Tl- 2 - 14.3 Soorten veranderen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 2

14.3: Soorten veranderen

Wat weet je nog van 14.2?

Herhaling

Samen op het bord...

Twee ouders zijn drager van een recessief overervende ziekte. Zij zijn in verwachting van een kind. Hoe groot is de kans dat dit kind ook drager is? 

14.3: Soorten veranderen

Leven op aarde

• 4.5 miljard jaar oud: geen zuurstof
• 3.5 miljaar jaar geleden eerste leven: zuurstof
• Waterplanten en dieren

Gevolgen zuurstof

• Zuurstof en UV straling = ozonlaag
• Ozonlaag: blokkeert extra UV straling (schadelijk) + meer warmte
  
  
• Leven op land werd mogelijk (400 miljoen jaar geleden)

Verwantschapsschema

Wat betekent verwantschap?

Verwantschapsschema

• Verwantschap: afstammingsband (familie van elkaar zijn)
• Gemeenschappelijke voorouder: een soort waar meerdere latere soorten uit zijn ontstaan 
• Soort a is gemeenschappelijke voorouder van alle 3 de dieren (vacht van geërfd) 

Ongewervelden

Gewervelden

Met welke letter wordt de gemeenschappelijke voorouder van de reptielen en vogels aangegeven?

Vissen

• Vissen halen adem door kieuwen
  
  
• Leven in water

Amfibiën

Kenmerken:

• Hebben longen
• Eieren in water
• Leven in het water en op het land

Zoogdieren

• Vacht (haren) en nagels
• Ademhaling via longen
• Lichaamstemperatuur: constant (warmbloedig)
• Voortplanting: levendbarend

Reptielen

• Schubben
• Voortplanten op het land
• Eieren met leerachtige schaal

Vogels

• Warmbloedig
• Eieren met kalkschaal
• Hebben veren

Opdrachten (vanaf p. 206)
14.3: 3, 5, 7, 8, 9, 11

Evolutietheorie

Charles Darwin stelde:

1) Veel variatie binnen elke soort

2) Veel nakomelingen 

3) Niet alle nakomelingen planten voort

Erfelijke variatie: verschil in eigenschappen die je kunt doorgeven aan je nageslacht

Erfelijke variatie

Ontstaat door mutaties: veranderingen in het DNA

Ander DNA doorgeven aan nakomeling = variatie

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

"organismen met gunstige eigenschappen overleven en hebben meer kans om zich voort te planten dan organismen met ongunstige eigenschappen"

Hoe ontstaan nieuwe soorten?

• Op de Galapagoseilanden ontdekte Darwin verschillende soorten vinken
  - 13 verschillende soorten
  - leken op elkaar maar vorm snavels was verschillend
  - snavelvorm had zich aangepast aan het soort voedsel wat ze aten
  
  
• Door evolutie ontstonden nieuwe soorten vinken
  1. de snavelvorm was erfelijk
  2. op de eilanden waren verschillende voedselbronnen
  3. de vinken waren geïsoleerd van elkaar > isolatie > konden niet met elkaar in contact komen

Hoe oud is de aarde ongeveer?

1. 670 miljoen jaar
2. 3,8 miljard jaar
3. 4,5 miljard jaar
4. 2 miljard jaar geleden

Waar ontstond het eerste leven?

1. Land
2. Water

Welk organisme leefde als eerste op de wereld?

1. Bacteriën
2. Planten
3. Dieren
4. Groene wieren

Hoeveel gewervelde groepen dieren hebben longen?

1. 1
2. 2
3. 4
4. 6

Gewervelde dieren worden weer onderverdeeld in 5 groepen. Welke groep hoort NIET thuis in de volgende groepen gewervelde dieren:
Vogels, Zoogdieren, Insecten, Amfibieën, Vissen, Reptielen

1. Amfibieën
2. Insecten
3. Reptielen
4. Vissen

Welk dier is het meest verwant aan dier 5?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Wat is evolutie?

1. Het ontstaan en weer uitsterven van een diersoort
2. Het ontstaan van de ene soort uit de andere soort
3. Het ontstaan van nieuwe soorten organismen door klimaatverandering
4. Organismen die in een nieuwe omgeving zijn gaan leven

Opdrachten (vanaf p. 206)
14.3: 12, 14, 15, 17

Huiswerk
14.3: 3, 5, 7, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 17