Het reilen en zeilen van de VOC - Voorbereidingsles
1 / 12
Lesduur is: 60 minInstructies
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Vertel: in Wereldmuseum Leiden volgen wij binnenkort het programma: het reilen en zeilen van de VOC. Hier spelen
jullie mee in een toneelstuk die geïnspireerd is op de reizen van de VOC. Voor die tijd krijgen we eerst een rondleiding
waarin we kennismaken met voorwerpen, personen en handelsposten uit de tijd van de VOC
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Waar staat de afkorting 'VOC' voor?
Slide 3 - Open vraag
Doe: dit is de eerste keer in de les dat de leerlingen interactief werken met LessonUp. Laat de leerlingen op een
device inloggen op de app (te downloaden via de Appstore of stuur de leerlingen naar lessonup.app) De leerlingen
vullen de code in die op het scherm (en links onderaan de les) staat en hun eigen naam in. Als een leerling niet zijn
eigen naam invult, kun je de naam verwijderen middels het kruisje.
Vraag: waar staat de afkorting ‘VOC’ voor?
Antwoord: Vereenigde Oostindische Compagnie
Wat weet jij al over de VOC?
Slide 4 - Woordweb
Vraag: wat weten jullie eigenlijk al over de VOC?
Doe: laat de leerlingen in steekwoorden opschrijven wat zij al over de VOC weten. Bespreek vervolgens de
antwoorden. Categoriseer de antwoorden die bij elkaar horen door deze naar elkaar te slepen. Welke subthema's hebben jullie ontdekt?
hebben jullie ontdekt
Slide 5 - Video
Doe: bekijk, afhankelijk van de voorkennis van de leerlingen, een Schooltv video over de VOC.
Slide 6 - Video
Vertel: hoe verdienen Nederlandse kooplieden aan de VOC? En wat verdienen de mensen in Indië? Daar komen we
achter in deze video.
Bij deze video hoort de vraag van slide 6
Vind jij de VOC een eerlijk systeem voor de arbeiders in Indië?
A
Ja
B
Nee
Slide 7 - Quizvraag
Vraag: vind jij de VOC een eerlijk systeem voor de arbeiders in Indië?
Doe: laat de leerlingen stemmen. Bekijk vervolgens de uitslag. Vraag na waarom de leerlingen dit antwoord hebben
gekozen
Slide 8 - Sleepvraag
Vertel: aan de linkerkant van deze slide staan vier plaatsen die belangrijk waren voor de handelsroute van de VOC:
Nederland, Kaap de Goede Hoop, India en Indië.
Vraag: waar liggen deze plaatsen?
Doe: sleep de verrekijkers naar de juiste plaats.
Extra informatie docent: de VOC schepen voeren eerst naar Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika. Daar stopten ze
voor reparaties aan de schepen en om proviand (eten en drinken) in te slaan voor de rest van de reis naar Indië. Om
extra handelswaar in te slaan maakten schepen vaak een tussenstop in India.
Slide 9 - Tekstslide
Vertel: De VOC had handelsposten in veel verschillende landen. De belangrijkste was Batavia in Nederlands-Indië
(links); zo werd Indonesië in die tijd genoemd. In Japan had de VOC een handelspost op Deshima (rechts). Deshima is
een klein eilandje vlak voor de Japanse kust en is te bereiken via een brug. De Nederlanders waren in die tijd de enige
Europeanen die handel mochten drijven met de Japanners. Deze tekening laat Hollandse schepen zien aan de kust
van Nagasaki. Herken jij de Hollandse schepen? En zie je het eiland Deshima liggen? (Je herkent het eiland aan de
Nederlandse vlag). Tijdens de handelsreis in het museum maken we ook een tussenstop op de handelspost Kanton in
China voor de handel van porselein. Deze afbeelding zie je op de achtergrond.
Doe: Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.
Slide 10 - Tekstslide
Vertel: hier zien jullie een aantal personages die leefden in de tijd van de VOC.
Opdracht: je kunt twee dingen doen:
1. Expertgroepjes: verdeel de klas in vijf groepen. Ieder team onderzoekt één van de vijf personages aan de hand
van twee vragen:
• Wat deed hij?
• Waarom was hij belangrijk voor de VOC?
Ieder team krijgt vijftien minuten de tijd om deze informatie op te zoeken. Deze informatie wisselen de leerlingen uit
binnen het team. Vervolgens wisselt uit ieder team één leerling naar een ander team. Deze leerlingen vertellen aan de
andere teams wat zij te weten zijn gekomen over desbetreffend personage. Dit duurt vijf minuten. In totaal wordt er vijf
keer gewisseld tussen de teams totdat alle teams alles weten over de vijf personages. Aan het eind geeft de docent
willekeurig de beurt aan vijf leerlingen die iets over een van de vijf personages moeten vertellen.
2. Geef de leerlingen onderstaande informatie.
Extra informatie: van links naar rechts:
• Jan Pieterszoon Coen begon bij de VOC als onderkoopman en is stichter van de handelspost Batavia. Hij leefde
aan het begin van de VOC-tijd, dus ruim 400 jaar geleden. Was hij een held of was hij een misdadiger? In het
museum kom je meer over hem te weten en kun je deze vraag voor jezelf beantwoorden.
• Stadhouder Willem IV leefde aan het einde van de VOC tijd, zo’n 300 jaar geleden. Hij was toen
opperbewindhebber van de VOC. Het echte besturen van de VOC liet hij over aan een groepje rijke kooplieden. Zo
was dit al geregeld sinds de oprichting van de VOC. Weet je hoe dit dagelijkse bestuur van de VOC heet? De
Heren Zeventien.
• Cornelis Pronk was zo’n 300 jaar geleden in dienst van de VOC als kunstenaar. Hij maakte tekeningen van
Hollandse taferelen die in China werden geschilderd op porselein dat daar werd gemaakt.
• Een Opperhoofd van schiereiland Deshima aan de kust van Japan. Hij dreef namens de VOC handel met de
Japanners. In het museum zien jullie voorwerpen die door een aantal opperhoofden van Deshima verzameld
zijn.
• Een Bugyō, een soort burgemeester. Alle handel tussen de VOC en Japan verliep tussen het Nederlandse
opperhoofd en de Bugyō van de stad waar Deshima vlakbij ligt. Dit is de stad Nagasaki. De Bugyō had soldaten in
dienst, die ervoor moesten zorgen dat de Hollanders op het eilandje bleven en geen spullen meegenomen
werden naar Deshima die iets te maken hadden met het Christelijke geloof.
Slide 11 - Tekstslide
Vertel: onderdeel van het programma in het museum is dat de leerlingen meespelen in de toneelstuk over een
handelsreis van de VOC.
Doe: klik zes maal om de verschillende rollen te tonen. Verdeel de klas in zes groepen en geef elke groep een rol.
Extra informatie het is goed om de leerlingen al voor te bereiden op. de rol die ze moeten spelen. Wat
wordt er van iedere groep verwacht, deel hiervoor de pdf’s uit waarin de verschillende rollen beschreven staan. Geef
de leerlingen de ruimte om de rollen voor te bereiden, dit kan naar eigen inzicht worden geoefend met de klas.
Samenvatting rollen:
• Matrozen 1: komen het toneel op marcheren en laten aan de koopman zien hoe sterk en gezond zij zijn.
• Bewoners van Indonesië: werken op de rijstvelden in Batavia en stoppen nootmuskaat en kruidnagel in
zakken op de Banda eilanden.
• Matrozen 2: deze matrozen komen ziek aan in Japan waar ze behandeld worden door een arts.
• Kunstenaars uit China: maken prachtige kunstwerken op porselein, o.a. schilderen ze de tekening van
Cornelis Pronk op porselein. Als de koopman deze handelswaar komt ophalen ruilen ze dit met koper/zilver.
• Samoerai: roeiend komen de Japanse soldaten op. Ze zijn op zoek naar verboden goederen die niet het
eiland Deshima op mogen.
• De Heren Zeventien: zijn heel erg blij als het schip vol met handelswaar weer veilig aan komt in Holland
Slide 12 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
