2.1 Geschiedenis en bevolking

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Vorige les

Terugblik

Vorige les

Terugblik

A                C                C                C      

Overzicht Periode 3

• Thema: Zuid Amerika
• Benodigde lesmaterialen: Boek, pen, schrift

	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7	Week 8	Week 9
Randstad		...	...	...	...	...

           Leerdoelen

Vandaag beginnen we met een nieuw hoofdstuk: arm en rijk in Zuid-Amerika.

We beginnen met de ontdekking van het continent en de migratiegolven. Tot slot bekijken we de bevolkingssamenstelling in verschillende landen, qua nationaliteit maar ook qua leeftijd.

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.      

Een stukje geschiedenis

via Beringstraat

1. Migratie pre-koloniale tijd

Eerste bewoners trekken richting zuiden.

Nomaden vestigen zich in het Andesgebergte.

Akkerbouw op terrassen.

Het ontstaan van de hoogontwikkelde Inca cultuur.

Zelfvoorzienende nomaden in laagland.

Jacht, visserij, verzamelen en zwerflandbouw.

Conquistadores

2. Migratie koloniale tijd (1494)

Spanje en Portugal sluiten het Verdrag van Tordesillas.

Op jacht naar kostbare delfstoffen.

Het economische zwaartepunt verschuift naar lagere delen.

Plantageteelt van producten voor de export.

Aanvoer van slaven uit Afrika.

Het aantal indianen neemt sterk af door ziekten.

3. Migratie postkoloniale tijd

Grote migratiestroom leidt tot sterke sociale bevolkingsgroei.

Sneller en goedkoper vervoer door Industriële Revolutie/spoorwegen en stoomschepen. (...-... compressie)

De export van grondstoffen en levensmiddelen groeit sterk.

Veel immigranten worden boer of mijnwerker en vestigen zich in de steden.

Vooral in de kustgebieden ontstaan nieuwe steden.

4. Migratie moderne tijd

1. Intracontinentale migratie:
    Argentinië en Chili populair.

    Waarom?

2. Binnenlandse migratie:
     Groei van de steden

     Waarom?

Zet de continenten op de juiste volgorde. 

Van meeste inwoners (1) naar minst aantal inwoners (6)

1

2

3

4

5

6

Bevolking Zuid-Amerika

Bevolkingspreiding

De bevolkingsspreiding is ongelijk.

Continentaal schaalniveau: 

- bevolkingsconcentratie in de kustzones

- lage bevolkingsdichtheid in het regenwoud, de bergen en in Patagonia

- uitzondering: het noordelijke deel van de Andes

Nationaal schaalniveau:

- Ecuador relatief dichtbevolkt, overige landen dunbevolkt

- opmerkelijk hoge verstedelijkingsgraad van 80% (Azië 50%)

Natuurlijke vs. sociale bevokingsgroei

Groei en ongelijke spreiding van bevolking te verklaren door:

• geboorteoverschot
  
• migratie (sociale bevolkingsgroei)
  

Demografische ontwikkelingen

fase in demografische transitie:

• vanaf 1930 derde fase
  
• vanaf 1960 vierde fase
  

demografische druk neemt toe, want:

geboortecijfer daalt door onder andere 

geboortebeperking

sterftecijfer daalt door verbeterde 

voorzieningen

Werkvorm: Oorzaak-gevolg

Oorzaken	Gevolgen
Hoge natuurlijke bevolkingsgroei	Ontstaan van megasteden
Sterke sociale bevolkingsgroei	Favela vorming (informele stad)
kleine boeren geen perspectief	Sociale- en regionale ongelijkheid
Opkomst industrie in steden	Ruimtelijke segregatie
Verbetering transport en ICT

Demografische ontwikkelingen (Z-Amerika)

Demografische ontwikkelingen per land

Aan de slag

Lees paragraaf 2.1 

maak de opdrachten 1 (flimpje kijken), 2, 5, 7 en 8

6. Actieve verwerking

De docent maakt expliciet hoe de leerstof actief verwerkt dient te worden. De docent start met modelleren en laat leerlingen vervolgens actief inoefenen. Volgens het 'ik-wij-jullie/jij-wij' principe wordt de ondersteuning geleidelijk afgebouwd. Er wordt gevarieerd in oefentypes en het leerproces wordt zichtbaar gemaakt, bijvoorbeeld met hardop denken opdrachten. Effectieve leerstrategieën zoals zelftesten, gespreid leren, schema’s maken, en samenvatten volgens de Cornell-methode worden expliciet aangeleerd. Dit herkneden van de lesstof helpt bij het bewerken van het lange termijn geheugen.

Veel vrouwen in Zuid-Amerika willen anticonceptie gebruiken.
⮕ Wat is hiervoor een belangrijke reden?

1. Ze willen gezonder eten
2. Ze willen minder vaak naar de dokter
3. Ze willen minder kinderen en meer kansen op een beter leven
4. Ze willen migreren naar andere landen

Kleine gezinnen bieden vrouwen in Zuid-Amerika vaak meer kansen in het leven.
⮕ Wat is een belangrijk voordeel van een kleiner gezin voor vrouwen?

1. Meer tijd en middelen om te studeren of werken
2. Meer afhankelijkheid van familie
3. Grotere kans op armoede
4. Lagere behoefte aan anticonceptie

In bepaalde Zuid-Amerikaanse gemeenschappen willen mannen niet dat hun partner anticonceptie gebruikt.
⮕ Welke reden wordt hier vaak voor genoemd?

1. Anticonceptie wordt als te duur gezien
2. Mannen vertrouwen de effectiviteit van anticonceptie niet
3. Mannen willen controle houden over de vruchtbaarheid van hun vrouw
4. Anticonceptie is niet legaal in deze gebieden

armoede in het gezinVicieuse cirkel

armoede in het gezin

geen scholing

groot kindertal

vrouw blijft onontwikkeld

weinig of slecht werk

meer armoede

laag inkomen

Sommige delen van Zuid-Amerika zijn nauwelijks bewoond. Dat heeft vaak te maken met de natuurlijke omstandigheden in die gebieden.
⮕ Wat is hiervoor de belangrijkste reden?

1. De gebieden zijn te warm en vochtig of juist te droog voor landbouw
2. De gebieden zijn te bergachtig om huizen te bouwen
3. De gebieden liggen te dicht bij rivieren en overstromen vaak
4. De gebieden zijn te ver verwijderd van grote steden

Welke uitspraak over de ontwikkeling in bevolkingsdichtheid is juist?

1. De bevolkingsconcentraties namen in inwoneraantal toe, terwijl de dichtheid in de al lege gebieden nog verder terugliep.
2. Er was een grote migratiebeweging naar de lege gebieden, waardoor de bevolkingsdichtheid in de al volle gebieden afnam.
3. Vanuit het Andesgebied was er een sterke migratie naar het Amazonegebied.
4. De dichtbevolkte gebieden werden nog dichter bevolkt, het bevolkingsaantal in de lege streken nam eveneens toe.

5b. Waarom verbouwden de kolonisatoren in de lagere delen van Zuid-Amerika wel landbouwproducten voor de export?

1. De vraag daarnaar was groot in het steeds welvarendere Europa (omdat deze producten daar niet werden verbouwd).
2. Er waren in de lage delen veel goed bevaarbare rivieren om de goederen naar de kust te vervoeren.
3. Buiten het Andesgebergte waren weinig delfstoffen te vinden, dus zochten ze naar alternatieven.
4. Ze konden beschikken over goedkope Europese arbeidskrachten op de plantages.

6a. Welke producten werden vooral via het spoorwegennet vanuit het binnenland naar de kust vervoerd?

1. Textiel, thee en ijzererts
2. Aardolie, katoen en goud
3. Koper, koffie en tabak
4. Bananen, graan en steenkool

7b. Binnen Zuid-Amerika verhuizen veel mensen van het ene naar het andere land. Deze migratiestromen worden vaak beïnvloed door economische omstandigheden.
⮕ Waarom trekken mensen binnen Zuid-Amerika naar andere landen?

1. Omdat het klimaat in het buurland meestal milder is
2. Omdat ze dichter bij familie willen wonen
3. Omdat het onderwijsniveau er lager ligt
4. Omdat rijkere landen meer werkgelegenheid en kansen bieden

8a. Bij het meten van ontwikkeling in een land wordt soms het sterftecijfer gebruikt. Toch is dit niet altijd een betrouwbare graadmeter.
⮕ Waarom is het sterftecijfer minder geschikt om ontwikkeling mee te meten?

1. In ontwikkelde landen overlijden meer mensen door geweld
2. Het sterftecijfer houdt geen rekening met leeftijdsopbouw van de bevolking
3. In ontwikkelde landen wordt het sterftecijfer niet bijgehouden
4. Het sterftecijfer is in alle landen ongeveer gelijk

Terugkijken 

op de leerdoelen

Vandaag beginnen we met een nieuw hoofdstuk: arm en rijk in Zuid-Amerika.
We beginnen met de ontdekking van het continent en de migratiegolven. Tot slot bekijken we de bevolkingssamenstelling in verschillende landen, qua nationaliteit maar ook qua leeftijd.

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner.

           Begrippen
           uit deze les

prekoloniale migratie

migratie in de koloniale tijd

postkoloniale migratie

bevolkingsspreiding

intracontinentale migratie

binnenlandse migratie

demografische transitie

demografische druk

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner.

Atlaskaarten

Oud examenopdracht

Afsluitende foto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de openingsfoto

De Sierra Nevada de Santa Maria in Colombia is 5.700 m hoog en ligt op slechts 40 km van de kust.