Muziekbegrippen uit de hofcultuur en moderne cultuur

Begrippen in de hofcultuur
MUZIEK
1 / 35
volgende
Slide 1: Tekstslide
KunstMiddelbare schoolvwoLeerjaar 6

In deze les zitten 35 slides, met interactieve quizzen, tekstslides en 6 videos.

time-iconLesduur is: 45 min

Onderdelen in deze les

Begrippen in de hofcultuur
MUZIEK

Slide 1 - Tekstslide

Slide 2 - Video

Genres in de hofcultuur


Mis
Vocale kerkmuziek met vaste componenten (voorbeeld: kyri Eleison) die wordt uitgevoerd tijdens kerkdiensten
Motet
Vocale compositie met meestal bijbelse tekst
Madrigaal
Voornamelijk vocale compositie (lied) met wereldlijke tekst (vaak over de liefde) Hoog niveau en Italiaans gezongen
Chanson
Net als Madrigaal, maar dan Franstalig met eenvoudiger melodieën. (meer voor het volk)
Opera
Muzikaal drama, waarin alle dialogen worden gezongen.

Slide 3 - Tekstslide

Slide 4 - Video

Opera
Voorstelling:
toneelstuk, mythologische verhalen
Inhoud: heftige emoties, thema's als liefde dood, macht

Vormgeving:
Monodie (melodie met akkoord begeleiding)
recitatief (het wordt voorgedragen/verhalend)
aria (zangstuk voor solostem en orkest)
basso continuo

Slide 5 - Tekstslide

Mis
Motet
Madrigaal
Opera
Sleep de omschrijving naar het bijbehorende genre
Vaste Componenten
Gregoriaanse gezangen
Meerstemmige compositie met religieuze tekst
wereldlijke muziek
Drama
Gezongen dialogen
Teksten over de liefde

Slide 6 - Sleepvraag

Eenstemmig
Meerstemmig
alle stemmen zingen de zelfde noten
Stemmen zingen meerdere noten tegelijkertijd (harmonie)
Homofoon
Polyfoon
Alle stemmen zingen in het zelfde ritme
Verschillende melodieën worden door elkaar heen gezongen (verschillende ritmes tegelijkertijd. 

Slide 7 - Tekstslide

Prima Pratica (Stile Antico)
Seconde Pratica (Stile Moderno)
Toepassing strikte muzikale regels met betrekking tot:
- Harmonie
- Consonante en dissonante
Toepassing, waarbij de muziek meer de tekst van de muziek volgt, waarbij de regels uit de prima practica meer worden losgelaten.

Slide 8 - Tekstslide

Instrumenten uit de hofcultuur

Slide 9 - Tekstslide

Slide 10 - Video

Basso Continuo
  • Pakt de noot van de onderste stem
  • Doorlopende baslijn
  • bedacht rond 1600
  • Geld in zijn geheel als bereiding voor de bovenstem
  • Eerste vorm van instrumentatie van vocale werken

Slide 11 - Tekstslide

WAAR
NIET WAAR
In een basso continuo wordt altijd de onderste stem gespeeld (ook als deze niet in de bas zit)
Basso continuo wordt altijd gespeeld door een bas instrument
Basso continuo wordt ook wel "becijferde bas" genoemd.
Door de muzieknotatie volledig uit te werken weet de begeleiding bij basso continuo precies welke noten er gespeeld moet worden.

Slide 12 - Sleepvraag

Cantus Firmus
Een cantus firmus is een bestaande liedmelodie die door Renaissancecomponisten werd hergebruikt als basis voor polyfone meerstemmige muziek. Rond deze melodie zingen andere stemmen snelle en beweeglijke melodieën.

Slide 13 - Tekstslide

Slide 14 - Video

Begrippen in de
Moderne muziek

Schönberg, Strawinsky, Satie

Slide 15 - Tekstslide

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Het onderbewuste waarover Freud schreef is een inspiratiebron voor expressionistische* kunstenaars.

*expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)
 

Herhaling

Slide 16 - Tekstslide

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Igor Stravinsky 
  • De beroemste première in de geschiedenis: le sacre du printemps
  • Wat hoor je? Noteer wat je opvalt.

Arnold Schönberg 
  • Die Erwartung
  • Dissonanten: geen discriminatie!
  • Atonale muziek en twaalftoonsmuziek
 

Expressionisme

Slide 17 - Tekstslide

Expressionisme
Klanken worden gebruikt om emoties te uiten en over te          brengen,

Bestaande regels staan ‘vrije, spirituele expressie’ in de weg

Slide 18 - Tekstslide

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Igor Stravinsky 
  • De beroemste première in de geschiedenis: le sacre du printemps
  • Wat hoor je? Noteer wat je opvalt.

Arnold Schönberg 
  • Die Erwartung
  • Dissonanten: geen discriminatie!
  • Atonale muziek en twaalftoonsmuziek
 

Expressionisme

Slide 19 - Tekstslide

Futurisme
futurisme (Italiaans futuro, "toekomst")

  • Het dynamische, energieke leven in de stad
  • Beweging, snelheid van moderne machines en vervoersmiddelen,
  • Breken met het oude,
  • Er is sprake van beweging!

Slide 20 - Tekstslide

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Luigi Russolo
Industrieel geluid
Intonarumori – Lawaaimachine

Maar ook 
Muziek die beweging suggereert 
(bijvoorbeeld auto’s)

 

Futurisme

Slide 21 - Tekstslide

Dadaïsme
  • Alles is zinloos nu er oorlog heerst,
  • Nihilisme
  • Anti-stroming,
  • Tegen kunst, burgerlijkheid, oorlog, beschaving
  • Wakker schudden!
  • Het absurde, het spontane en toeval

Slide 22 - Tekstslide

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Erik Satie


John Cage
Geen dada, maar wel geïnspireerd door.

 

Dadaïsme

Slide 23 - Tekstslide

Interculturele invloeden
  • Kunstenaars doen onderzoek naar niet-westerse culturen
  • Puurheid en oorspronkelijkheid wordt gewaardeerd

Slide 24 - Tekstslide

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

Bela Bartòk
  • Allegro
  • Onderzoek volksmuziek door middel van fonograaf

 

Interculturele invloeden

Slide 25 - Tekstslide

Luisteren en analyseren
Luister naar de volgende fragmenten.

Bij welke stroming horen ze?
Waaraan hoor je dat?

Expressionisme

Futurisme

Dadaïsme

Intercultureel

Slide 26 - Sleepvraag

Moderne muziek
1900-1950
Muziek
vóór 1900
Tonale muziek
veel dissonanten
atonaliteit
duidelijke harmonie en melodie
1
2
3
4

Slide 27 - Sleepvraag

Voor 1900
----------------------------------
  • Tonale muziek/Tonaliteit 
  • (er zit een grondtoon in de muziek die voor samenhang zorgt)
  • Er is een duidelijke melodie en harmonie in de muziek 
  • (je herkent de structuur in de muziek, het voldoet aan je verwachtingen)
1900- 1950
----------------------------------
Het tonale systeem werd losgelaten...vernieuwing!
  • -Veel dissonanten
  • -Atonaliteit
  • -Melodie kent geen logisch verloop/ grote sprongen/ fragmentarisch
  • Klankkleur: andere 'instrumenten' of bijzondere combinatie
  • - 12 toonsmuziek 

Slide 28 - Tekstslide

Dodecafonie
(of twaalftoonstechniek)
Dodecafonie  is een compositietechniek waarin van alle twaalf verschillende tonen uit de westerse muziektraditie één basisreeks wordt gemaakt. Die reeks dient vervolgens als uitgangspunt voor de compositie.  

Aan de basis van elk dodecafonisch stuk staat een reeks van twaalf verschillende tonen, heel toepasselijk de twaalftoonreeks genoemd. Dit is de ‘primaire’ reeks. Er kunnen ook variaties hierop worden gebruikt: kreeft (retrograde), omkering (inversie), en de omkering van de kreeft (retrograde inversie). 

Dit systeem berust op de absolute gelijkheid van elk van de 12 tonen binnen het octaaf en daarom is deze muziek ook atonaal.

Bij kreeftgang wordt de reeks van achter naar voor gespeeld. Bij omkering worden de intervallen tussen de noten van de reeks verticaal gespiegeld: een kwint omhoog wordt bijvoorbeeld een kwint omlaag. Retrograde inversie is een combinatie van beide technieken. Je kunt al deze variaties ook transponeren (op een andere toonhoogte plaatsen). 

Slide 29 - Tekstslide

Slide 30 - Video

Emancipatie van de dissonant
Een muzikale samenklank heet dissonant als zij niet welluidend is, de samenklank wringt. Een welluidende samenklank heet consonant. Vaak wordt dissonant door minder geoefende luisteraars verward met vals.

Een dissonant diende van oudsher om een moment van onrust en beweging op te roepen, een kortstondige spanning die even later in een welluidend akkoord oploste. Schönberg hief dat tijdelijke karakter op, met als resultaat een voortdurend veranderende, naar evenwicht zoekende muzikale beweging. Een nieuw geluid, dat helemaal paste bij het experiment-gerichte culturele leven in Wenen rond de eeuwwisseling.

Dissonanten hebben dus niet langer een ondergeschikte positie in de muziek. Maar zijn bij Schonberg juist erg belangrijk.

Slide 31 - Tekstslide

In dit fragment wordt gebruik gemaakt van 'Sprechgesang', een veelgebruikte zangvorm in expressionistische muziek. 
De componist Arnold Schönberg is een belangrijke vertegenwoordiger van het expressionisme. De gedichtencyclus Pierrot Lunaire van Albert Giraud zet hij op verzoek van de sopraan Albertine Zehme op muziek. 

Bekijk de video: Enthauptung uit Pierrot Lunaire 
van Arnold Schönberg. 
>>>

Slide 32 - Tekstslide

Slide 33 - Video

Kenmerken expressionisme
Tekst:
- De tekst geeft een nachtmerrie/angst weer.
- De tekst geeft een vervorming van de realiteit weer.
- De tekst geeft een beeld van krankzinnigheid.

Muziek:
- Fragmentarische muziek zonder melodie/ alleen korte motieven en fragmenten.
- Atonale muziek
- Veel dissonanten 
- Geen harmonie
- Muziek als directe expressie van gevoelens.
- De muziek begeleidt niet, maar versterkt de betekenis van de tekst.

Slide 34 - Tekstslide

expressionisme (van Latijn: expressio, "het uitdrukken", namelijk van gevoelens)

 Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars.

  • Werk aan de begrippen in je begrippenlijst 

En nu

Slide 35 - Tekstslide