M2 Samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 2

Cursus Grammatica

§4 Samengestelde zinnen

Leerdoelen

- Je leert samengestelde zinnen herkennen.

-Je leert de persoonsvormen en de onderwerpen in samengestelde zinnen vinden. 

Enkelvoudige zinnen

Om samengestelde zinnen te begrijpen, moet je eerst weten wat enkelvoudige zinnen zijn. 

Enkelvoudige zinnen

          Ik zwem in het zwembad.                                                   De fans juichen.

enkelvoudige zinnen

Enkelvoudige zinnen zijn zinnen met één persoonsvorm (en één onderwerp).

Bijvoorbeeld:

Gisteren heb ik nasi gegeten bij de Chinees.

Daarvoor hebben we gezellig geschaatst op het IJsselmeer.

Samengestelde zinnen

Samengestelde zinnen zijn zinnen met meerdere persoonsvormen en onderwerpen. 

Deze zinnen worden bijna altijd verbonden door een voegwoord. 

De wielrenner smakte tegen het paaltje, want hij had niet goed voor zich uit gekeken. 

Ik loop naar school.

1. samengestelde zin
2. enkelvoudige zin

Als je naar buiten gaat, moet je je jas aandoen.

1. samengestelde zin
2. enkelvoudige zin

Ik heb een slecht cijfer gehaald, omdat ik de lesstof niet snap.

1. samengestelde zin
2. enkelvoudige zin

Helaas gaat het op dinsdag de hele dag regenen.

1. samengestelde zin
2. enkelvoudige zin

Waarom maak je samengestelde zinnen?

• Samengestelde zinnen maken een tekst beter en prettiger leesbaar. 
• Samengestelde zinnen brengen samenhang in een tekst. 

Hoe dan?

Dat kun je onder andere doen door enkelvoudige en samengestelde zinnen af te wisselen. 

Enkelvoudige zinnen hebben één persoonsvorm, samengestelde zinnen hebben meer dan één persoonsvorm. Enkelvoudige zinnen zijn daardoor vaak korter dan samengestelde zinnen.

DUS

Enkelvoudige zin = 1 persoonsvorm en 1 onderwerp

Samengestelde zin = 2 (of meer) persoonsvormen en 2 (of meer) onderwerpen 

Hoe maak je samengestelde zinnen?

Samengestelde zinnen worden samengevoegd via voegwoorden. 

Kijk maar eens naar het rijtje met voegwoorden en naar de voorbeeldzinnen. 

diverse voegwoorden

en, maar, want, of

terwijl, voordat, nadat, zodat, omdat, dus, toen, als, wanneer, hoewel, echter, dat

(enzovoort)

samengestelde zinnen

Marloes neemt drinken mee. Levi zorgt voor de broodjes.

(in elke zin staat 1 PV en 1 OND)

Marloes neemt drinken mee en Levi zorgt voor de broodjes. 

(in de samengestelde zin staan 2 PV's en 2 OND's. Ze worden samengesteld via het voegwoord en). 

samengestelde zinnen

Ik ga naar de tandarts. Ik heb kiespijn.

(in elke zin staat 1 PV en 1 OND)

Ik ga naar de tandarts, want ik heb kiespijn.

(in de samengestelde zin staan 2 PV's en 2 OND's. Ze worden samengesteld via het voegwoord want). 

samengestelde zinnen

Ik ga naar de dokter. Ik voel me ziek.

Ik ga naar de dokter, omdat ik me ziek voel.

Omdat ik me ziek voel, ga ik naar de dokter. 

Een zin kan ook beginnen met het voegwoord. Tussen de 2 persoonsvormen staat dan altijd een komma. 

Pv vinden

In een samengestelde zin gebruik je de tijdproef om de persoonsvormen te vinden.

Hoe zat dat ook alweer?

Wat zijn de persoonsvormen?
In de dierentuin was geen dier te zien, omdat ze allemaal sliepen.

Wat zijn de onderwerpen?
In de dierentuin was geen dier te zien, omdat ze allemaal sliepen.

Wat zijn de persoonsvormen?
Juul gaf haar vriendin een cadeaubon, omdat zij haar rijbewijs had gehaald.

Wat zijn de onderwerpen?
Juul gaf haar vriendin een cadeaubon, omdat zij haar rijbewijs had gehaald.

Wat zijn de persoonsvormen?
Toen ik voor de brug stond te wachten, kwam er net een groot schip langs.

Hoe schrijven we de persoonsvormen en voltooid deelwoorden? 

Tegenwoordige tijd enkelvoud

Als de persoonsvorm (pv) in de tegenwoordige tijd staat, zijn er 3 mogelijkheden:

1. ik-vorm

2. ik-vorm + t

3. Hele werkwoord (bij meervoud)

Niet zeker? Gebruik het werkwoord werken of lopen

ik	ik-vorm	jij?
jij	ik-vorm+t
hij/zij/u/het	ik-vorm+t
wij/jullie/zij	hele ww

Voorbeelden:

Vul de goede werkwoordsvormen in:

1. (houden) ........... je broer van detectives of (herkennen) .........hij zich niet in politieagenten?

2. Ik (vinden) ............ het plezierig als u de agenda een week voor de vergadering (versturen) .................

3. Mijn wang (bloeden) ............ altijd als ik mij (snijden) ........... tijdens het scheren.

4. Je (geloven) ............... toch niet dat iedereen zo'n spellingsboek (bestellen) .................?

Antwoorden

1. Houdt je broer van detectives of herkent hij zich niet in politieagenten?

2. Ik vind het plezierig als u de agenda een week voor de vergadering verstuurt. 

3. Mijn wang bloedt altijd als ik mij snijd tijdens het scheren.

4. Je gelooft toch niet dat iedereen zo'n spellingsboek bestelt?

Werkwoorden in de vt

/

/

Dus:

     Zit de laatste letter van het hele werkwoord -en WEL in 't kofschip?        schrijf dan          of te / ten                             fietsen                 fietste

      Zit de laatste letter van het hele werkwoord -en NIET in 't kofschip?        schrijf dan         de / den                               bellen                    belde

Even oefenen

1. De politie (verrichten) .................... wekenlang onderzoek naar de inbraken.

2. Toen ik mijn toets Frans (maken) ................ (duimen) ................ Janita voor mij.

3. We (durven) ......................... niet te kijken toen de geheime politie op de deur (bonken) ........................

4. Terwijl ik (tobben) ..................... over mijn cijfers, (krassen) .................. Sandra haar naam in het tafelblad. 

Antwoorden

1. De politie verrichtte wekenlang onderzoek naar de inbraken.

2. Toen ik mijn toets Frans maakte, duimde Janita voor mij.

3. We durfden niet te kijken toen de geheime politie op de deur bonkte.

4. Terwijl ik tobde over mijn cijfers, kraste Sandra haar naam in het tafelblad. 

Voltooid deelwoord

/

/

Even oefenen

1. De jongens zijn gisteren (verhuizen).....................

2. We hebben vanmorgen een potje (voetballen).............

3. Heb je dat hele stuk (fietsen).......................?

4. Ik heb zijn verhaal nooit (geloven).........................

5. Heb je lekker (chillen)............................?  

Antwoorden

1. verhuisd

2. gevoetbald

3. gefietst

4. geloofd

5. gechild 

Huiswerk

Maken: 

opdracht 1 t/m 4

blz. 204, 205