De nobelprijs groep 7-8

• Nederlands
• Basisschool
• Groep 7,8

De Nobelprijs

Hier in Zweden zijn wij bekend met de Nobelprijs en deze week worden alle Nobelprijs-winnaars bekend gemaakt.

Maar zijn er ook 

Nederlandse Nobelprijswinnaars?

Deze les gaat over de Nobelprijswinnaars in

Nederland.

Als je op internet naar Nederlandse winnaars van de Nobelprijs googelt, krijg je een lijst van circa 20 prijswinnaars te zien. 

De eerste Nederlandse winnaar van de Nobelprijs was

Jacobus Henricus (Henry) van 't Hoff

hij was een Nederlands 

scheikundige en winnaar van de eerste Nobelprijs voor Scheikunde (1901).

Er zijn zelfs twee Nederlanders geweest die de Nobelprijs voor de vrede hebben gekregen, in 1911 en in 1954. Maar nog nooit heeft een Nederlander de Nobelprijs voor de literatuur gekregen.

Maar hoe kun je een Nobelprijs winnen?

Hier volgt het verhaal van een Nederlandse prijswinnaar, Christiaan Eijkman, die dankzij een paar kippen in 1929 de Nobelprijs voor de geneeskunde kreeg.

Wie was Alfred Nobel?

biografie door Ingrid Carlberg

Lees de volgende tekst aandachtig door en beantwoord daarna de vragen.

Wie was Alfred Nobel? (biografie door Ingrid Carlberg)

De naam van de in 1896 overleden Alfred Nobel leeft voort in zijn prijzen. Maar wat bracht de steenrijke uitvinder van het dynamiet ertoe behalve wetenschappers ook strijders voor wereldvrede te belonen?

We hebben er lang op moeten wachten. Pas 124 jaar na zijn dood leert de wereld de Zweedse industrieel en uitvinder van het dynamiet Alfred Nobel echt kennen. In de eerste niet door de Nobelstichting gecensureerde biografie schetst de Zweedse onderzoeksjournalist Ingrid Carlberg (58) een fascinerend beeld van zijn leven en van zijn tijd, in de 19de eeuw.

Zijn de Nobelprijzen het resultaat van schuldgevoel?

Dat hoor je vaak, maar het is niet zo. Nobel heeft zich er nooit voor geschaamd dat zijn leven in het teken stond van explosieven. Dat hij het dynamiet uitvond, kwam door zijn vader. Immanuel Nobel hield zich fanatiek bezig met springstoffen, ontwikkelde zeemijnen. Toen het slecht ging met zijn zaken moest Alfred bijspringen. Hij experimenteerde samen met zijn vader met nitroglycerine.

Alfred Nobel had het geluk te leven in een uiterst boeiende tijd voor de wetenschap. Met pioniers als Louis Pasteur, Marie Curie, Michael Farady en Thomas Edison. 

Hij had enorme bewondering voor hen. Hij zag de wetenschap en haar ontdekkingen als bron van hoop voor een betere wereld, van vooruitgang. Hij wilde dat de mensheid haar voordeel zou doen met zijn fortuin, door de wetenschap te bevorderen met prijzen en geld. In zijn besluitvorming daarover is 1889 een belangrijk jaar. 

Hij is gefrustreerd door de zoveelste zakelijke tegenslag. Hij verliest een proces om patentrecht in Groot-Brittannië na verraad door twee Britse professoren. In Frankrijk dreigt er gevangenisstraf door een onderzoek naar de gevaren van explosieven in zijn laboratorium. Je ziet in de brieven van dat jaar dat hij zijn leven en zijn werk tegen het licht houdt. Hij richt zich op medische wetenschapsprojecten, onder meer op het gebied van bloedtransfusies. Hij wijst op de noodzaak van samenwerking tussen geneeskunde en scheikunde.'

Bertha von Suttner, een Oostenrijkse schrijfster en vredesactiviste, was een belangrijke inspiratiebron voor Alfred, zij zorgde voor een keerpunt in zijn leven. Hij engageert zich niet openlijk met de Europese vredesbeweging, maar hij steunt Bertha en haar Oostenrijkse vredesbeweging wel met grote donaties. Het idee van een Nobelvredesprijs is geboren tijdens de intense discussies die zij samen hadden over de vraag hoe bewegingen als die van Bertha duurzame wereldvrede konden brengen. Pas in 1892 formuleert hij in een brief aan Bertha von Suttner voor het eerst het idee van een vredesprijs.

Zijn laatste levensjaren waren waarschijnlijk de gelukkigste. Hij was een familieman geworden, trok veel op met neven en nichten. Zij verbleven vaak bij hem, hielden van hem, lachten om zijn humor. Hij zou zeer teleurgesteld zijn geweest als hij had geweten dat sommige familieleden na zijn overlijden een oorlog over zijn testament zouden beginnen. Daarbij kwamen de Nobels uit Rusland tegenover de Nobels uit Zweden te staan. De laatsten eisten een veel groter deel op ten koste van het fonds voor de Nobelstichting. Dankzij de inzet van neef Emmanuel uit Sint- Petersburg bleef de nalatenschap uiteindelijk zoals die was.

Hij was vaak heel eenzaam. Dat kwam doordat hij altijd zo ongelooflijk hard werkte, altijd op reis was. Hij leefde heel intens. Zijn werk en zaken stonden boven alles, waardoor hij nauwelijks tijd voor zichzelf had. Dat ging ten koste van zijn gezondheid en van zijn privéleven.

Op menselijk vlak leefde hij niet het leven dat hij wilde leven. Hij was al redelijk oud toen hij een eigen gezin wilde stichten. Hij was heel verlegen tegenover vrouwen, had weinig zelfvertrouwen en weinig geluk met vrouwen. Zijn ideale vrouw moest niet zozeer mooi zijn, maar vooral karakter en intellect hebben. Hij zocht een zielsverwant. Bertha was daarom eigenlijk de perfecte vrouw voor hem, maar zij hield van een ander. Voor zijn tijd was Alfred Nobel wat vrouwen betreft zeer progressief. Hij was voorstander van gelijke rechten voor mannen en vrouwen en hij was voor kiesrecht voor vrouwen, een opvallend standpunt in die tijd. Hij steunde vrouwen, Bertha voorop, in hun intellectuele ambities.

Hij vond verslaggevers het ergste ongedierte dat er was. Hij hield bovendien niet van biografieën. Op een keer oppert een broer het idee van een biografie van zijn vader. Alfreds reactie is overduidelijk: 'Wie is er nou zo naïef om geïnteresseerd te zijn in zulke pulp? Hij zou dus niet erg blij geweest zijn met deze eigen biografie van zichzelf.

De Zweedse Academie, die beslist over de Nobelprijs voor de Literatuur, weet de biografie over Alfred Nobel in elk geval zeker te waarderen. Kort na de uitgave beloonde zij Ingrid Carlberg met de Axel Hirsch's Prize 2020.

Alfred Nobel vond wetenschap belangrijk, waarom?

Waarom wilde Alfred Nobel behalve wetenschappers, ook strijders voor wereldvrede belonen?

Waarom was Bertha von Suttner belangrijk voor Alfred?

Waarom trouwde Alfred niet met Bertha von Suttner?

Tot slot een gedachte van een andere, bekende wetenschapper...

Wat was het recept voor een gelukkig leven, dat Einstein op het briefje had geschreven?

Wat vond je van de les?

1. 
2. 
3. 
4. 

Dat was het weer voor deze week.
Hieronder kun je schrijven als je een boodschap achter wilt laten.