Hoofdstuk 1: Hoofd- en bijzaken en kernzinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Hoofd- en bijzaken 
en kernzinnen

Lesdoelen

1. Ik kan onderscheid maken tussen hoofd- en bijzaken.
2. Ik kan kernzinnen herkennen.

Tekstopbouw

inleiding	onderwerp, aandacht trekken
kern	uitwerking onderwerp, deelonderwerpen, meeste alinea's, soms tussenkoppen
slot	samenvatting/conclusie, geen nieuwe informatie!

Voorbeeld tekstopbouw

Wat is de juiste tekstopbouw?

1. Titel - tussenkopje -alinea's
2. Hoofdgedachte - hoofdzaken - bijzaken
3. Inleiding - middenstuk - slot
4. Onderwerp - deelonderwerpen - bron

Het onderwerp en de hoofdgedachte van een tekst.

Wat is de hoofdgedachte?

1. Waar ik in mijn hoofd over nadenk waar de tekst over gaat.
2. Een stukje herhaling
3. Het belangrijkste van de tekst in twee zinnen.
4. Het belangrijkste van de tekst over het onderwerp in één zin.

Wat is de hoofdgedachte?

De hoofdgedachte = ?

Tekst

1. Man vindt vogelspin in fruit, dit is vrij uniek.
2. Arnhemmer Bart van den Akker houdt van druiven.
3. Albert Heijn vindt de vondst van een vogelspin uitzonderlijk.
4. De vrouw van Bart van den Akker koopt druiven.

paragraaf 5

Hoofd-  en bijzaken

Hoofd- en
bijzaken?

Welke zin uit onderstaande tekst is de belangrijkste? Waarom?

Loflied op de oude liefdesbrief

In een van de oudste Nederlandse liefdesbrieven schrijft ene Maarten aan zijn geliefde: ‘Ic scijnke hu mijn herte, ziel ende lijf.’ In modern Nederlands: Ik geef me helemaal aan je over. Maarten bedacht zijn woorden waarschijnlijk zelf, wat in die tijd erg bijzonder was. Vroeger was het namelijk de gewoonte om het schrijven van liefdesbrieven aan een beroepsschrijver over te laten of iets te kopiëren uit een boek met voorbeeldbrief.

Controleren

 

Controleren

 

Controleren

 

Vul twee dingen in die je opvallen aan de verbale en non-verbale communicatie van Mart Smeets.

Antwoord

De zin die je moet kiezen, is de laatste: Vroeger was … met voorbeeldbrieven.

Daarvóór wordt een voorbeeld gegeven (de liefdesbrief van ene Maarten) en voorbeelden zijn niet het belangrijkste van een tekst.

Hoofd- en bijzaken

Hoofdzaken: de belangrijkste informatie in een tekst.
--> staan vaak op voorkeursplaatsen in de tekst, zoals de inleiding en het slot. 
Bijzaken: wat niet zo belangrijk is. 
Vaak voorafgegaan door een signaalwoord. 

Hoe vinden?

Als je op zoek wil gaan naar de hoofdzaken van een tekst, lees je de tekst globaal:

- eerste alinea

- kernzinnen van alle alinea's

- laatste alinea

Kernzinnen 

Bijna iedere alinea heeft hoofd- en bijzaken.
De hoofdzaak van een alinea staat in de kernzin. --> de eerste, tweede of laatste zin van een alinea. 
Om de kernzin heen vind je vaak een uitleg of voorbeeld.

Voorbeeld / startopdracht

Klas 48 uur zonder telefoon

Leerlingen van de onderbouw van het Lorentz Lyceum uit Arnhem hebben onlangs succesvol meegedaan aan een experiment waarbij ze gedurende twee dagen geen mobiel, games of sociale media mochten gebruiken. 'De No Phone Challenge was flink afkicken', zegt de mentor. De leerlingen vonden zelf dat ze veel socialer waren, zowel in de klas als thuis. De pauzes leken langer en werden leuker bevonden. 'We gingen spellen doen en ik sprak mijn klasgenoten meer', soms een leerling op. 'We hadden ook meer tijd voor huiswerk.'

Wat is de kernzin? 

Lees de volgende uitspraken over hoofd- en bijzaken.

1. Hoofdzaken staan meestal alleen in het begin van een tekst.
2. Als je een signaalwoord ziet, weet je dat er een bijzaak volgt.

Welke uitspraak over hoofd- en bijzaken is juist?

1. Alleen uitspraak 1 is juist.
2. Beide uitspraken zijn juist.
3. Alleen uitspraak 2 is juist.
4. Beide uitspraken zijn onjuist.

Welke leesstrategie pas je toe als je op zoek gaat naar de hoofd- en bijzaken?

1. Oriënterend lezen
2. Globaal lezen
3. precies lezen
4. zoekend lezen

Wat is het verschil tussen een hoofd- en bijzaak?

1. Een hoofdzaak is het belangrijkste in een tekst
2. Een bijzaak is het belangrijkste in een tekst
3. Een hoofdzaak is minder belangrijk in een tekst
4. Een bijzaak is minder belangrijk in een tekst

Hoofd-en bijzaken staan nooit samen in één alinea.

1. waar
2. niet waar

Welke leesstrategie pas je toe als je op zoek gaat naar de hoofd- en bijzaken?

1. Oriënterend lezen
2. Globaal lezen
3. Intensief lezen
4. Grondig lezen

Hoofd-en bijzaken staan nooit samen in één alinea.

1. waar
2. niet waar

hoofdzaak

bijzaak

kernzin

de rest van de alinea

Hierin wordt extra info gegeven, zoals voorbeelden of uitleg.

Dit is de belangrijkste informatie in een tekst.

Hierin staat de belangrijkste informatie van een alinea.

Minder belangrijke informatie.

Ik heb de lesinhoud begrepen.

😒🙁😐🙂😃

Huiswerk

Maken voor de volgende les: opdracht 1  en 2 van paragraaf 5

Meer dan lezen