vmbo-t3 th.4: gedrag 3 en PO Gedrag 2024 Emmen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

PO Biologie Gedrag mavo 3

Wat is gedrag?

Alles wat een organisme doet!

Gedrag ontstaat door prikkels:

• Inwendige: hormonen/honger/dorst
• Uitwendige: licht/ geluid/ geur/ smaak/ tast/ druk

Zien we in deze afbeelding gedrag?

1. Ja
2. Nee

Door wat voor prikkel kan dit gedrag zijn ontstaan?

1. Inwendige prikkel: zicht
2. Uitwendige prikkel: zicht
3. Inwendige prikkel: honger
4. Uitwendige prikkel: honger

Studie van gedrag = ethologie

Ethologie = studie van gedrag

Alles objectief bekijken = alleen feiten!

We proberen gedrag te:

• Kwalificeren: Wat?
  
• Kwantificeren: Hoe vaak?
  

ethogram en protocoll

Je kan omschrijven wat gedrag is en hoe gedrag wordt bestudeerd.

Ethogram

Protocol

Ethogram -> objectief gedragselementen benoemen

Kwispelen = kw  (niet: de hond is blij1)

Gedrag objectief bestuderen

Alleen feiten benoemen:

1. Fout: de gorilla is boos
2. Goed: de gorilla opent zijn mond en laat zijn tanden zien

Punt 1 is een mening, dit is niet een objectieve omschrijving van gedrag.

Hoe omschrijven we OBJECTIEF het gedrag van de hond op de afbeelding?

1. De hond is blij
2. De hond is energiek
3. De hond ligt
4. De hond kwispelt met zijn staart

Objectief

Subjectief

Is het gedrag subjectief of objectief?

Lopen

Liggen

Genieten

Lief zijn

Verdrietig zijn

Boos zijn

Krabben

Klimmen

Ethologie: de studie van gedrag

Stap 1: 

Ethogram maken

• Bekijk het gedrag van een dier uit een filmpje van youtube.
• Maak een objectieve omschrijving van alle handelingen van het dier.
  
• Geef de handelingen een korte naam.
• Geef de handelingen een afkorting.

Stap 2:

Protocol maken

• Maak een tabel.
• Noteer om de 5 seconden objectief het gedrag wat je ziet van een dier.  
• Noteer de afkorting in de tabel.
• Observeer het gedrag 3 minuten.

Protocol

Ethogram

Wat hoort bij een ethogram en wat hoort bij een protocol?

Beschrijving van alle handelingen die het dier kan doen.

Lijst van opeenvolgende handelingen van een dier. 

Stap 3: 

Frequentieanalyse maken

• Gebruik je ingevulde protocol.
• Turf hoe vaak een handeling voorkomt.
• Maak een staafdiagram van de resultaten.
• Zorg voor een goede schaalverdeling.
• Benoem de assen.
• Geef je staafdiagram een titel.

Welke objective gedragselementen zie je? Maak een ethogram!

https://www.youtube.com/watch?v=wv2qwdq--Zw

Ethogram 

Maak nu een protocol!

https://www.youtube.com/watch?v=wv2qwdq--Zw

Protocol: deze ga je nu invullen

Dit filmpje is dus te kort...

PO korte samenvatting

• Je gaat in Emmen een wild dier minimaal 5 min filmen.
• Je deelt dit filmpje met je groepsgenoten.
• Je bekijkt dit filmpje en maakt een ethogram (lijst van handelingen) en een protocol (in de tijd bijgehouden schema van opeenvolgende handelingen) maken. Je moet minimaal 6 handelingen benoemen
• Aan de hand van het protocol ga je de gedragingen van het dier verklaren. Door welke prikkels (inwendig en/of uitwendig) gaat het dier het gedrag vertonen wat hij vertoont. Je moet minimaal 4 prikkels benoemen.
• Maak een vergelijking met de mens. Welke gedragingen heb je in het filmpje gezien die ook van toepassing zijn op de mens en welke gedragingen absoluut niet. Benoem minimaal 2 overeenkomstige gedragingen en 2 niet overeenkomstige gedragingen.
• Maak een frequentie analyse (hoe vaak je bepaald gedragselement hebt waargenomen) van de gedragingen en maak hiervan een staafdiagram.
• Na de excursie heb je nog 2 lessen de tijd om hieraan te werken, rest thuis. 

Printen en op papier inleveren

Uiterlijk dinsdag 

13 juni 2024!

Elke dag te laat is een punt van je cijfer af.