les 9 veredelen en recombinant DNA-techniek

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Doelen (8.8 en 8.9)

Je kunt uitleggen hoe in de loop van de geschiedenis organismen zijn gekweekt met voor de mens wenselijke eigenschappen:

• klassiek veredelen en kloneren
• merker-geassisteerde veredeling
• recombinant DNA technologie (volgende les)

klassieke veredeling

gericht kruisen en selecteren van organismen met gewenste eigenschappen (H7 in SE1)

gewassen

landbouwdieren

huisdieren

nadelen klassieke veredeling

"Gewone" dihybride kruising: Een kip met een lange kam (heterozygoot) en witte veren (heterozygoot) wordt gekruist met een haan met een korte kam en zwarte veren.
Wat is de verhouding fenotypen in de F1?

welk voordeel heeft het werken met DNA-markers ten opzichte van klassieke veredeling?

mutatie-inductie

waarom zouden plantenveredelaars planten blootstellen aan mutagene stoffen?

vermeerderen

kloneren

-planten

-dieren

Andere technieken

-dieren (KI & Embryotransplantatie)

planten (F1 hybriden)

Kloneren

Vermeerderen van cellen of organismen die genetisch identiek zijn

-natuurlijk

-kunstmatig

Ongeslachtelijke voortplanting

parthenogenese

ongeslachtelijke voortplanting bij dieren

wat zijn de voor- en nadelen van ongeslachtelijke voortplanting bij bijvoorbeeld aardappels?

Stekken

Enten

Weefselkweek

Weefselkweek

dieren kloneren

dolly: 1996

sindsdien vaker gelukt

waarom is gekozen voor verschillende rassen kerndonor/celdonor?

Andere technieken

gunstige eigenschappen doorgeven zonder kloneren

F1 hybriden

Combineren vaak gunstige eigenschappen van beide inteeltlijnen in de F1

inteeltlijnen zijn vrijwel homozygoot voor alle eigenschappen

Verklaar dat hobby-boeren die F1 zaden kopen de planten die ze opkweken beter niet kunnen gebruiken om zelf nieuw zaad uit te winnen.

KI

Kloneren lastig

kunstmatige inseminatie (KI)

insemineren van koeien met sperma van een "topstier"

embryotransplantatie

koe met hormonen behandelen tot 

superovulatie

welk hormoon?

Delen van organismen kloneren

cellen kloneren

selectie

fusie

weefselkweek

oogsten

bv tegen hondsdolheid, tumoren

organoiden kweken

toepassingen

• vervanging proefdieren
• testen persoonlijke medicijnen
• vervangen beschadigd weefsel

stamceltherapie

https://www.bnnvara.nl/dewerelddraaitdoor/videos/266127