SCHOOLFILM VAN DE MAAND APRIL: Oorlogswinter

• Geschiedenis
• Nederlands
• +2
• Middelbare school
• Basisschool
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Groep 8
• Leerjaar 1-3

Introductie

Dit is een les over de film OORLOGSWINTER. Lees eerst de instructie door. OORLOGSWINTER gaat over de 14-jarige burgemeesterszoon Michiel. Hij vindt een neergestorte Britse piloot in het bos bij zijn dorp. Door deze piloot te verzorgen en hem uit de handen van Duitse soldaten te houden, bewijst hij dat hij geen kind meer is maar een echte verzetsheld. Eerst is Michiel blij dat hij eindelijk in actie kan komen tegen de Duitse bezetter, net als zijn stoere oom Ben. Michiel ontdekt al snel dat zijn oorlogsavontuur helaas geen spannend jongensboek is, maar bittere realiteit. Wie kan hij vertrouwen en wat kan hij doen als zijn vader doodgeschoten dreigt te worden? In deze les gaan leerlingen, aan de hand van video’s van Martin Koolhoven en filmfragmenten, bespreken wat (on)vrijheid betekent. Ze leren waarom het belangrijk is om op 4 en 5 mei te herdenken en de vrijheid te vieren. Ook leren ze wat de 'Four Freedoms' zijn: vrijheid van geloof, vrijheid van meningsuiting, vrij zijn van armoede en vrij zijn van angst. Als opdracht bekijken de leerlingen filmfragmenten en schrijven vervolgens op welke van de 'Four Freedoms' ontbreken. Deze les is geschikt voor groep 8 van het primair onderwijs en voor de onderbouw van het voorgezet onderwijs - voor zowel vmbo, havo als vwo. De film en les zijn extra goed inzetbaar in aanloop naar 4 en 5 mei. Dit is een les van het Netwerk Filmeducatie in samenwerking met Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Instructies

Zie de bijlage voor een PDF-handleiding van deze les!

Thema’s:

• Tweede Wereldoorlog
• Herdenken
• (On)vrijheid (Four Freedoms: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van geloof, vrij zijn van armoede en vrij zijn van angst.)

De les bevat 5 video's:

Video 1: Martin Koolhoven introduceert Oorlogswinter en legt uit wie hij is, waar de film over gaat en wat de opdracht is.

Video 2: Dit is het eerste filmfragment van Oorlogswinter voor de opdracht.

Video 3: Martin Koolhoven geeft een voorbeeld van een mogelijk antwoord bij het eerste fragment.

Video 4: Dit is het tweede filmfragment van Oorlogswinter voor de opdracht.

Video 5: Martin Koolhoven geeft een voorbeeld van een mogelijk antwoord bij het tweede fragment en hij vraagt aan de klas wat vrijheid voor de leerlingen betekent.

Leerdoelen:

• Begrip van historische context: Leerlingen zullen begrijpen waarom we op 4 en 5 mei herdenken en vieren, en waarom deze dagen zo belangrijk zijn.

• Kennis van de Four Freedoms: Leerlingen raken bekend met de Four Freedoms en kunnen herkennen hoe deze concepten relevant zijn voor de film en voor hun eigen leven.

• Analytische vaardigheden: Leerlingen zullen filmfragmenten analyseren en specifieke voorbeelden vinden die (de afwezigheid van) de Four Freedoms weergeven.

• Kritisch denken: Leerlingen zullen nadenken over wat vrijheid voor hen persoonlijk betekent en hun eigen opvattingen hierover ontwikkelen en articuleren.

• Samenwerking en discussie: Leerlingen gaan leren om effectief samen te werken in tweetallen en klassikale discussies te voeren over het thema (on)vrijheid.

Benodigdheden:

• Laptop en scherm/digibord
• Pen en schrift/papier voor de opdrachten 

Instructies

Docentenhandleiding Oorlogswinter.pdf

Oorlog en Vrijheid: De Kracht van Boekverfilmingen

Groep 8 

Klas 1-3

Introductie

Start de les met een kort gesprek over wat vrijheid betekent voor de leerlingen. Schrijf bijvoorbeeld de woorden ‘vrijheid’ en ‘onvrijheid’ op het bord en vraag of ze bij beiden voorbeelden kunnen geven.

• Op deze manier krijgen ze alvast wat context over wat de twee begrippen inhouden en kunnen ze later in de les makkelijker hun eigen ervaring hieraan koppelen.

Vertel de leerlingen dat ze vandaag in aanloop naar 4 en 5 mei de film Oorlogswinter gaan behandelen met een focus op (on)vrijheid).

Trailer Oorlogswinter

Bekijk eerst de trailer van de film Oorlogswinter in de klas.

In deze les...

...kijk en luister je naar de regisseur Martin Koolhoven;

...leer je wat de Four Freedoms zijn;

...bekijk en bespreek je filmfragmenten;

...voer je klassikale discussies over het thema (on)vrijheid;

...bepaal je wat vrijheid voor jou betekent.

Introductie: lesdoelen

In deze les gaan de leerlingen...

...kijken en luisteren naar de regisseur Martin Koolhoven;

...leren wat de Four Freedoms zijn;

...filmfragmenten bekijken en bespreken;

...klassikale discussies voeren over het thema (on)vrijheid;

...bepalen wat vrijheid voor hen betekent.

Wie, wat en waarom herdenken we?

Wie, wat en waarom herdenken we?

Bespreek kort wat de dagen 4 en 5 mei zijn, wie en wat we herdenken (zie hieronder). Vertel ook waarom we daar elk jaar bij stilstaan en dat het belangrijk is om te herdenken maar ook om de vrijheid te vieren.

Dus vertel over het thema van 4 en 5 mei: herdenken en vrijheid vieren en het thema van deze les: (on)vrijheid.

Wie en wat herdenken we?

Tijdens de Nationale Herdenking denken we aan alle mensen - burgers en soldaten - die gestorven of vermoord zijn in Nederland of ergens anders ter wereld, zowel tijdens de Tweede Wereldoorlog, in de oorlog in Indonesië, of in latere oorlogen en vredesmissies.

Kijk voor meer info op 4en5mei.nl.

De 'Four Freedoms'

Vrijheid van geloof: 

• Geloven wat je wilt.
• Ook vrij om zonder religie te leven.
• Het recht hebben om in je waarde te worden gelaten om je geloofsovertuigingen.

Vrijheid van meningsuiting: 

• Mogen zeggen en schrijven wat je vindt.
• Vrij zijn om informatie te ontvangen en te verspreiden.
• Je mening vormen en deelnemen aan discussies.

Vrij zijn van angst: 

•  Je veilig en zeker voelen, zonder bang te zijn voor gevaarlijke omstandigheden zoals oorlogen of aanslagen.

Vrij zijn van armoede: 

• Genoeg geld hebben voor datgene wat je nodig hebt, zoals eten, kleren en een huis, zonder dat je je daar zorgen over hoeft te maken.
• Dat alle mensen dezelfde kansen krijgen, ongeacht of ze rijk of arm zijn, zodat iedereen dezelfde mogelijkheden heeft om iets van diens leven te maken.

De 'Four Freedoms'

Leg aan de klas uit wat de Four Freedoms zijn:

Tijdens de Tweede Wereldoorlog had Hitler een groot deel van Europa bezet en leefde veel mensen niet in vrijheid. Franklin Delano Roosevelt was toen President van de Verenigde Staten en wilde de bezette landen helpen.

Op 6 januari 1941 hield hij daarom een belangrijke toespraak waarin hij zei dat alle mensen over de hele wereld recht hebben op vrijheid. 

Vrijheid van:

- vrijheid van geloof,

- vrijheid van meningsuiting,

- vrij zijn van armoede,

- vrij zijn van angst.

Vraag bijvoorbeeld aan de klas: Waren mensen die in Nederland woonden in de Tweede Wereldoorlog vrij volgens deze vier kenmerken? (Laat leerlingen eventueel hun handen opsteken bij de verschillende kenmerken of zij denken dat deze van toepassing was.)

Stel dan de vervolgvraag: Zijn mensen die nu in Nederland wonen vrij volgens deze vier kenmerken? (Laat de leerlingen eventueel hun handen opsteken wanneer ze het ermee eens zijn.)

• Leg uit dat er ook nu in Nederland mensen zijn die niet in vrijheid leven, zoals mensen die in armoede of angst leven, of mensen die zich niet vrij voelen om in Nederland hun geloof of mening te uiten.
• Benoem ook dat het mogelijk is dat vrijheden met elkaar kunnen botsen. Bijvoorbeeld hoe er bij vrijheid van meningsuiting veel belediging en polarisatie plaatvind, sommige mensen weten niet wat de grens is binnen deze vrijheid. Ook bij vrijheid van geloof kunnen er uitsluitingen of conflicten ontstaan van en met personen die niet volgens de regels van een bepaald geloof leven.

Kijk voor meer info op: 4free-now.nl.

Video 1: introductie Martin Koolhoven

In de volgende video legt de regisseur van de film Oorlogswinter uit wie hij is, waar de film over gaat en wat de opdracht is.

Uitleg opdracht 

Je gaat straks aandachtig kijken naar twee fragmenten uit de film Oorlogswinter.

Schrijf in je schrift op welke van de Four Freedoms ontbreken in het fragment.

Leg je antwoord uit met voorbeelden.

Na het kijken van de fragmenten bespreek je je antwoorden in tweetallen.

Daarna bespreken we het fragment klassikaal.

Dus... let goed op!

Uitleg opdracht 

Leg de opdracht uit die ze tijdens en na het kijken van de twee fragmenten gaan uitvoeren. 

Hiervoor hebben de leerlingen pen en papier nodig en zitten ze naast iemand om hun antwoorden mee te bespreken.

Fragment 1

Bekijk samen met je klas het eerste fragment uit de film en maak duidelijk aan je leerlingen dat ze goed de Four Freedoms in hun achterhoofd moeten houden, zodat ze tijdens het kijken hun antwoord en voorbeelden kunnen opschrijven.

Aanpassingen in de verfilming

Martin legt uit waarom hij de eerste scène anders heeft verfilmd en benadrukt de vrijheid van creatieve keuzes.

Bespreking fragment 1

Welke van de Four Freedoms ontbreken er? 

Leg uit hoe je herkende dat een van de vier vrijheden ontbrak, geef voorbeelden uit het fragment.

Bespreking fragment 1

• Laat de leerlingen in hun schrift hun antwoorden uitwerken. Geef ze hier een paar minuten voor.

• Bespreek vervolgens klassikaal de antwoorden en vraag de leerlingen om specifieke voorbeelden uit de film te benoemen waaruit blijkt dat het gekozen kenmerk ontbreekt.

• In de volgende slide zal Martin ook een voorbeeld noemen.

Voorbeelden: 

• In dit fragment is te zien dat de mensen uit dit dorp, en dus ook Michiel en zijn familie, niet vrij zijn van angst. De vader van Michiel en andere willekeurige mensen worden opgepakt (en vervolgens vermoord) omdat de bezetter wilt weten wie de Duitse soldaat had vermoord (de moord is te zien in de film, niet in de fragmenten).

• Ook is er in de Tweede Wereldoorlog (waarin de film zich afspeelt) geen vrijheid van geloof. Onder de Duitse bezetting werden de Joden vervolgd om hun geloofsovertuigingen, Roma en Sinti op basis van hun culturele achtergrond en andere mensen waren bijvoorbeeld niet vrij om de Joden en andere minderheden te steunen/helpen omdat ze dan zelf zouden worden opgepakt/vervolgd, de meeste mensen die in Nederland woonden waren dus niet vrij van angst.

Video 2: Martin geeft zijn antwoord

Martin legt uit hoe een van de Four Freedoms ontbrak in de Tweede Wereldoorlog op basis van het eerste fragment.

Wat betekent vrijheid voor jou?

Wat betekent vrijheid voor jou?

Herhaal de vraag "Wat betekent vrijheid voor jou?" na afloop van de video van Martin.

• Wijs als het nodig is leerlingen aan om antwoord te geven.
• Zorg voor een veilige en respectvolle sfeer in de klas.

Fragment 2

Bekijk nu samen met je klas het tweede fragment uit de film en maak wederom duidelijk aan je leerlingen dat ze goed de Four Freedoms in hun achterhoofd moeten houden, zodat ze tijdens het kijken hun antwoord en voorbeelden kunnen opschrijven.

Aanpassingen in de verfilming

Martin legt uit waarom hij de eerste scène anders heeft verfilmd en benadrukt de vrijheid van creatieve keuzes.

Bespreking fragment 2

Welke van de Four Freedoms ontbreken er? 

Leg uit hoe je herkende dat een van de vier vrijheden ontbrak, geef voorbeelden uit het fragment.

Bespreking fragment 2

• Laat de leerlingen in hun schrift hun antwoorden uitwerken. Geef ze hier een paar minuten voor.

• Bespreek vervolgens klassikaal de antwoorden en vraag de leerlingen om specifieke voorbeelden uit de film te benoemen waaruit blijkt dat het gekozen kenmerk ontbreekt.

• In de volgende slide zal Martin ook een voorbeeld noemen.

Voorbeelden:

• In het fragment is te zien dat er twee jongens met eten uit het huis van Michiel zijn familie rennen. Dit laat zien dat er in die periode veel mensen niet vrij van armoede waren en er een hongersnood was.
• Ook is er in de Tweede Wereldoorlog (waarin de film zich afspeelt) geen vrijheid van geloof. Onder de Duitse bezetting werden de Joden vervolgd om hun geloofsovertuigingen, Roma en Sinti op basis van hun culturele achtergrond en andere mensen waren bijvoorbeeld niet vrij om de Joden en andere minderheden te steunen/helpen omdat ze dan zelf zouden worden opgepakt/vervolgd, de meeste mensen die in Nederland woonden waren dus niet vrij van angst.

Video 3: Martin geeft zijn antwoord

Martin legt uit hoe een van de Four Freedoms ontbrak in de Tweede Wereldoorlog op basis van het tweede fragment. Ook vraagt hij aan de klas wat vrijheid voor hen betekent.

Reflectie en Discussie

Bespreking van de maakopdracht en reflectie op de thema's oorlog, vrijheid en creatieve keuzes.

Reflectie

Wat hebben we vandaag geleerd?

Reflectie 

Bespreek en reflecteer kort met je klas wat er tijdens de les is geleerd over (on)vrijheid.

Vraag bijvoorbeeld wat ze vonden van de filmfragmenten en of ze benieuwd zijn naar de hele film. 

Kijk eventueel in een ander lesuur de hele film af op Schooltv.

Hoeveel sterren geef jij deze les?

☆☆☆☆☆

Waardeer de les

We horen graag hoe jij en je leerlingen de les hebben ervaren! Je kunt hem een score geven via de sterren op de homepage van de les op LessonUp. 

Meer feedback? Mail ons op:

[e-mail].

Meer films in de klas? ► 

Film in de Klas

Kijk voor meer gratis films en lespakketten voor het primair- en voortgezet onderwijs op filmeducatie.nl of op Schooltv.