaat.

Welke verschillende delen kennen jullie al?

Vormdelen

Vorm: ABC

Vorm: ABC

We benoemen vormdelen met letters uit het alfabet.

Vorm: ABC

We benoemen vormdelen met letters uit het alfabet.

Per deel gebruik je één letter (vb. A). Wanneer de muzikale inhoud anders wordt, gebruik je een andere letter (vb. B).

Vorm: ABC

We benoemen vormdelen met letters uit het alfabet.

Per deel gebruik je één letter (vb. A). Wanneer de muzikale inhoud anders wordt, gebruik je een andere letter (vb. B).

Als delen grotendeels op elkaar lijken, maar toch kleine verschillen hebben, gebruik je een accent. (vb. A' )

Aria

Muziekstuk voor een solo zanger of zangeres. Binnen composities als een oratorium komen vaak meerdere aria's voor.

Aria

Muziekstuk voor een solo zanger of zangeres. Binnen composities als een oratorium komen vaak meerdere aria's voor.

Recitatieven: vertellen of aankondigen van het verhaal, vaak zingend gesproken.

Recitatief

Aria

Muziekstuk voor een solo zanger of zangeres. Binnen composities als een oratorium komen vaak meerdere aria's voor.

Recitatieven: vertellen of aankondigen van het verhaal, vaak zingend gesproken.

Aria: expressief gezongen, hierin wordt het aangekondigde verhaal met alle emotie uitgezongen

Recitatief

Aria: Lascia Ch'io Pianga

Georg Friedrich Handel, 1711

Verhaal over ridder Rinaldo en Almirena

Aria: Lascia Ch'io Pianga

Georg Friedrich Handel, 1711

Verhaal over ridder Rinaldo en Almirena

Lascia ch'io pianga       (laat me wenen over...)

Mia cruda sorte              (...mijn wrede lot)

E che sospiri                    (en laat mij smeken voor...)

La libertà                           (...mijn vrijheid)

Da Capo Aria

Driedelige aria's met de vorm: A - B - A

Voorbeeld: Lascia Ch'io pianga.

Muziek

12/11/2021

Planning

Terugblik vorige les

Afmaken lesstof vorige les: Vorm & Aria's

Mineur toonladders

Majeur/ mineur vanuit voortekens

Terugblik vorige les

Mineur toonladders

Wat was ook alweer het verschil tussen majeur en mineur?

Muziek

19/11/2021

Planning

Terugblik vorige les

Toonladders a.d.h.v. voortekens

Werkblad/ samenvatting

Vormschema's

Toonladders

Vormschema's

Jamie Cullum - I'm all over it

Muziektheorie

3 december 2021

Planning

Terugblik vorige les

Mineur toonladders a.d.h.v. voortekens

Werkblad/ samenvattingsblad bijwerken

Terugblik vorige les

Majeur toonladders a.d.h.v. voortekens

• Ezelsbruggetjes: volgorde in woorden bepaalt de hoeveelheid kruizen/mollen
• Eerste woord = één voorteken, tweede woord = twee voortekens etc.
• Vaste volgorde in welke voortekens je gebruikt

Majeur toonladders a.d.h.v. voortekens

• Kruizen: Geef Die Aap Een Brom Fiets Cadeau (Geef Die Aap Een Brom Fis Cis)
• F#, C#, G#, D#, A#, E#, B#
• Mollen: Finnen BESchouwen Eslanders A(l)S DESkundige GESchiedschrijvers CESsie
• Bb, Eb, Ab, Db, Gb, Cb, Fb

Toonladders met voortekens

A majeur                      3#: F# & C# & G#

D majeur                      2#: F# & C#

G majeur                      1# : F#

C majeur                      -

F majeur                       1b: Bb

Bb majeur                    2b: Bb & Eb

Eb majeur                     3b: Bb & Eb & Ab

Hoe zit dat met mineur toonladders?

Mineur toonladders a.d.h.v. voortekens

Om de mineur toonladders te vinden middels voortekens tel je 3 halve tonen omhoog om de majeur toonladder te vinden met dezelfde voortekens.

Mineur toonladders a.d.h.v. voortekens

Majeur toonladder zonder voortekens = C majeur

Mineur toonladder zonder voortekens = A mineur

Mineur toonladders a.d.h.v. voortekens

Majeur toonladder zonder voortekens = C majeur

Mineur toonladder zonder voortekens= A mineur

Parallel

Opdracht: geef voor elke mineur toonsoort aan welke majeur toonsoort dezelfde voortekens heeft.

1. E mineur

2. D mineur

3. G mineur

4. B mineur

Parallel

Opdracht: geef voor elke mineur toonsoort aan welke majeur toonsoort dezelfde voortekens heeft.

1. E mineur = G majeur

2. D mineur = F majeur

3. G mineur = Bb majeur

4. B mineur = D majeur

Werkblad

Muziektheorie

10 december 2021

Planning

Wat hebben we de vorige les behandeld?

Deze les: Barok & Orkesten

Barok

circa 1600-1750

Instrumentale Barok

• Circa 1600 - 1750
• Barok komt na de renaissance: vocale muziek belangrijk
• Renaissance: ?

Instrumentale Barok

• Circa 1600 - 1750
• Barok komt na de renaissance: vocale muziek belangrijk
• In Venetië speelde muziek een belangrijke rol: veel geld voor muziek
• Grotere composities met veel versiering
• Ontstaan van orkesten
• Langzaam komt er een standaard bezetting

Opdracht

(Bach - Brandenburg concerto no.1)

1. Welke instrumenten herken je in het fragment?

2. Worden melodieën door één of meerdere instrumenten gespeeld?

https://www.youtube.com/watch?v=e0c-qGMTb1E

Opdracht

Instrumenten:

Viool, Altviool, Cello, Contrabas

Hobo, Fagot, Hoorn

Klavecimbel

De melodie wordt vaak door meerdere instrumenten tegelijk gespeeld.

Instrumentgroepen

• Instrumentgroep: vergelijkbare instrumenten worden samengevoegd in een groep
• Instrumentgroepen hebben in de opstelling van een orkest een vaste plek.
• Strijkers - Houtblazers - Koperblazers - Percussie - Overig

Strijkers

De klank ontstaat door het

strijken over de snaren met een

strijkstok.

Blaasinstrumenten

De klank ontstaat door het blazen in een mondstuk.

Er zijn verschillende groepen: Houtblazers en Koperblazers.

Dit heeft (direct) niet te maken met het materiaal waarvan het instrument gemaakt is!

Blaasinstrumenten

Koperblazers: De klank ontstaat door het blazen in een metalen (koperen) mondstuk.

Trompet, Hoorn, Trombone, Tuba, Bugel

Blaasinstrumenten

Houtblazers: Deze groep maakt gebruik van een riet. Dit is een houten lipje aan het mondstuk van het instrument dat de klank maakt.

Zacht en rond karakter.

Blaasinstrumenten

Houtblazers: Deze groep maakt gebruik van een riet. Dit is een houten lipje aan het mondstuk van het instrument dat de klank maakt.

Fluit, Hobo, Klarinet, Fagot, Saxofoon

Saxofoon houtblazer?

Percussie/slagwerk

Percussie: Deze groep krijgt de klank door te slaan met stokken op het instrument.

Kleine trom, pauken, xylofoon, marimba, triangel

Overige instrumenten

Niet in te delen bij een van de vorige groepen.

Piano, Klavecimbel, Harp, Luit

Orkest opstelling

Opdracht

Zoek op je telefoon/laptop foto's op van orkesten en vergelijk verschillende plaatjes met elkaar. Schrijf de groepen achter de nummers waar je deze het vaakst tegen komt.

Opties: Stijkers, Percussie, Overig, Houtblazers, Koperblazers

Opdracht

• 1: percussie
• 2: Koperblazers
• 3: Houtblazers
• 4: Strijkers
• 5: overig

Muziektheorie

14 januari 2022

Planning

Terugblik vorige les

Barok instrumenten

Terugblik vorige les

Wat hebben we allemaal behandeld?

Barokinstrumenten

Barok (1600-1750)

Verschil in instrumenten en orkestbezetting

Basso Continuo

• Manier van begeleiden
• Basinstrument speelt een uitgeschreven baslijn.
  
• Akkoordinstrument speelt op vaak geïmproviseerde manier de akkoorden.
  
• Becijferde bas
  

Basso Continuo

• Manier van begeleiden
• Basinstrument speelt een uitgeschreven baslijn.
  
• Akkoordinstrument speelt op vaak geïmproviseerde manier de akkoorden.
  
• Becijferde bas
  

Viola da gamba

• "Beenviool"
• 5 tot 7 snaren
  

Viola da gamba

• "Beenviool"
• 5 tot 7 snaren
  
• Strijkinstrument met frets

Theorbe

• Basso continuo
  
• Familie van de luit
• Korte en lange snaren

Klavecimbel

• Toetsinstrument met snaren
• Haakjes trekken aan de snaren
• Vaak deel van het basso continuo

Klavecimbel

• Toetsinstrument met snaren
• Haakjes trekken aan de snaren
• vaak deel van het basso continuo

Traverso

• Blaasinstrument
• Houtblazer
• Toonhoogte door gaten

Cello

• Lijkt op de viola da gamba
• 4 snaren
• geen frets

Viool

• strijkinstrument met 4 snaren
• Spelen door te strijken over de snaren

Viool

• strijkinstrument met 4 snaren
• Spelen door te strijker over de snaren

• Viola d'amore
• 6 of 7 melodiesnaren en een aantal resonantiesnaren

Hobo

• Blaasinstrument
• houtblazer
• "Haut Bois" = hoog hout

Fagot

• Houtblazer
• Relatief laag bereik: regelmatig terug te vinden in het Continuo
  

Natuurblaasinstrumenten

•  Blaasinstrumenten zonder ventielen zoals bijvoorbeeld een trompet heeft.
• Hoorn, trompet
• Natuurtonen

Opdracht

Ga op zoek naar de instrumenten die ontstaan zijn vanuit de volgende barokinstrumenten. Benoem per instrument waarin de nieuwere versie verschilt t.o.v. de barokversie.

Traverso

Klavecimbel

Theorbe

Natuurblazers

Antwoorden

Traverso: Dwarsfluit

Klavecimbel: (forte) Piano

Theorbe: (bas) Gitaar

Natuurblazers: vb. trompet

Muziektheorie

28 jan 2022

Trio sonate

Triosonate

Stuk geschreven voor drie onderdelen/stemmen:

Triosonate

• Vaak geschreven voor basso continuo en twee violen, hobo's e.d.
• In de praktijk verschilde de instrumenten.
  
• Archangelo Corelli

Instrumenten

Triosonate

• Basso continuo: begeleiding
• Solisten: (vaak) lange melodieën, veel versieringen, virtuoos

Het einde van de triosonate

• Einde barok: Basso Continuo praktijk sterft uit
• Daarmee dus ook de triosonate vorm
  

Muziek

18 februari 2022

Planning

Terugblik vorige les

Trio Sonate

(Barok concerten)

Trio Sonate

Trio Sonate

Viool

Traverso

Cello

Klavecimbel

Trio Sonate

Basso Continuo: basinstrument + akkoordinstrument

Cello + Klavecimbel

Trio Sonate

'trio' verwijst naar de drie stemmen/partijen van het triosonate, 2 solisten en 1 basso continuo.

Trio Sonate

Nee, want het werd meestal uitgevoerd door de instrumenten die toegankelijk/ beschikbaar waren op de plek van de uitvoering.

Trio Sonate

Majeur / Mineur

Korte/ Lange melodieën

Wel/ Geen versiering

Trio Sonate

Majeur / Mineur

Korte/ Lange melodieën

Wel/ Geen versiering

Trio Sonate

Imitatie tussen solisten:    Ja

Imitatie tussen solisten en basso continuo: Ja

Barok: Concerten

Concerten

Typerend aan barok concerten:

Afwisseling tussen verschillende groepen, soort muzikale strijd

Concerten

Afwisseling tussen verschillende groepen, soort muzikale strijd

Meerkorige concert: verschillende instrumentgroepen met verschillende klanken die elkaar afwisselen of samenvallen. het Basso Continuo houdt de boel samen.

Concerten

Concerto Grosso: afwisseling tussen een kleine groep solisten en het gehele orkest. De solisten zijn erg virtuoos.

Kleine groep: concertino

Grote groep (het hele orkest): Tutti

Concerten

Soloconcert: een solist staat tegenover het hele orkest. Opnieuw is de solist erg virtuoos.