Leren leren

• Algemeen
• Secundair onderwijs

Waar denk jij aan
bij 'leren leren'?

INLEIDING

Kijk naar de volgende letterreeks. Je krijgt 15 seconden om de reeks te onthouden. Noteer niets.

                                                 SRMVSRMVMSRD

Bekijk het volgende filmpje: Waarom nog leren als Google alles weet? 

- Wat is het verschil tussen kennis en informatie?

- Wat is het verschil tussen kennis en informatie?

kennis = verwerkte informatie (die zit in je langetermijngeheugen)

- Wat is het verschil tussen je werkgeheugen en je langetermijngeheugen?

- Wat is het verschil tussen je werkgeheugen en je langetermijngeheugen?

werkgeheugen = geheugen dat je gebruikt om na te denken; je bewustzijn, snel overbelast (beperkt tot 7)

langetermijngeheugen= stockageplaats van alles wat je weet

Leren leren: #hoedoedegijda?

Ik studeer met muziek op de achtergrond.

Altijd!

Soms wel, soms niet.

Nee. Voor mij is stilte cruciaal!

Ik gebruik een planningsdocument
(bv. agenda)

Altijd!

Soms wel, soms niet.

Nee...

Ik leg mijn telefoon weg wanneer ik moet studeren.

Altijd!

Soms wel, soms niet.

Ben je gek?! Nooit!

Ik plan ontspanningsmomenten in.

Altijd!

Soms wel, soms niet.

Nee...

Mijn cursussen en notities zijn volledig.

Altijd!

Van sommige vakken wel!

Nee...

Mijn studieplek is opgeruimd.

Altijd!

Soms wel, soms niet.

Nee...

Mijn cursussen steken netjes in een map.

Altijd!

Van sommige vakken wel!

Nee...

Ik lees en herlees en dan ken ik de leerstof.

Ja zo lukt het me altijd.

Soms lukt dat, soms lukt dat niet.

Dat is voor mij niet voldoende.

Ik maak schema's van de leerstof.

Altijd!

Van sommige vakken wel!

Nee...

Fabel of feit?

Herlezen helpt je om de leerstof dieper te verwerken.

1. Feit
2. Fabel

Herlezen helpt je om de leerstof dieper te verwerken.

--> FABEL

herlezen 

= oppervlakkig

- verraderlijk (illusie dat je alle leerstof beheerst)

Markeren in een tekst helpt met onthouden.

1. Feit
2. Fabel

Markeren in een tekst helpt met onthouden.

--> FABEL: Je ziet geen verbanden - Je focust op bepaalde delen

--> FEIT: Slim markeren brengt wel structuur aan,

maar je moet iets DOEN met de leerstof!

Je onthoudt leerstof beter als je met de hand aantekeningen maakt, dan wanneer je typt.

1. Feit
2. Fabel

Muziek luisteren helpt om je te concentreren.

1. Feit
2. Fabel

Muziek luisteren helpt om je te concentreren.

--> FEIT: betere stemming

--> FABEL:  leidt snel af

--> kies liever voor stilte / muziek met een 

tragere beat, zonder zang

Door fouten te maken, leer je.

1. Feit
2. Fabel

Door fouten te maken, leer je.

--> FEIT

Als je denkt dat je fouten maakt “omdat je nu eenmaal niet 

zo slim bent” dan ga je er ook weinig van leren. (fixed mindset)

Als je ervan overtuigd bent dat je jezelf altijd kunt verbeteren, 

dan helpen fouten je om dat ook daadwerkelijk te doen. 

(growth mindset),

Aan 1 stuk "doorblokken" is efficiënt.

1. Feit
2. Fabel

Aan 1 stuk "doorblokken" is efficiënt.

--> FABEL

Gespreid leren = veel effectiever!

Wat werkt dan wel?

5 STAPPEN

STAP 1: PLANNEN

Plannen van schoolwerk

Leerdoel

Aan het einde van de les kun je je schoolwerk plannen op basis van je weekoverzicht en verschillende taken.

Introduceer het leerdoel van de les aan de leerlingen. Benadruk het belang van effectief plannen.

Evaluatie

Introduceer het leerdoel van de les aan de leerlingen. Benadruk het belang van effectief plannen.

Heb je nog vragen?

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

zelfstudie

Voorwaarden

• Zelfstudie = EIGEN materiaal en bank
• Brein - Boek - Buur - Baas
• Respect en rust voor ieders leerproces
• Concreet plan
  Wat ga jij doen? Wat heb je daarvoor nodig? Hoelang zal je ermee bezig zijn?

Wat ga jij vandaag doen: vak, lesonderwerp, taak (bv. samenvatting maken, studeren, materiaal in orde brengen, bijschrijven, ...)

STAP 2: VERKENNEN

Deze verkenningsfase is cruciaal om alles wat je verder leest in de cursus te kunnen situeren.

Gebruik de inhoudstafel als startpunt.

Hoe kan de inhoudstafel je helpen bij het studeren?

overzicht van alle hoofdstukken 

"kapstok" 

--> deel van de cursus gemakkelijk te kunnen vinden 

-->  geeft duidelijkheid over de structuur van de cursus

Inhoudstafel bewerken

kernwoorden markeren

ev. zelf extra structuur aanbrengen: nummering, hooftitels markeren

• Te kort (1-2 niveaus) --> breid de inhoudstafel uit, voeg kernwoorden van tussentitels toe
  
• Te lang (> 1 pagina) --> verkort de inhoudstafel tot 1 pagina, noteer enkel kernwoorden
  
• Net goed (+/- 1 pagina) --> leg het naast je of hang het op terwijl je studeert
  

opdracht

Neem je cursussen en leerwerkboeken erbij.

Welke cursussen/vakken hebben:

- een inhoudstafel waar je mee aan de slag kan gaan?

- geen inhoudstafel? (en zou je dus zelf kunnen maken) 

bruikbare inhoudstafel bij...

geen (bruikbare) inhoudstafel bij...

STAP 3: BEGRIJPEN EN STRUCTUREREN

1. (slim) Markeren van titels en subtitels
2. 1e keer grondig lezen
3. Zelfreflectie: ‘Wat lees ik?”
4. 2e keer lezen én kernwoorden aanduiden
5. Kernwoorden / vraagwoorden in de marge noteren

1. (slim) Markeren van titels en subtitels

--> structuur visueel maken

1. (slim) Markeren van titels en subtitels
2. 1e keer grondig lezen
3. Zelfreflectie: ‘Wat lees ik?”
4. 2e keer lezen én kernwoorden aanduiden
5. Kernwoorden / vraagwoorden in de marge noteren

2. 1e keer grondig lezen

• markeer nog niets!
• voorkennis --> wat weet je al? 
• zoek online naar extra voorbeelden, filmpjes of afbeeldingen zoek moeilijke woorden op 
• kijk naar signaalwoorden (ten eerste.. ten tweede… vervolgens, bovendien, ...)  --> structuur / hebben veel betekenis (oorzaak en gevolg, chronologie, mening en argumenten, ... Je moet deze signaalwoorden echt kennen!

1. (slim) Markeren van titels en subtitels
2. 1e keer grondig lezen
3. Zelfreflectie: ‘Wat lees ik?”
4. 2e keer lezen én kernwoorden aanduiden
5. Kernwoorden / vraagwoorden in de marge noteren

3. Zelfreflectie: ‘Wat lees ik?”

Stel jezelf vragen tijdens het lezen

1. (slim) Markeren van titels en subtitels
2. 1e keer grondig lezen
3. Zelfreflectie: ‘Wat lees ik?”
4. 2e keer lezen én kernwoorden aanduiden
5. Kernwoorden / vraagwoorden in de marge noteren

4. 2e keer lezen én kernwoorden aanduiden

• markeer geen volzinnen - alleen allerbelangrijkste woorden
• eerste zin van een alinea is vaak de kernzin 
• cursieve letters, vet, onderlijnde woorden = vaak kernwoorden
• omcirkel signaalwoorden (potlood)

1. (slim) Markeren van titels en subtitels
2. 1e keer grondig lezen
3. Zelfreflectie: ‘Wat lees ik?”
4. 2e keer lezen én kernwoorden aanduiden
5. Kernwoorden / vraagwoorden in de marge noteren

5. Kernwoorden / vraagwoorden in de marge noteren

Wie? 

Wat? 

Gevolg? 

Kenmerken

Verschil tussen ... en ... 

...

STAP 4: SCHEMATISEREN

Waarom schematiseren?

• geeft inzicht op de opbouw van een tekst
• geeft inzicht op de samenhang van de informatie/ geeft verbanden weer
• Verbindt woord met beeld
• helpt je om de informatie te onthouden

Hoe schematiseren?

1. Kies een gepast soort schema.

2. Vertrek vanuit de inhoudstafel.

3. Gebruik notities in de marge: kernwoorden/vraagwoorden.

4. Gebruik steeds dezelfde symbolen.

5. Neem alle titels (en subtitels) over in je schema.

6. Geef de hoofdzaken van je tekst zo beknopt mogelijk weer.

7. Neem niet (te vaak) letterlijk over uit je cursus.

8. Maak tekeningetjes om de inhoud ‘eigen’ te maken.

op papier of digitaal (bv. Mindmeister)

4. Gebruik steeds dezelfde symbolen.

←↑→↓            invloeden, gevolgen

 ⟹                    conclusie

⟷                     tegenstelling

t/m, enz.        opsommingen

 /                        "of"

?                        vraagstellingen binnen het proces

+                       “met”, “en”

-                       “zonder”, “behalve”

=             begrip is gelijk  aan een ander begrip

 ≈            is ongeveer gelijk aan

±             plus minus, ongeveer

≠             is géén

<             is kleiner dan

>             is groter dan

 ≤            is kleiner of gelijk aan

 ≥            is groter of gelijk aan)

Verschillende soorten schema’s

• mindmap
• schematische samenvatting
• boomstructuur
• cyclus
• tijdlijn 
• tabel
• Cornell

p. 28-35

mindmap

• onderwerp centraal
• takken vanuit het midden
  
• tekst op één lijn
  
• symbolen / tekeningen
  
• verschillende kleuren
  

schematische samenvatting

• verkorte weergave van de inhoud
  
• kernbegrippen en hoofdzaken
  
• soort lineair schema
  
• schrijf niet letterlijk over uit de cursus!
  

boomstructuur

• centrale idee bovenaan of helemaal links
• verschillende lijnen naar delen waaruit het onderwerp bestaat (inhoudstafel!) 
• pijlen, lijnen om verbanden, tegenstellingen, gevolgen aan te duiden

cyclus

• = kringloop
  
• = zichzelf herhalend proces
  
• = opeenvolging van verschillende elementen of gebeurtenissen
  
• meestal heeft het laatste element van de cyclus opnieuw een invloed op het eerste element
  

tijdlijn

verschillende gebeurtenissen weergeven in een bepaalde tijdsvolgorde

Cornell

onderwerpveld (bovenaan)

kolom met notities (rechts)

- afkortingen

- tekeningen

- plek om nadien nog aan te vullen

kolom met kernwoorden/vragen (links)

- begrippen, sleutelwoorden, vraagwoorden ...

samenvatting (onderaan)

Bekijk het filmpje.

Cornell schema maken

Jullie maken samen met de leerkracht een Cornell schema voor het vak PAV over hoofdstuk 1: 'De wereld om ons heen'. De leerkracht bezorgt jullie de leerstof.

Opdracht

a. Welk schema zou jij kunnen gebruiken voor je vakken? 

b. Ga zelf aan de slag.

- Neem een hoofdstuk van een vak waar jij moeite mee hebt.

- Maak een Cornell schema

- Schematiseer de leerstof.

- Laat je schema nakijken door de leerkracht.

Welke van deze schema's lijkt jou het meest bruikbaar?

mindmap

schematische samenvatting

boomstructuur

cyclus

tijdlijn

tabel

Cornell

geen enkele

allemaal!

Denk je dat je in de toekomst meer zal schematiseren?

Zeker en vast!

Misschien. Ik ben nog niet helemaal overtuigd.

Nee, niets voor mij.

Ik wil dat proberen, maar weet nog niet hoe.

Tot slot...

In dit filmpje krijg je nog eens de belangrijkste zaken op een rijtje.

Memoriseren en herhalen

Dit is voor een volgende les!