4. Aankaarten, provoceren of oplossen?

• CKV
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Aankaarten, provoceren of oplossen?

Lily Allen steekt haar middelvingers op tijdens een concert bij het nummer "Fuck you".

Lesdoelen

• Je ontdekt dat een geëngageerde kunstenaar gebruik kan   maken van aankaarten, provoceren en oplossen. 
• Je kunt bij kunstwerken uit verschillende kunstdisciplines   herkennen of het om aankaarten, provoceren of oplossen   gaat. 
• Je denkt na over 3 probleemoplossende ontwerpen. 
• Je kent de dikgedrukte begrippen uit deze LessonUp. 

Aankaarten

Geëngageerde kunstwerken zijn er in allerlei soorten. Niet alleen de kunstdiscipline kan heel verschillend zijn, ook de manier waarop een kunstenaar zijn/haar standpunt tot uiting brengt loopt uiteen.

Als ervoor wordt gekozen om het onderwerp op een subtiele of poëtische manier onder de aandacht te brengen, spreken we over 'aankaarten'. 

Wat zou de kunstenaar met dit beeld willen zeggen?

Bij deze dansvoorstelling worden er geen heftige beelden gebruikt of oplossingen aangedragen. Het onderwerp "klimaatverandering" wordt zodanig aangekaart dat het inspeelt op het gevoel. 

Bespreek klassikaal: welke verschillende middelen gebruiken de dansers om hun boodschap over te brengen?

Soms is het al genoeg om een onderwerp bespreekbaar te maken om verandering teweeg te brengen.

Eens

Oneens

Bespreek de stelling klassikaal.

Maakt het uit om welk onderwerp het gaat? 

Het Klein Orkest gebruikt in hun nummer "Over de muur"(1984) geen grove of uitdagende teksten, maar ze kiezen voor een poëtische benadering. 

Door te beschrijven hoe vogels wél van Oost- naar West-Berlijn kunnen vliegen, geven ze kritiek op de Koude Oorlog. Een paar jaar later valt de Berlijnse muur. 

Provoceren

Provoceren is opzettelijk iets doen of zeggen omdat je een reactie uit wilt lokken. 

Bij een liedje met de titel "Fuck you" moet dat wel het geval zijn. Lilly Allen bekritiseert in dit vrolijke nummer de oorlog in Irak, ze komt op voor homorechten en ze noemt de visie van toenmalig president George W. Bush middeleeuws.

Waar kun je volgens jou meer mee bereiken?

Door het probleem aan te kaarten.

Door te provoceren.

Statement

Kunstenares Tinkebell is van mening dat er niets verandert als je niet choqueert. Ze maakt met haar kunst bewust een statement. Door te provoceren wil ze aandacht vragen voor de manier waarop wij met dieren omgaan. 

Ze krijgt veel kritiek op haar 

werk. Ironische genoeg vaak

juist van dierenliefhebbers. 

Deze tas maakte ze van haar

eigen kat. 

Een andere kunstenaar die bewust provoceert is Maurizio Cattelan. Hij kwam onder andere in opspraak door zijn beeld van een door een meteoriet getroffen Paus. Ook plaatste hij een gigantische middelvinger op Wall Street en hij is natuurlijk bekend van zijn met tape vast-                                               geplaktelakte banaan 

                                      waarmee hij kritiek levert op
                                      de belachelijke bedragen die
                                      er voor kunst betaald
                                      worden.

Ze krijgt veel kritiek op haar 

werk. Ironische genoeg vaak

juist van dierenliefhebbers. 

Deze tas maakte ze van haar

eigen kat. 

Comedian is een kunstwerk uit 2019, gemaakt door de Italiaanse kunstenaar Maurizio Cattelan. Het werk, waar drie uitvoeringen van gemaakt zijn, bestaat uit een verse banaan die met een stuk ducttape aan een muur bevestigd is. Twee uitvoeringen van het werk zijn tijdens de kunstbeurs Art Basel in Miami Beach voor 120.000 USD (ruim € 100.000) per stuk verkocht.

Vragen die je aan de klas kunt stellen zijn: 

- Wat koopt iemand die dit bedrag betaalt precies? 

- Hoe levert hij hiermee kritiek op de kunsthandel? 

- Waarom heet het werk Comedian (2 verklaringen: 1. uitglijden over een banaan is een klassieke grap van een comedian en 2. Cattelan haalt een grap uit met de kunstkopers/kunstwereld). 

Is dit een voorbeeld van geëngageerde kunst?

Ja

Nee

Nee, er wordt wel geprovoceerd, maar het gaat hier om amusement. De provocatie is puur bedoeld om ophef te veroorzaken en/of mensen aan het lachen te maken, maar er wordt geen boodschap mee overgebracht. 

Valt het werk van Ai WeiWei onder "aankaarten" of "provoceren"?

Het werk van WeiWei is eerder poëtisch dan provocatief, maar toch belandde hij in 2011 in de cel, omdat hij volgens de Chinese autoriteiten de bevolking had opgeroepen in opstand te komen tegen het politieke stelsel in het land. Nadat hij drie maanden had vastgezeten, kwam hij vrij en werd hij onder huisarrest geplaatst.

Oplossen

Daan Roosegaarde is niet van het provoceren, maar probeert als kunstenaar zelf het verschil te maken. Net buiten Nuenen ligt zijn "Vincent van Gogh fietspad". Het bestaat uit duizenden steentjes die overdag opgeladen worden door de zon en die 's avonds lichtgeven. 

Met "The smog free project" probeert hij de vieze lucht in wereldsteden te zuiveren. 

Sloophouten tafel van Piet Hein Eek, 2001

Smeltpottafel van Dirk van der Kooij, 2015

Veel hedendaagse ontwerpers houden zich bezig met duurzaamheid,
bijvoorbeeld door gerecycled materiaal te gebruiken. 

Lesopdracht probleemoplossende ontwerpen

Maak de onderstaande opdrachten. AI/internet is toegestaan, maar schrijf alles in je eigen woorden. 

1. Zoek een afbeelding van het fietspad van Daan Roosegaarde én van "De sterrenacht" van Vincent van Gogh. Zet ze naast elkaar in je kunstdossier. Geef 3 kenmerken van het fietspad van Roosegaarde waaraan je kunt zien dat hij zich heeft laten inspireren door het schilderij van Van Gogh.
2. Leg uit waarom dit fietspad een voorbeeld is van geëngageerde kunst. 
3. Je zou het werk van Roosegaarde zowel toegepast als autonoom kunnen noemen. Leg dit uit. 
   
   
4. Vergelijk de sloophoutentafel van Piet Hein Eek met de smeltpottafel van Dirk van der Kooij (dia 20). Hoe komt het thema "duurzaamheid" terug in beide tafels? 
5. Hoe ontstaat de kleur in beide ontwerpen? Leg dit voor iedere tafel apart uit. 
6. De ontwerpen zijn allebei uniek. Geen tafel zal met deze werkwijze hetzelfde zijn. Noem een voordeel en een nadeel van de werkwijzen van beide ontwerpers.
   
7. Welk van deze 3 ontwerpen vind jij het meest geslaagd? Onderbouw je mening met argumenten. 

= Dit is een oefenopdracht voor de toets =