2.1 Systeem Aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

2.1 Systeem aarde

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de openingsfoto

De Old Man of Storr

Het Schotse eiland Skye bestaat uit sedimentgesteenten die in het Jura zijn gevormd en die 60 miljoen jaar geleden zijn overspoeld door lavastromen. Door het gewicht van de lava (ongeveer 300 m dik) zijn de leisteen en zandsteen uit het Jura gebarsten. Enorme blokken van dit materiaal gleden zeewaarts. Het meest indrukwekkende overblijfsel hiervan is de Old Man of Storr, een 49 m hoge zuil met voetstuk die bestaat uit donker basalt.

Weekplanning

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7
§1.1	§1.2 §1.3	§1.4 §2.1	§2.2 §2.3	§3.1	§3.2	§3.3

Lesdoelen

(1) de opbouw van de aarde beschrijven;

(2) de achterliggende bewijzen van platentektoniek uitleggen;

(3) uitleggen hoe en waarom de aardplaten bewegen;

(4) uitleggen hoe vulkanen, aardbevingen, tsunami's en gebergten ontstaan;

Lesdoelen

(5) uitleggen wat exogene krachten zijn en hoe deze het landschap beïnvloeden;

(6) uitleggen hoe de gesteente kringloop werkt;

(7) uitleggen hoe de hydrologische kringloop werkt;

(8) het verband tussen verwering en klimaat beschrijven;

(9) aangeven wat de oorzaken zijn van de transport van verweringsmateriaal;

(10) de gevolgen benoemen van dit transport;

Lesdoelen

(11) uitleggen hoe wind, water en ijs het landschap enerzijds afbreekt en anderzijds opbouwt;

Lesdoelen

(12) mondiale variaties in de stralingsbalans verklaren;

(13) de zee- en windstromen in de wereld verklaren;

Lesdoelen

(14) de kenmerken benoemen van de landschapszones;

(15) de oorzaken, gevolgen en oplossingen benoemen van landdegradatie;

Lesdoelen

(16) beschrijven welke vormen van natuurgeweld in de V.S. voorkomen;

(17) benoemen welke maatregelen genomen worden om het risico op een natuurramp te beperken;

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

(5) uitleggen wat exogene krachten zijn en hoe deze het      

       landschap beïnvloeden;

(6) uitleggen hoe de gesteente kringloop werkt;

(7) uitleggen hoe de hydrologische kringloop werkt;

Benodigde voorkennis 

Je weet dat de aarde is opgebouwd uit vier sferen;
Je weet hoe gesteente kan ontstaan;
Je weet hoe gesteente kan afbreken;
Je kent de begrippen; evaporatie, condensatie, neerslag en afstroming;

Sediment gesteente

Stollings-
gesteente

Metamorfe gesteente

Het grote plaatje

Het landschap

Hoe het landschap eruit ziet, hangt af van vele verschillende factoren;

Geofactoren

Exogene processen

- Processen die zich afspelen buiten de aardkorst

Drie exogene processen

- Verwering

- Erosie

- Sedimentatie

Verwering is het afbreken of oplossen van gesteenten als gevolg van weersomstandigheden en/of plantengroei. Een klimop kan scheuren maken in een bakstenen muur doordat de kracht van de wortels van de plant het gesteente kapot trekt. Het afgebrokkelde gesteente als gevolg van verwering wordt ook wel verweringsmateriaal genoemd.

Erosie is het verder afbreken van gesteente door een transporterende kracht geladen met verweringsmateriaal. De wind kan in een woestijn bijvoorbeeld zandkorrels tegen gesteenten aanslaan. Als dit maar lang genoeg gebeurt, zie je op gegeven moment slijtage op het gesteente. Je kunt het vergelijken met schuurpapier waarmee je een raamkozijn glad slijt.

Sedimentatie is de ophoping van al dat materiaal (sediment) als het uiteindelijk ergens terecht is gekomen. Enorme delen van landschappen zijn opgebouwd uit laagpakketten van sediment. Maar sediment kan ook problematisch zijn. Denk hierbij aan verzilting als gevolg van de indamping van zout en mineralen uit overtollig irrigatiewater. Daardoor wordt de bodem onbruikbaar voor landbouwactiviteiten.

Gesteente kringloop

Bodemvorming 

Chemische verwering is noodzakelijk om een vruchtbare verweringslaag / bodem te vormen.

Is er een verband met bodemvorming en klimaat?

Hydrologische kringloop

W

WAT GEEFT DE KAART WEER (LEGENDA)?

A

Algemene patroon?
WAAR VEEL? WAAR WEINIG? GEBRUIK SPREIDINGSWOORDEN

U

Uitzonderingen

WELKE GEBIEDEN VALLEN BUITEN HET ALGEMENE PATROON?

W

Windrichtingen. 

BESCHRIJF MET BEHULP VAN WINDRICHTINGEN (EN TOPONIEMEN)

Actualiteit

https://www.nu.nl/klimaat/6059807/marokko-en-turkije-dreigen-gortdroog-te-worden-door-klimaatverandering.html

Zelfstandig lezen 

en verwerken

Lesboek
Verdieping

Verdiepend artikel

https://www.geografie.nl/artikel/planten-en-dieren-veranderen-kustlandschappen

Woordenboek

Vul je persoonlijke woordenboek aan met de 

woorden die je nog niet kent:

Geofactoren

Exogene krachten

Afbraak

Gesteente kringloop

Hydrologische kringloop

verwering

erosie

sedimentatie

landschap

Aan de slag

Artikel	Planten en dieren veranderen kustlandschappen
Filmpjes	Endogene en exogene processen
Oefenen	Braindump, oefen SO, examenopdracht, samenvatting, schrijfopdracht
Huiswerk	Huiswerk opdrachten - Instaptoets H2 - §2.1: 1 t/m 8

Artikel:

https://www.geografie.nl/artikel/planten-en-dieren-veranderen-kustlandschappen

Documentaire:

https://www.youtube.com/watch?v=82pjmEPKJww

Quizlet:

https://quizlet.com/JDW-AK/folders/havo-systeem-aarde-2021-2022?x=1xqt&i=1fo1jg

Afsluitende foto

Wat zie je?

Waar komt het voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de afsluitende foto

Chemische verwering in Noord-Vietnam: karstlandschap.

Werkvorm: Brain dump

Schrijf in twee minuten alles op wat je weet over:

Exogene processen

Kwaliteitsbesef eigen antwoord

1. Laat leerlingen een examenvraag maken

2. Selecteer een aantal antwoorden van de leerlingen

3. Bespreek de antwoorden;

     - welk antwoord is beter?

     - waarom is dit antwoord beter?

     - aan welke eisen voldoet een beter antwoord?

Openboek SO 2.1

- Hoe functioneert het systeem aarde?

- Welke groepen gesteenten zijn er en hoe ontstaan ze?

- Hoe werkt de hydrologische kringloop?

Oud examenopdracht

      Opdrachten           Bronnen            Antwoorden

Samenvatting

Schrijfopdracht

Maak je eigen samenvatting;

Schrijf een artikel over.

Atlaskaarten

Caledonisch: Isle of Skye (Schotland)

Oude, afgesleten toppen die zijn ontstaan tijdens de caledonische gebergtevorming.

Hercynisch: Bij Saint-Malo (Bretagne)

Oude, helemaal afgesleten rotsen die zijn ontstaan tijdens de hercynische gebergtevorming

Alpine: Finsteraarhorn (Alpen)

Jonge, spitse bergtoppen die zijn ontstaan tijdens de alpine gebergtevorming.

Exit Ticket
Hoe goed heb je de les begrepen?

😒🙁😐🙂😃