Platentektoniek op aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Endogene krachten op Aarde

Inhoud lessenreeks:

• Voorkennis
• Opbouw van de aarde
• Krachten die het landschap beïnvloeden
• Verklaring plaatbewegingen
• Soorten plaatbewegingen
• Verschijnselen van endogene krachten
• 
  
• 
  

Voorkennis

Endogene krachten op aarde?

Verschil tussen magma en lava?

Magma is als afgesmolten hete gesteente nog in de aarde zit

Lava is als afgesmolten hete gesteente buiten de aarde vrijkomt

De snelheid waarmee lava stolt bepaald de mate waarin kristallisatie plaatsvindt: 

Snelle stolling = weinig tijd om kristallen te vormen, donker gesteente (basalt)

Langzame stolling= veel tijd om kristallen te vormen, grotere kristallen zichtbaar en gesteente is lichter van kleur (graniet)

Verschil endogene en exogene krachten?

Hoeveel plaatbewegingen hebben we op aarde?

1. 2
2. 4
3. 3
4. 5

Convergentie

-> <-

platen bewegen naar elkaar toe

Divergentie

<-  ->

platen bewegen van elkaar af

Transform/transversaal

platen bewegen langs elkaar

1

2

3

4

5

1: binnenkern

2: buitenkern

3: binnenmantel

4: buitenmantel

5: aardkorst

Aardkern

Binnenmantel

Buitenmantel

Schematische weergave opbouw van de aarde

Aardkorst

Aardkern

Binnenmantel

Buitenmantel

Schematische weergave opbouw van de aarde

Aardkorst

Dit is de asthenosfeer.

De plastische laag in het bovenste deel van de aardmantel.

In deze laag vinden we convectiestromen. Dit zijn rond stromende magmastromingen van afgesmolten gesteenten.

Dit wordt als motor achter de plaatbewegingen gezien.

Aardkern

Binnenmantel

Buitenmantel

Schematische weergave opbouw van de aarde

Aardkorst

Dit is de lithosfeer.

Dit is de bovenste deel van de mantel (asthenosfeer) en de aardkorst samen. 

Uit hoeveel lagen bestaat de aarde

1. 3
2. 4
3. 5
4. 6

In welke laag vinden we de convectiestromen?

1. binnenkern
2. binnenmantel
3. buitenkern
4. buitenmantel

Verdeling aardkorst ~ soort platen

Oceanische korst/plaat:

Zwaarder

Dunner

Basalt

Onder zee

Continentale korst/plaat:

Lichter

Dikker

Graniet

Onder land

Je krijgt een aantal tektonisch interessante gebieden van de docent.
Geef het volgende aan:
- Welke platen zijn erbij betrokken (namen)?
- Wat voor type plaat is dit?
- Welke plaatbeweging vind hier plaats?
- Wat is er ontstaan als gevolg van deze plaatbeweging?

Endogene krachten op Aarde

Inhoud lessenreeks:

• Voorkennis
• Opbouw van de aarde
• Krachten die het landschap beïnvloeden
• Verklaring plaatbewegingen
• Soorten plaatbewegingen
• Verschijnselen van endogene krachten
• 
  
• 
  

Verklaring plaatbewegingen

1.) Convectiestromen:

     Dit zijn magmastromen waar de platen op         

     drijven en een aantal cm per jaar bewegen.

2.) Dichtheidsverschillen:

     Dit betekent hoe compact het gesteente is 

     samengesteld. Heb je veel kristallen of gaten  in 

     het gesteente dan is het is de dichtheid lager 

     (gesteente is dan ook lichter)

Platentektoniek

Soorten plaatbewegingen

1. Convergentie:  platen bewegen naar elkaar toe

    - C vs C 

    - O vs C

2. Divergentie: platen bewegen uit elkaar

3. Transform: platen bewegen langs elkaar

Situatie 1:

Situatie C vs C:

Twee C-platen botsen, ze zijn even zwaar dus heffen elkaar op en gaan plooien. Hierdoor ontstaan er een plooiingsgebergte

Convergentie

Situatie 2:

Situatie O vs C:

De O-plaat en C-plaat botsen. 

De O-plaat is zwaarder en duikt de mantel in. In de diepte smelt de onderduikende plaat af. Afgesmolten materiaal wordt meegenomen door convectiestromen. 

Vervolgens gaat het door opwaartse magmastroming ophoog en boort het zich een weg door de lithosfeer. 

Met als gevolg explosief vulkanisme, diepzeetrog en gebergtevorming

Subductie

Divergentie

Platen bewegen uit elkaar.

Hierdoor ontstaat er een ruimte.

Deze wordt opgevuld met magma.

Magma dat aan het oppervlak komt stolt en vormt een Mid-Oceanische Rug (MOR) , spleetvulkanisme of nieuwe oceaanvorming (Oost-Afrika)

Transform

Beweging waarbij platen langs elkaar bewegen. Door de wrijving en drukopbouw wordt er spanning opgebouwd  en bij het losschieten van deze platen kunnen ze aardbevingen, gebergtes, horsten en slenken vormen

Welke gevolgen heb je bij een convergente plaatbeweging?

Welke gevolgen heb je bij een divergente plaatbeweging

Welke gevolgen heb je bij een transforme plaatbeweging?

- Kies een endogeen verschijnsel waar een plaatbeweging bij betrokken is op aarde (gebruik de atlas).
- Leg met behulp van schetsjes en korte teksten (in je schrift) uit hoe dit verschijnsel is ontstaan!
- Benoem: betrokken platen, type platen, geografische ligging, plaatbeweging, gevolgen die ontstaan
zijn, en omschrijf het proces.
- Maak met je laptop een foto en upload deze hier

Exitticket

Welke plaatbewegingen kennen we?

Wat is de bewegingsrichting van de platen?

Wat is het verschil tussen de litho- en asthenosfeer?

Hoe kunnen we platentektoniek verklaren (2 factoren)?

Wanneer vind er subductie plaats?

Hoe onstaat explosief vulkanisme bij subductie?

Hoe onstaat een MOR?