literatuurgeschiedenis 1900-1940

Wat weet je van de periode 1900-1940?
Denk aan: de tijd, de kunst en de literatuur.

1 / 27
volgende
Slide 1: Open vraag
NederlandsMiddelbare schoolvwoLeerjaar 6

In deze les zitten 27 slides, met interactieve quiz, tekstslides en 6 videos.

time-iconLesduur is: 45 min

Onderdelen in deze les

Wat weet je van de periode 1900-1940?
Denk aan: de tijd, de kunst en de literatuur.

Slide 1 - Open vraag

Na WO-I
Had iedereen het gevoel dat er een nieuwe tijd zou aanbreken.
Men stortte zich vol enthousiasme op het leven.

--> Roaring twenties 

1

Slide 2 - Tekstslide

Slide 3 - Video

Ondertussen in Nederland...
  • Radicale partijen bleven klein (NSB)
  • Sociale wetgeving werd versterkt: algemeen kiesrecht voor mannen (1917) en vrouwen (1922), Achturige werkdag (1919)
  • WOI: Nederland neutraal
  • 10 mei 1940: Duitsers vallen Nederland binnen
3

Slide 4 - Tekstslide

Slide 5 - Video

De cultuurbeweging die tijdens WO-I tot ontwikkeling kwam wordt het modernisme genoemd.



- talrijke stromingen
- radicaal nieuwe kunst
- bloeide vooral tijdens de roaring twenties
4

Slide 6 - Tekstslide

 Het modernisme

Slide 7 - Tekstslide

19e eeuwse beeldende kunst


- realistisch / impressionistisch
- Gaf de werkelijkheid zo goed mogelijk weer
- toegankelijk
vroeg 20e eeuwse beeldende kunst


- Beeldende kunst moest gevoelens uitdrukken ten koste van de werkelijkheid
- d.m.v. kleuren, vormen of afbeeldingen.
- verwijst naar zichzelf
- lastig te begrijpen (werd verboden door vele dictatoriale bewinden)
1

Slide 8 - Tekstslide

Opkomst nieuwe kunstvorm: film!
- Door montage heel anders dan 'verfilmd toneel'
- Eisenstein
- 1927: eerste film met kleur en geluid (The jazz singer)
- 1933: eerste kleurenfilms van Disney.

2

Slide 9 - Tekstslide

Slide 10 - Video

Slide 11 - Video

modernisme: avant-garde
Allerlei –ismen: dadaïsme, expressionisme, surrealisme, kubisme, constructivisme, futurisme

Verzet tegen het rationele in kunst
Vorm en inhoud worden rigoureus veranderd




Slide 12 - Tekstslide

Andere term voor modernisme:
Historische avant-garde
letterlijk: voorhoede




3

Slide 13 - Tekstslide

 Expressionisme

Slide 14 - Tekstslide

Schilderkunst
- Accent ligt op gevoel ten koste van de waarneming
- gedeformeerde realiteit
- abstract of non-figuratief
- band met werkelijkheid werd zwakker
- fauvisme in Frankrijk (= wild dier)
1

Slide 15 - Tekstslide

Literatuur
- Expressionisme staat tegenover het impressionisme
- Uitdrukken van een gevoel d.m.v. het weergeven van beelden.

Poésie pure: gedichten waarin het niet gaat om het weergeven van concrete inhoud, maar waarin een sfeer, een beeld wordt opgeroepen.
- Leidt soms tot absurdisme (Kafka)
2

Slide 16 - Tekstslide

Impressionisme
  • Wel rijm, metrum en regelmatige strofebouw
  • Normale zinnen


  • Veel bnw



  • Onderwerpen en beeldspraak vaak ontleend uit de natuur
  • Traditionele poëzie

Expressionisme
  • Geen of minder rijm, metrum, regelmatige strofebouw
  • Onvolledige, niet grammaticale zinnen
  • Emotie / gevoel wordt direct geuit d.m.v.  ongewone woordcombinaties (violette schemer)
  •  Onderwerpen en beeldspraak vaak ontleend uit het stadsleven
  • Vrije vers

3

Slide 17 - Tekstslide

Traditie en vernieuwing
In de literatuur stonden traditie en vernieuwing naast elkaar. 
  • Slauerhoff & Van Schendel: traditie.
  • Marsman & Van Ostaijen: vernieuwing.

Slide 18 - Tekstslide

Slauerhoff
  • Scheepsarts
  • Expressie van gevoel in gedichten.
  • Verlangen & romantisch lijden.

Slide 19 - Tekstslide

Arthur van Schendel
  • Bekendste werk: Het fregatschip Johanna Maria
  • Neoromantiek: werkelijkheid is onbevredigend.
  • Hoofdpersonen hebben bijna niet te vervullen verlangen.

Slide 20 - Tekstslide

 H. Marsman

Slide 21 - Tekstslide

H. Marsman (1899-1940)
  • 'Groots en meeslepend wil ik leven' --> vitalisme
  • Verafschuwde Hollandse bekrompenheid en verheerlijkte de hartstochtelijk levende, wilskrachtige persoonlijkheid.
  • Vitalistische bundels: Verzen (1923), Paradise regained (1927)
  • Vervolgens: traditionelere poëzie
  • Traditionele en realistische poëzie: Verzameld werk (1938)
1

Slide 22 - Tekstslide

De eenzame zwarte boot
vaart in het holst van den nacht
door een duisternis, woest en groot
den dood, den dood tegemoet.

Ik lig diep in het kreunende ruim,
koud en beangst en alleen
en ik ween om het heldere land,
dat achter den einder verdween
en ik ween om het duistere land,
dat flauw aan der einder verscheen.


1927


Marsman stierf op zee, toen hij van Franrijk naar Engeland wilde vluchten in 1940. Het schip verging in Het Kanaal.
2

Slide 23 - Tekstslide

Paul van Ostaijen
  • Leefde kort maar krachtig.
  • Collagetechniek in gedichten.
  • Gedichten zijn 'autonome taalbouwsels'.

Slide 24 - Tekstslide

Slide 25 - Video

Slide 26 - Video

Forum
  • Tijdschrift.
  • Menno ter Braak & Edgar du Perron.
  • Vorm of vent-discussie (vent belangrijker dan vorm).
  • Tegen nationaal-socialisme.
  • Psychologische romans, vaak autobiografisch.

Slide 27 - Tekstslide