H4.3 Problemen met fossiel

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Energie in Nederland:

Problemen met fossiel 

Leerdoelen

Uitleg (boek p. 56-57)

• Je kunt beschrijven wat de bewezen voorraad van fossiele brandstoffen is.
• Je kunt uitleggen waarom het moeilijk te voorspellen is wanneer de voorraden fossiele brandstoffen op zijn. Hierbij gebruik je de begrippen bewezen voorraad en onzekere voorraad en de vraag naar fossiele brandstoffen.
• Je kunt het verband uitleggen tussen de winning, het transport en het verbruik van fossiele brandstoffen en vervuiling, en van deze vervuiling twee voorbeelden geven.
• Je kunt het verband uitleggen tussen de winning, het transport en het verbruik van fossiele brandstoffen en de stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde. Hierbij ga je in op de rol van koolstofdioxide.
• Je kunt het verband uitleggen tussen het opraken van fossiele brandstoffen en het ontstaan van conflicten tussen landen en regio’s.

Leerdoelen

Bewezen en onzekere voorraden

Waarom is het lastig te voorspellen wanneer de voorraden fossiele brandstoffen op zijn?

Oorzaken:

- Nieuw ontdekte voorraden

- Moeilijk winbare voorraden

- Onzekere vraag naar aardolie

Bewezen voorraden aardolie, aardgas en kolen (bruinkool en steenkool (in 2016), per regio, en het aantal jaar dat deze regio’s en de wereld hier nog mee kunnen doen, bij het verbruik van 2016.

Vervuiling en klimaatverandering

Gevolgen van winnen van fossiele brandstoffen kunnen zijn:

• Olielekkage door boren (winning), vervoeren of verbruik
  
• CO2 (broeikasgas) uitstoot bij verbranden
• Grond afgraven voor steenkool
• Aardbevingen door gasboren

Natuurlijke broeikaseffect

Versterkte broeikaseffect

Broeikasgassen

Broeikasgassen:

• kooldioxide (CO2)
• methaan (CH4)
• waterdamp (H2O)

Door verbranden aardgas, aardolie en steenkool komen er meer broeikasgassen in de atmosfeer.

Gevolgen versterkt broeikaseffect:

• Zeespiegelstijging 
• Gemiddeld hogere temperaturen
• Meer hittegolven
• Droogte
• Misoogsten
• Watertekorten
• Wanneer het regent zal de neerslagintensiteit veel groter zijn.

https://schooltv.nl/video/broeikaseffect-de-dampkring-en-het-broeikaseffect/

Het vermogen van de aarde om warmte vast te houden door de aanwezigheid van natuurlijke broeikasgassen in de atmosfeer.

Zonder natuurlijk broeikaseffect is er geen leven op aarde mogelijk!

Politieke spanning

Bron 2

De Zuid-Chinese zee wordt door veel landen geclaimd.

Zeebodem rijk aan olie (11 miljard vaten) en gas (veld zo groot als Groningen).

Schoon fossiel Bron 4

CCS (Carbon Capture & Storage): De techniek van afvang, transport en opslag van CO2 in elektriciteitscentrales.

Voordelen:
- Zo komt het CO2 niet in de atmosfeer terecht.

Schoon fossiel

Bron 4/5

Nadelen CCS:
- Kost energie.
- Bij aardbevingen of scheuren in de ondergrond
  bestaat alsnog het risico op lekken naar de atmosfeer.

In het nieuws 5 dagen gelden

Twee aardbevingen bij Groningse Zandeweer

https://nos.nl/artikel/2490571-twee-aardbevingen-bij-groningse-zandeweer

Filmpjes

Er volgen 3 linkjes naar filmpjes over de gevolgen van winning van fossiele brandstoffen in Nederland.

Bekijk de filmpjes. Zie je hoe het onderwerp van dit hoofdstuk 'energiebronnen' het leven van mensen in Nederland kan beïnvloeden?

Drie veelgestelde vragen over aardbevingen door gaswinning

https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=rwW-2ma0ycU&feature=emb_logo

Emotioneel verslag van jonge Groningers in Groningen na de aardbeving

https://www.youtube.com/watch?v=xlPJgJLzHBo

Groningen beeft en dat komt hierdoor | NOS op 3

https://www.youtube.com/watch?v=yigCr7Ko8vw

En?

Is het door de filmpjes wat duidelijker geworden waarom wij leren over fossiele brandstoffen?

Energie in Nederland:

Problemen met fossiel 

Quiz (hierna 5 dia's)

Werken aan opdrachten in 

je werkboek

Zonne-energie is een fossiele brandstof.

1. goed
2. fout

Het is lastig te voorspellen wanneer de voorraden fossiele brandstof op zijn.

1. goed
2. fout

CO2 is een broeikasgas.

1. goed
2. fout

Windenergie is een voorbeeld van een uitputbare energiebron.

1. goed
2. fout

Uitputbare energiebronnen kunnen opraken.

1. goed
2. fout

Bevolkingsgroei is een oorzaak voor het stijgen van het energieverbruik.

1. goed
2. fout