Hervormers en de Opstand

• Onderwijsassistenten
• MBO
• Studiejaar 2

Hervormers en de Opstand

Gunnar Gombert

mbo OA

[e-mail]

Vandaag...

even een andere les dan normaal. Ik hoop echt dat jullie allemaal een hele fijne vakantie hebben gehad en dat jullie hebben kunnen uitrusten, het was een pittig half jaar. Ik heb natuurlijk ook een fijne vakantie gehad blablabla..

Tot mijn grote spijt kan ik jullie vandaag helaas geen lesgeven want ik heb zelf andere stageverplichtingen. Hier baal ik oprecht van, want we moeten nog veel doen.

Gelukkig zijn jullie een sterke klas en heb ik een geweldige les voor jullie gemaakt waarmee jullie zelfstandig aan de slag kunnen. Er staan twee onderwerpen op de planning, zelf had ik dit anders willen aanpakken alleen door corona zijn er al lessen uitgevallen en kan het niet anders. Bekijk de slides, maak de vragen, en stuur mij een berichtje via Teams als je vragen hebt of klaar bent. Misschien kan ik snel reageren, ga daar echter maar niet vanuit. Heel veel succes! 

Gelukkig...

zijn jullie een sterke klas en heb ik een geweldige les voor jullie gemaakt waarmee jullie zelfstandig aan de slag kunnen. Er staan twee onderwerpen op de planning, zelf had ik dit anders willen aanpakken alleen door corona zijn er al lessen uitgevallen en kan het niet anders. Bekijk de slides, maak de vragen, en stuur mij een berichtje via Teams als je vragen hebt of klaar bent. Misschien kan ik snel reageren, ga daar echter maar niet vanuit. 

Heel veel succes! 

Lesdoelen

• De student kan denkbeelden en gevolgen van de Reformatie herkennen en beschrijven.

• De student kan uitleggen hoe de Opstand in een onafhankelijke
  

Nederlandse staat resulteerde.

Plan van aanpak

• Kort over de Hervormingen
• Maarten Luther en de Katholieke kerk
• Ontstaan Opstand
• Verloop oorlog
• Einde oorlog

Maaaar....

Hoe zit de katholieke kerk ook al weer in elkaar. In de volgende slides krijg je daar meer over te weten.

Vervolgens ga je leren over Maarten Luther. Hij had namelijk kritiek op de katholieke kerk en uitte dit ook. Dit had grote gevolgen.

Tot slot maak je hier een aantal vragen over.

Katholieke kerk (1)

• Christelijke kerk

• Staat onder leiding van de Paus in Rome (vandaar ook wel: Rooms-Katholieke Kerk)

• Hiërarchisch: er is een duidelijke leider en indeling van macht

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in het Latijn

Katholieke kerk (2)

• Er staan beelden in de kerk

• Verering van beelden (van bijvoorbeeld heiligen) 

• Ook relieken (overblijfselen van heiligen) worden vereerd

• Er zijn magische handelingen en rituelen, zoals: wijn/bloed en brood/lichaam

Maarten Luther

De Duitse monnik heeft kritiek op de Katholieke kerk, uit dit in de vorm van 95 stellingen  

• Kerk is te rijk door aflaat brieven, zondes afkopen mag niet. Alleen God kan je zondes vergeven.  De Paus wilde een nieuwe kerk laten bouwen en had hier geld voor nodig, dat wilde hij verdienen met de aflaatbrieven.

• Kerk vereert heiligen met beelden, terwijl God de enige heilige is.

• Kerk gebruikt rituelen, zoals het breken van het brood en het drinken van wijn. De wijn en het brood staan symbool voor Jezus en door dat tot je te nemen zou je gezegend worden. Je moet goed leven om gezegend te worden, het delen van wijn en brood heeft hier dus niks mee te maken.

Maarten Luther

Als Luther door de paus uit de kerk wordt gezet (geëxcommuniceerd) vertaald hij tijdens zijn ballingschap de bijbel van het Latijn naar het Duits. Zo kunnen de normale burgers, ook de bijbel lezen en hun eigen mening vormen. Door de opkomst van de boekdrukkunst kan de vertaalde bijbel zich snel verspreiden. 

Maarten Luther

Luther zorgt voor splitsing in de Christelijke kerk.

• Katholieken (rijkere burgers)
• Protestanten (normale en armere burgers)

Protestanten hervormen vervolgens de kerk, dit noem je de reformatie. 

Hoewel er grote en kleine verschillen zijn...

...horen beide kerken bij de christelijke godsdienst

Reformatie in Nederland

Ook in Nederland zien we de Reformatie terug. Veel Nederlanders worden namelijk fan van Johannes Calvijn, een Zwitserse protestantse predikant (iemand die het woord van God verspreid). 

Het Calvinisme focust zich op het hard werken van de mensen, goede daden verrichten en soberheid. Veel Nederlanders konden zich goed vinden in deze kenmerken en besloten om de katholieke kerk de rug toe te keren.

Jeetje...

Veel informatie zeg! Om even te controleren wat jullie allemaal hebben begrepen ga je de volgende vragen maken. Wat fijn!

Bij de laatste vraag moet je een bron gebruiken, deze slide heet ook bron 1. De overige vragen zijn meerkeuze en 'sleepvragen'. Hierbij moet je het antwoord in het juiste hokje slepen. 

Waar

Niet waar

Luther had kritiek op de kerk

Waar had Maarten Luther allemaal kritiek op?

1. Maarten had kritiek op de aflaatbrieven van de katholieke kerk.
2. Maarten had kritiek op de soberheid van de protestantse kerk.
3. Maarten had kritiek op de verering van heiligen in de protestantse kerk.
4. Maarten had kritiek op de bouw van een nieuwe protestantse kerk namens de Paus.

Maarten Luther

Johannes Calvijn

In Nederland werden de christelijke gelovigen fan van...

Waarom werden de mensen in Nederland fan van het protestantisme?

1. De rijkdom die de protestantse kerk uitstraalde vonden de mensen heel geruststellend.
2. De bijbel en de kerkdiensten werden in het Nederlands gehouden in plaats van in het Latijn. Dit maakt het toegankelijker om te volgen.
3. De protestantse kerk verkocht de aflaatbrieven voor veel minder geld, dit maakte het aantrekkelijk om je hierbij aan te sluiten.
4. Het sprak de mensen meer aan. De gewone burger had niet heel veel geld en het protestantisme ging tegen de rijkdom van de kerk in.

bron 1

Ga naar bron 1 en beantwoord de volgende vragen. Wie staat er links op het plaatje? Wie staat er rechts op het plaatje? Waaraan kan je dat zien?

En nu?

We hebben net geleerd over Maarten Luther en de Reformatie. De splitsing van de kerk wordt niet overal gewaardeerd. Zeker in de Nederlanden niet.

Dit heeft onder andere als gevolg dat de Nederlanden in opstand komen en in oorlog raken met Spanje. Hier gaan jullie nu meer over leren.

De Opstand der Nederlanden

Karel V en Filips II

Karel V heeft een heel groot rijk, de Nederlanden vallen hier ook onder. Er bestaat namelijk nog geen één Nederland, het gebied is opgedeeld in gewesten (provincies).

Filips II, de zoon van Karel, volgt hem op als heer der Nederlanden en koning van Spanje.

Filips wilt enkele hervormingen toepassen. Hier is de Nederlandse adel niet blij mee. 

Filips II

Hervormingen Filips II

Als heer van de Nederlanden wilt Filips een paar dingen veranderen.

• Macht centraliseren 
• Protestanten worden vervolgd

De protestanten mogen niet meer naar hun kerk, alleen het Katholicisme is toegestaan. Daarom organiseren zij de Hagenpreken. Dit is een geheime kerkdienst die buiten, in de openlucht, wordt gehouden.

De edelen verloren hun macht. Zij kregen minder te zeggen.

Hertog van Alva

Smeekschrift

De Nederlandse edelen zijn het hier niet mee eens en stellen een smeekschrift op en brengen deze naar Margaretha van Parma, de zus en landvoogdes (plaatsvervangster) van Filips II. 

Margaretha schrikt hiervan. Haar adviseurs zeggen dat zij zich geen zorgen moet maken, de edelen zijn toch maar 'geuzen' (bedelaars). De edelen vatten deze benaming op als een compliment en houden het. 

Beeldenstorm

De protestanten die toch stiekem hun geloof uitoefenen worden vervolgd. Dit noem je de kettervervolgingen. 

Door het smeekschrift worden de kettervervolgingen stopgezet.

In 1566 loopt één van de Hagenpreken uit de hand. Een woedende mensenmassa stormt een katholieke kerk binnen en begint deze af te breken. Langzaam aan worden er over in het land katholieke kerken gesloopt. Geen beeld wordt gespaard. De opstand is begonnen.

Hertog van Alva

Als Filips hoort van het stoppen met ketters vervolgen, wordt hij woedend en stuurt hij de Hertog van Alva met een leger naar de Nederlanden. Eenmaal in de Nederlanden richt hij de Raad van Beroerte op. Deze raad moet alle ketters oppakken en vervolgen. Al gauw krijgt zij de bijnaam de Bloedraad. 

Willem van Oranje, legeraanvoerder van de Nederlanden, wilt in grijpen. Hij moet vluchten naar Duitsland en probeert een leger te vormen. 

Als Filips hoort van het stoppen met ketters vervolgen, wordt hij woedend en stuurt hij de Hertog van Alva met een leger naar de Nederlanden. Eenmaal in de Nederlanden richt hij de Raad van Beroerte op. Deze raad moet alle ketters oppakken en vervolgen. Al gauw krijgt zij de bijnaam de Bloedraad.

Willem van Oranje, legeraanvoerder van de Nederlanden, wilt in grijpen. Hij moet vluchten naar Duitsland en probeert een leger te vormen. 

In welk jaar begint de Nederlandse opstand?

1. 1452
2. 1572
3. 1566
4. 1578

Wie is de eerste landvoogdes van Filips II?

1. Willem van Oranje
2. Hertog van Alva
3. Maxima
4. Margaretha van Parma

Welke woorden horen er bij de 80-jarige oorlog? 

80-jarige oorlog

NIET 80 jarige oorlog

Beeldenstorm

Schilderkunst

Belasting

Handel

Protestant

Spaanse Koning

Ridders

VOC

Tachtig Jarige Oorlog

De opstand is veranderd in een oorlog. Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzen (de Nederlandse marine in die tijd) Den Briel op de Spanjaarden.

Op deze datum vieren de mensen in Brielle nog altijd een feestje.

Succes!

Tot 1575 verloopt de oorlog niet heel goed voor de Nederlandse gewesten. Als het Spaanse leger dan in 1575 geen geld meer heeft, gaan de soldaten plunderen, en gaat het beter met de Nederlandse gewesten. 

De Spanjaarden plunderen Antwerpen. Er worden meer dan 8000 mensen vermoord. Heel veel kooplui en handelaren vluchten dan naar de Nederlanden. Dit zorgt voor een grote economische boost. Zij nemen geld, kennis en handelscontacten mee naar Nederland.

Spaanse furie in Antwerpen

Unie van Utrecht

In 1579 zijn veel noordelijke gewesten er klaar mee. Ze verklaren samen dat zij er alles aan gaan doen om de Spanjaarden te verjagen en beloven samen te werken. Willem van Oranje wordt aangesteld als regeringsleider. De zuidelijke gewesten sluiten zich bij Spanje aan.

Oranje gebieden horen bij de Unie van Utrecht

Plakkaat van Verlatinghe

Omdat Willem van Oranje bang was dat de noordelijke gewesten hem ook niet langer zouden steunen, zocht hij naar steun in het buitenland. 

Een hertog in Frankrijk had wel interesse, maar dan moesten de Nederlanders wel bewijzen dat zij de macht hadden over hun eigen grondgebied. Dit noem je soevereiniteit. 

De gewesten gingen hiermee akkoord en stelde het Plakkaat van Verlatinghe op.

Hertog van Anjou. Bijna de baas over Nederland.

Plakkaat van Verlatinghe

In dit Plakkaat nemen de noordelijke gewesten afstand van de Spaanse koning. De gewesten zeggen nu dus officieel hem niet meer te zien als koning en dat zij ook niet meer naar hem luisteren. De Franse hertog werd uiteindelijk niet de baas, maar de gewesten waren wel vrij. 

Als Filips II dit hoort wordt hij weer woedend. Hij besluit Willem van Oranje vogelvrij te verklaren. De gene die Willem vermoordt zou rijkelijk worden beloond.

Moord op Willem van Oranje

Moord op Willem van Oranje

Op 10 juli 1584 is Willem van Oranje in Delft te vinden. Als hij net heeft geluncht en naar buiten wilt lopen met zijn collega's, houdt iemand hem tegen. 

Balthasar Gerards schiet Willem van Oranje neer, die ter plekke sterft. Gerards probeert nog te ontkomen, maar wordt al snel gepakt. Na drie dagen martelen komt ook Gerards om het leven. Vandaag de dag kan je nog steeds de kogelgaten in de muur in Delft vinden.

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Na het overlijden van Willem van Oranje werd er druk verder gezocht naar een nieuwe leider en toekomstig koning van de Nederlanden. Deze werd echter niet gevonden. Wel volgde zijn zoon, Maurits van Oranje, hem op tot stadhouder en leider van het leger van de Nederlanden.

Een belangrijke landsadvocaat, Johan van Oldenbarnevelt, bedacht toen dat de Nederlanden helemaal geen koning nodig had. De Staten Generaal zou zelf de baas kunnen zijn. Zo zou Nederland de eerste Republiek worden, een land zonder koning die door zijn burgers wordt bestuurd.  

Vrede van Münster

Met Maurits als leider van het leger gaat het goed met de Republiek. In 1609 werd er zelf een wapenstilstand afgesproken. Dit zou twaalf jaar lang standhouden, en wordt dus ook het Twaalf Jarig Bestand genoemd.

In 1621 breken er weer gevechten uit. Maurits is ondertussen overleden en zijn halfbroer volgt hem op, Frederik Hendrik. Er komt dan een definitief einde aan de oorlog in 1648 als er in de stad Münster een vredesverdrag wordt ondertekend. Dit wordt ook wel, hele originele naam, de Vrede van Münster genoemd.

Poehpoeh...

dat was weer best veel informatie. Als je het nou erg lastig vond, dan kan je op de laatste twee slides nog een paar filmpjes vinden. Hier wordt alles nog een keer haarfijn uitgelegd.

Als er iets nog niet duidelijk is of als je nog vragen hebt, stuur mij dan even een berichtje. Ik probeer hier dan zo snel mogelijk op te reageren.

Maak snel de laatste vragen dan zijn jullie klaar!

Waar

Niet waar

De 80-jarige oorlog werd in één stuk uitgevochten

Waar wordt Willem van Oranje vermoord?

1. Rotterdam
2. Amsterdam
3. Den Haag
4. Delft

Door wie werd Willem van Oranje vermoord?

1. Gerards Balthasar
2. Balthasar Joling
3. Balthasar Gerards
4. Gerard Gerards

Zet de gebeurtenissen op de juiste volgorde van links naar rechts. 

Beeldenstorm

Unie van Utrecht

Twaalf Jarig Bestand

Plakkaat van Verlatinghe

Smeekschrift

1

2

3

4

5

Bron 2, smeekschrift wordt aangeboden aan Margaretha van Parma.

Bron 3, Beeldenstorm na een Hagenpreek in Steenvoorde.

Bekijk bron 2 en 3. Noem twee oorzaken van de Nederlandse opstand.
TIP: de gebeurtenissen linken aan de oorzaken.

HELP!

Vul hier de enquête in zodat Gunnar kan slagen.

Dank u!

Hè hè...

eindelijk klaar. Vond je het nou heel moeilijk, bekijk dan nog even de filmpjes die na deze slide volgen.

Goed gewerkt en succes in de bufferweek. Mocht je vragen hebben, Teams of mail mij. Mijn emailadres is [e-mail]