6.3 samenleven

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

starttaak 

6.3 samenleven

1. Neem de leerdoelen over in je zuidschrift (blz. 222)
2. Kom daarna in LessonUp

Leerdoelen: na deze les kun je...

- uitleggen wat een biologisch evenwicht is.

- uitleggen hoe soorten afhankelijk kunnen zijn van elkaar voor voedsel, een schuilplaats en voortplanting.

planning

1. terugblik 6.1 + 6.2  in lessonup quiz

2. uitleg + aantekeningen 6.3

3. (huis)werk

Abiotische factoren

Biotische factoren

Een voedselketen is :

1. rij organismen die elkaar eten
2. een gezellige tafel met eten in een rij
3. een rij organismen waarin je ziet wie door wie wordt opgegeten

Wat betekent een pijl in een voedselketen?

1. Eet
2. Leeft samen met
3. Wordt gegeten door
4. Jaagt samen met

Je ziet hier een voedselketen.
Is deze voedselketen juist weergegeven?

1. Ja
2. Nee

Wat zijn producenten?

1. Planten
2. Dieren
3. Schimmels
4. Bacteriën

Wat zijn consumenten?

1. Planten
2. Dieren
3. Schimmels
4. Bacteriën

Wat zijn reducenten?

1. Planten
2. Dieren
3. Schimmels
4. Bacteriën

Wat is de 'volgorde' van de kringloop in de natuur?

1. Producenten- Reducenten- Consumenten
2. Producenten- Consumenten- Reducenten
3. Consumenten- Producenten- Reducenten
4. Reducenten= Consumenten- Producenten

Koolstofkringloop

Kringloop

Koolstofkringloop blz 214!

fotosynthese

verbranding

koolstofdioxide
in de lucht

glucose

dierlijke energierijke stoffen

resten van dode planten

Schimmels en bacteriën

pen en zuidschrift paraat 

laptop dicht

Populatie

populatie: een groep organismen van dezelfde soort in een bepaald gebied.

vb: alle Eiken in een bos, alle honden in Enschede, alle citroenvlinders in Overijssel.

Populatiegrootte

Populatiegrootte: de precieze hoeveelheid individuen. 

Verschilt per seizoen.

vb: In de zomer meer wespen dan in de winter. In een nat jaar meer Eikebomen dan in een droog jaar.

6.3 Samenleven

Biologisch evenwicht

biologisch evenwicht: gemiddelde populatiegrootte over meerdere jaren. (grafiek)

Wordt beïnvloed door abiotische en biotische factoren.

6.3 Samenleven

Elk organisme heeft relaties met soortgenoten.

Konijnen leven samen in een hol en krijgen samen jongen.

Of ze vechten met elkaar om voedsel.

Ook dat is een relatie.

Relaties binnen één soort (populatie)

Concurrentie: vechten om zelfde voedsel, ruimte, vrouwtjes etc

Samenwerking: dieren helpen elkaar (bv. leeuwen samen jagen)

Relaties binnen één soort (populatie)

Rangorde: wie is de baas? (bijv. olifanten)

Territorium: gebied dat dieren verdedigen

Paarvorming: mannetje & vrouwtje zorgen samen voor jongen (bijv. zwanen)

 Relaties tussen soorten

Symbiose = langdurige samenwerking tussen soorten:

🟢 Mutualisme: allebei voordeel (bv. alg + schimmel)

🟡 Commensalisme: één voordeel, ander neutraal (bv. vogel + boom)

🔴 Parasitisme: één voordeel, ander nadeel (bv. teek op mens)

symbiose

De alg doet aan fotosynthese.

Zo maakt hij voedsel voor de schimmel.

De schimmel zorgt voor water. Ook maakt hij een beschutte plek voor de alg.

Twee organismen van verschillende soorten leven zo langdurig samen.

Deze relatie heet symbiose.

Voordeel		Voordeel
Neutraal		Neutraal
Nadeel		Nadeel

Een langdurige samenlevingsvorm noemen we symbiose

Zet de verschillende soorten gedrag in de juiste kolom.

Samenwerken

Concurrentie

Territorium aangeven

Paarvorming

symbiose

Parasitisme

Beide soorten hebben voordeel van de symbiose

Eén soort heeft een voordeel en de ander heeft geen nadeel

Eén soort heeft een nadeel, en de ander heeft een voordeel

Commensalisme

Parasitisme

Mutualisme

Symbiose

Wat	Maak opdrachten 1 t/m 8 (5 overslaan) blz 225-228
Hoe
Hulp	.
Klaar?	Nakijken en verbeteren (Classroom) 6.1 Test jezelf + flitskaarten in Bvj online.

1) boek: gebruik de tekst en afbeeldingen van blz. 222-224  

2) buur  

3 ) docent

Je mag fluisterend samenwerken met je buur. 

Gesprekken gaan alleen over de opdrachten.

- uitleggen wat een biologisch evenwicht is.

- uitleggen hoe soorten afhankelijk kunnen zijn van elkaar voor voedsel, een schuilplaats en voortplanting.

Check-uit

vraag 1)

Commensalisme

Parasitisme

Interspecifieke concurrentie

Intraspecifieke concurrentie

Mutualisme

Check-uit vraag 2)
Bekijk de grafieken 1, 2 en 3.
Noteer de juiste samenlevingsvorm.

Biotische factor

Abiotische factor

Prooien

Mineralen

Atmosfeer

Licht

Symbiose

Ziekteverwekker

Vegetatie om in te schuilen

Rotsspleten om in te schuilen

De accumulatie van persistente giffen in de voedselketen heeft vaak tot gevolg dat...

1. de dieren onderaan de voedselketen het meeste gif in hun lichaam hebben
2. de dieren bovenaan de voedselketen het meeste gif in hun lichaam hebben
3. overal in de voedselketen de dieren ongeveer evenveel gif in hun lichaam hebben.

	+	+
	+	-
	+	0

Symbiose is een ______________   relatie tussen 2 verschillende soorten

Gastheer

Kortdurige

Langdurige

Parasitisme

Communisme

Commensalisme

Mutualisme

Cultisme

Gast

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Wat is geen vorm van symbiose?

1. Parasitisme
2. Commensalisme
3. Predator-prooi relatie
4. Mutualisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme
4. Predatie

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme
4. Geen symbiose, maar predatie