Les 13 24/11

• Nederlands
• Enseignement Secondaire

Wat gaan we vandaag doen?

Toets in stukjes?

Opwarmer

Huiswerk bespreken

Oefenen werkwoordspelling

Leestekens

Huiswerk

Blz. 78 maken opdracht 3

In de les

opdracht 5 en 6

Uitleg en oefenen leestekens

Verlengde instructie: Komma

• Gebruik je voor of na een aanspreking: 
  - Jessica, kun je die som even op het bord schrijven?
• Gebruik je bij opsommingen (maar niet voor en): 
  - Ik ga morgen naar Rotterdam, Den Haag en Leiden. 
• Gebruik je tussen twee persoonsvormen:
  - Als onze hond naar de dierenarts moet, krijgt hij altijd eerst een snoepje.

Verlengde instructie: Komma

• Gebruik je voor en achter een bijstelling:
  - Ik wil graag op stedentrip naar Berlijn, de hoofdstad van Duitsland, omdat mij dat een mooie stad lijkt. 
• Gebruik je tussen een hoofdzin en bijzin, als de delen te lang zijn:
  - Ik heb een onvoldoende gehaald voor de toets, omdat ik niet zo goed geleerd heb de afgelopen weken. 

Tip

Vóór voegwoorden als hoewel, omdat, zodat, opdat, indien, maar, aangezien en terwijl kan meestal het best een komma worden geplaatst.

Verlengde instructie: Dubbele punt

• Een citaat (directe rede):
  - De meester zei: 'Rekenen en taal zijn de belangrijkste vakken op de basisschool.'
• Een gedachte: Ik dacht: wat is Nederlands toch moeilijk af en toe.
• Een opsomming mét aankondiging: Ik heb vanmiddag de volgende vakken: rekenen, taal, aardrijkskunde en muziek.
• Een uitleg of toelichting: (leesteken i.p.v. 'want' of 'namelijk')
  - Er zijn twee mogelijkheden: het gaat door of het gaat niet door.                      -  Mia komt niet naar school vandaag: ze is ziek.

Verlengde instructie: Aanhalingsteken

• Gebruik je bij citaten (de letterlijke woorden die iemand zegt):
  - Jan zegt: 'Ik woon al mijn hele leven in Amsterdam.'                                                                                      - Jan dacht: Ik wil nooit meer weg uit Amsterdam.                                                                                              - 'Ik woon al mijn hele leven in Amsterdam' , zei Jan.                                                                                        - ' Het mooiste deel van Amsterdam,' sprak hij bewonderend, 'is de grachtengordel'.                      - 'Ga je mee naar Amsterdam?'  vroeg Jan.                             
• Gebruik je als het woord zelf bedoeld wordt en niet de betekenis: 
  - Hoe schrijf je het woord 'onmiddellijk'?
• Gebruik je als het woord of de woordgroep op een bepaalde manier gebruikt wordt (bijvoorbeeld spottend): 
  - Toen de klas te laat kwam, zei de leraar dat we weer 'lekker op tijd' waren. 

Verlengde instructie: Puntkomma

• Gebruik je tussen hoofdzinnen die sterker met elkaar samenhangen dan losse zinnen:
  - Ik kom iets later; ik sta namelijk nog in de file.
• Gebruik je na een woord of woordgroep in een opsomming die onder elkaar staat. De laatste krijgt een punt. Voorbeeld op volgende dia

Verschil dubbele punt en puntkomma

Door de aankondigingsfunctie van de dubbele punt hoeft de tweede deelzin geen zelfstandige zin te zijn. Na een puntkomma moet in principe wel een volledige zin volgen, met een persoonsvorm.

Lees de zin:
Wat is fout en hoe moet het wel?

1. Bruid brult ja, ik wil, in achtbaan.
2. Bruid brult ja ik wil, in achtbaan.
3. Bruid brult 'ja, ik wil' in achtbaan.
4. Bruid brult: 'Ja, ik wil', in achtbaan.

Lees de zin: wat is fout en hoe moet het wel?

1. SCP: 'Vrouwen willen niet langer werken'.
2. SCP: 'Vrouwen willen niet, langer werken.
3. SCP: Vrouwen willen niet 'langer' werken.
4. SCP: 'vrouwen willen, niet langer werken.

Lees de zin: wat is fout en hoe moet het wel?

1. Win 'een jaar gratis autorijden' in winkelcentrum Sterrenburg.
2. Win 'een jaar' gratis autorijden in winkelcentrum Sterrenburg.
3. Win een jaar gratis autorijden in 'winkelcentrum Sterrenburg'.
4. Win een jaar 'gratis autorijden' in winkelcentrum Sterrenburg

Lees de zin: wat is fout en hoe moet het wel?

1. 'Ik hou, van je pik'.
2. 'Ik', hou van je pik.
3. Ik hou van, je pik
4. 'Ik hou van je, pik'.

Welke leestekens gebruik je bij een citaat?

1. Uitroeptekens en dubbele punt
2. Dubbele punt en aanhalingstekens

(Leestekens en spaties)
De minister ........

1. zei: ' Ik wacht af. "
2. zei: "Ik wacht af."
3. zei:" Ik wacht af."

Welke leestekens moet je gebruiken?
Het brugklaskamp ging naar het mooie winderige Texel

1. Punt
2. Komma
3. Uitroepteken
4. Vraagteken

"Waarmee kan ik u helpen?", vroeg de medewerkster.

1. leestekens zijn goed geschreven
2. leestekens zijn fout geschreven

De man fluisterde: "Ik kan niet meer".

1. leestekens/hoofdletters zijn goed geschreven
2. leestekens/hoofdletters zijn fout geschreven

Een komma gebruik je....

1. Na een voegwoord
2. Voor een voegwoord

We rijden vandaag door Nederland, België, en Luxemburg.

1. leestekens zijn goed geschreven
2. leestekens zijn fout geschreven

Wat geeft een komma aan?

1. Om iets aan te kondigen
2. Om een zin te eindigen
3. Rust aan te geven
4. Om een zin te starten

Als je nog vragen hebt, kun je die straks aan mij stellen.

1. De leestekens kloppen
2. De leestekens kloppen niet

Ik vind dit een leuk boek, omdat: ik me herken in de hoofdpersoon.

1. Leestekens zijn onjuist gebruikt
2. Leestekens zijn juist gebruikt

De dubbele punt.

Na een dubbele punt ...

1. komt er een zin die een toelichting geeft op het voorafgaande
2. komt er een argumentatie om je gelijk te halen
3. komt er een opsomming
4. komt na een voegwoord

Je gebruikt geen dubbele punt voor....

1. een opsomming
2. een uitleg
3. een aankondiging
4. een verbindingswoord

Verbeter:
De jongen riep: "pas op met oversteken hoor!"

In de supermarkt kun je brood, kaas, chips appels en een zak snoep kopen.

1. Alle leestekens staan goed
2. Niet alle leestekens staan goed

Verbeter:
In de supermarkt kun je brood, kaas, chips appels en een zak snoep kopen.

We oefenen met de volgende leestekens: komma, punt, vraagteken en uitroepteken.

1. Goed geschreven
2. Fout geschreven

Aanhalingstekens of niet?
Joep zei dat hij moe was

1. Geen aanhalingstekens
2. Wel aanhalingstekens

Aanhalingsteken of niet?
Maria denkt: ik wil daar ook graag bij zijn.

1. Geen aanhalingstekens
2. Wel aanhalingstekens

In welke zin is het aanhalingsteken goed geplaatst?

1. "Ik liep naar buiten" en riep: Iedereen moet komen.
2. Ik liep naar buiten en riep":Iedereen moet komen".
3. Ik liep naar buiten en riep: "Iedereen moet komen."
4. Ik liep naar buiten en riep: "Iedereen moet komen".

tekstvormen

dubbele punt

Aanhalingstekens

Komma

puntkomma

om aan te geven dat je het woord en niet de betekenis van het woord bedoelt.

Voor een voegwoord als 'maar', 'omdat', 'want' en 'daarom'.

Voor een opsomming die aangekondigd is

Tussen twee zinnen die bij elkaar horen.

Voor een citaat.

Om aan te geven dat iets gezegd wordt.

Youp van 't Hek zei: "Omdat u te laat bent, kunt u weer gaan."

1. De hoofdletters en leestekens kloppen.
2. De hoofdletters en leestekens kloppen niet.

Moeder vroeg: "Wil je kaas, jam of hagelslag op je boterham?"

1. Hoofdletters en leestekens kloppen
2. Hoofdletters en leestekens kloppen niet

Geef ’n ander woord voor leestekens.

1. puntjes op de i
2. accenten
3. symbolen
4. interpunctie

Les 13 24/11