1.2 in de tijd van ontdekkers en hervormers

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

1.2 In de tijd van ontdekkers en hervormers

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je uitleggen
welke rol het plakkaat van verlating speelde, en
wat vrijheidsrechten en politieke rechten zijn, en
op welke manier de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd bestuurd

Wat weet jij nog van
de oorzaken van de Tachtigjarige Oorlog?

De Tachtigjarige Oorlog

1568-1648

• De eerste fase wordt ook wel de Nederlandse Opstand (tegen Spanje) genoemd
• De, voornamelijk protestantse, Noordelijke Nederlanden gaan verder zonder de katholieke koning Filips II

Het eerste deel van de Nederlandse Opstand werd geleid door Willem van Oranje. Hij is een verre voorvader van onze huidige koning Willem-Alexander. In 1984 werd, 400 jaar na zijn dood, een herdenkingspostzegel uitgebracht.

Alleen verder...

• De Noordelijke Nederlanden hebben eerst nog geprobeerd een koning te vinden. Dat lukte niet. Daarom wordt besloten verder te gaan zónder koning, als de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
• Dit was uniek in de wereld: "Geen koning?! Wie beschermt je dan?!"

De Staten-Generaal

• Elk van de zeven gewesten had een eigen bestuur: de gewestelijke staten. 
• Zij namen vooral beslissingen die hun eigen gewest aangingen.
• Beslissingen die voor de hele Republiek belangrijk waren, werden genomen in de Staten-Generaal: de vergadering van alle gewestelijke staten bij elkaar
• De voorzitter van de Staten-Generaal was de raadspensionaris

Een andere belangrijke functie in de Republiek was de stadhouder. Dit waren sinds Willem van Oranje altijd de Prinsen van Oranje. In de Republiek werd dan ook zijn zoon Maurits de eerste stadhouder.

De stadhouder had hoge militaire functies: hij was kapitein-generaal van het leger en admiraal-generaal van de vloot.

Officieel was de stadhouder in dienst van de Staten-Generaal, maar wie de baas was, was niet altijd even duidelijk....

Regenten

• In tegenstelling tot andere landen hadden de (rijke) burgers in de Republiek veel meer macht en invloed dan de adel.
• Veel van deze burgers waren enorm rijk geworden door de handel (in de steden)
• Deze groep rijke burgers noem je regenten.
• Bijna alle belangrijke banen waren in handen van de regenten.

Van vader op zoon

• Veel regentenfamilies probeerden de mooie banen in hun eigen of bevriende families te houden.
• Zo erfden kinderen al op jonge leeftijd titels of kregen ze voorrang bij banen op basis van hun achternaam.

Gerard Bicker was een zoon van Andries Bicker, een van de machtigste koopmannen uit Amsterdam. Gerard had een goed leven. Hij hoefde dankzij de macht en rijkdom van zijn vader niet echt heel hard te werken. Hij zou zo'n 220 kilo hebben gewogen en werd in de volksmond ook wel "de dikke Bicker" genoemd.

Ruzie tussen machtige mannen

• Raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt wilde bezuinigen op het leger. Prins Maurits wilde dat niet. 
• De ruzie loopt volledig uit de hand en in 1618 pleegde Maurits een staatsgreep en liet de raadspensionaris gevangen zetten.
• Een jaar later liet Maurits de raadspensionaris onthoofden.

De onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt in Den Haag.

Bespreken vragen 1.1

vraag 5

a - Bij de Magna Carta ging het om vrijheidsrechten, zoals bescherming van personen, en politieke rechten, zoals bevoegdheden om op te reden tegen de overheid.

- Bij de Blijde Inkomst ging het om vrijheidsrechten, zoals bewegingsvrijheid van kooplieden, en politieke rechten, zoals toestemming geven voor oorlog.

b De naam vind ik terecht, want het ging om dezelfde soort vrijheidsrechten en politieke rechten.

Vraag 13

a Met 'rooms-koning bij Gods genade' stelde hij dat hij zijn macht van God had gekregen.

b Nee, Willem werd als vijandelijke veroveraar vermoord. De West-Friezen erkenden zijn gezag niet.

c - Bij machtsmisbruik is verzet gerechtvaardigd (met moord door middel van gif als uiterste verzetsmiddel).

Maarten Luther

Filips II

Willem van Oranje

Hertog van Alva

Karel V

A Oprichting Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

B Begin Nederlandse Opstand

C Unie Van Utrecht: gewesten en steden werken samen tegen Spanje.

D Filips stuurt Alva om orde op zaken te stellen

E Filips II wordt afgezworen in het Plakkaat van Verlatinge

A

B

C

D

E

Vind je Theodorus Beza een belangrijke persoon uit de Nederlandse geschiedenis? en waarom vind je dat?

Wanneer is een historisch persoon belangrijk? Bedenk twee argumenten.

soorten argumenten

Belangrijk voor tijdgenoten→ leven veranderde op één of enkele terreinen​

Belangrijk als aanstichter of oorzaak van grote veranderingen​

Belangrijk als voorbeeld of symbool van ontwikkeling of denkwijze​

Belangrijk voor mensen nu (we hebben er nu nog mee te maken, als voorbeeld, waarschuwing of inspiratiebron)​

Voor veel mensen verandert er wat​

Het gaat om een grote verandering (politiek, economisch, cultureel)

Plakkaat van Verlatinge

1581

afzweren vorst Filips II

Republiek der zeven verenigde Nederlanden

om welke rechten ging het bij het plakkaat van Verlatinge?

Begrippen uit deze les

• Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
  
• Gewestelijke staten
• Staten-Generaal
• Raadspensionaris
• Stadhouder
• Regenten

Personen uit deze les

• Johan van Oldenbarnevelt
• Prins Maurits van Oranje

Jaartallen uit deze les

• 1568-1648: Tachtigjarige Oorlog
  
• 1588: begin van de Republiek
• 1609-1621: Twaalfjarig bestand
• 1619: Maurits pleegt een staatsgreep 1619: Van Oldenbarnevelt wordt onthoofd

Verwerking 1.2

Maken 2 3 4 6 9 Herhaling: 1 7 8 Verdieping: 10 12