wonden

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 4

wonden

Bouw huidlagen:

Opperhuid-lederhuid-onderhuidse weefsel

Een wond is een verbreking van de continuïteit van weefsel veroorzaakt door een trauma of pathologische aandoening.

Epidermis: Opperhuid (het opperhuidweefsel) bestaat uit een vijftal lagen.

Dermis: Lederhuid geeft de huid zijn stevigheid. Deze laag bestaat uit dicht bindweefsel, verdeeld over twee lagen. In de dermis komen ook talg- en zweetklieren, haarwortels en zenuwen voor. Ook zijn er bloedvaten in deze huidlaag.

Subcutis: De subcutis is onderhuids weefsel dat voornamelijk dient voor vetopslag.

Ontstaanswijze van wonden

• Mechanisch: scherp voorwerp-steek/snij/schot/scheurwonden
• Chemisch: sterke zuren-chloor, traangas, vloeibare brandstoffen
• Thermisch: verbranding-bevriezing
• Elektriciteit: blikseminslag-elektriciteitsdoorgang
• Straling: röntgen/radioactief
• infectiewonden: bacteriën, schimmels etc
• Circulatiestoornis: slechte doorbloeding
• Oncologisch: wonden ontstaan door tumor of de doorbehandeling

Ontstaanwijze; zie boek blz.145

Indeling van wonden

• oppervlakkige ondiepe of diepe wond
• inwendige en uitwendige wonden
• droge of natte wonden
• het genezingsstadium van de wond
• reinheid (schoon of vuil)

onderscheiding

wonden kunnen ook onderscheiden worden in acute en complexe wonden. Acuut is door trauma of chirurgische ingreep. Complexe wond is een wond met een verstoorde genezing tgv pathofysiologische verstoringen, verminderde zelfzorg, onvoldoende kennis wondverzorging

Een mechanische wond is veroorzaakt door:

1. Elektriciteit
2. Straling
3. Chemische stoffen
4. Fysiek trauma

Wonden die veroorzaakt zijn door een scherp of stomp geweld van buitenaf, zoals steek-, snij-, schaaf-, schot-, scheur- en kneuswonden of chirurgische wonden

Gele wond

Rode wond

Zwarte wond

Fasen wondgenezing

genezing van een wond verloopt volgens drie fasen (ontbreekt er 1 stagneert het genezingsproces en ontstaat er een complexe wond)

1. Reactiefase (ontstekingsfase)

• Het lichaam merkt dat er schade is (bijv. door een snee of schaafwond).
• Er komt een ontstekingsreactie: het gebied wordt rood, warm, gezwollen en pijnlijk.
• Witte bloedcellen gaan naar de wond om bacteriën te doden en vuil op te ruimen.
• Bloed zorgt ervoor dat de wond dicht gaat (stolling).

Doel:

De wond schoonmaken en infectie voorkomen.

 2. Regeneratiefase (nieuwe weefselvorming)

• Het lichaam begint nieuw weefsel te maken.
• Er ontstaan kleine bloedvaatjes, die zuurstof brengen voor genezing.
• Het lichaam bouwt een soort “vloer” (bindweefsel) waarover nieuwe huid kan groeien.
• Er vormt zich vaak een korstje of rood, korrelig weefsel (granulatieweefsel).

Doel:

De wond opvullen en afsluiten met nieuw weefsel.

3. Rijpingsfase (herstel- of remodelleringsfase)

• Het nieuwe weefsel wordt langzaam omgevormd tot sterker littekenweefsel.
• De huid wordt weer wat steviger en soepeler.
• Het litteken wordt vaak lichter van kleur en kleiner.
• Dit kan weken tot maanden duren.

Doel:

De huid sterk en stevig maken en de wond zo goed mogelijk herstellen.

invloed op wondgenezing

• ziektes (diabetes, nierfalen, sepsis etc)
• medicatie (bijv cytostatica)
• leeftijd (hoe ouder...)
• gedrag (roken, drugs --> bijv. vitamine C deficiëntie wat leidt tot verminderde wondgenezing).
• psychische (stress negatieve invloed)
• sociale en economische aspecten
• voeding (eiwitten, 
• gewicht, conditie
• locatie (gezicht)

Hygiene

In Europa krijgen elk jaar ongeveer 4 miljoen mensen een infectie in de zorg. In 1% van de gevallen (35.000 mensen) is de infectie zo ernstig dat ze overlijden.

Patiënten lijden niet alleen, maar de behandeling kost ook veel geld.

Steeds meer bacteriën worden ongevoelig voor antibiotica. Dat is gevaarlijk voor mensen.

Daarom is infectiepreventie belangrijk. Infectiepreventie betekent: alle handelingen die je doet

om infecties en de verspreiding daarvan te voorkomen

Decubitus

Decubitus is een beschadiging van de huid en/of onderliggend weefsel, meestal ter hoogte van een botuitsteeksel, als gevolg van druk of druk in samenhang met schuifkracht

Decubitus
risicofactoren

1 Verminderde mobiliteit, activiteit of sensibiliteit.

2 Verminderde huidconditie.

3 Slechte voedingstoestand en weerstand.

Vier categorieën decubitus

decubitus

Fase 1 - een niet wegdrukbare rode plek op de intacte huid

• roodblauwe huidskleur
• huid voelt warm aan
• pijn of branderig gevoel

Decubitus

Fase 2 - verlies van een deel van de huid of een blaar

• nog meer druk kan een (bloed of vocht) blaar geven
• ontvelde huid (verlies van een deel van de lederhuid)
• rood roze wondbodem

Decubitus

Fase 3 - verlies van de hele huidlaag

• het vetweefsel is te zien
• wondranden zijn rood
• de wonddiepte hangt af van waar de wond zit
• de wond heeft wondbeslag
• groot risico op wondinfectie
• zeer pijnlijk

Decubitus

Fase 4 - verlies van de volledige weefsellaag

• alle lagen zijn zichtbaar
• de wond is pussig
• er is dood weefsel (zwart, necrose) aanwezig in de wond
• de wond stinkt

Waar steken je botten uit of liggen dicht onder je huid?

De Bradenschaal is een voorbeeld van een beoordelingsinstrument bij decubitusrisico.

Hoe lager de score, hoe meer risico de zorgvrager loopt op het ontstaan van decubitus.

De totaalscore kan liggen tussen 6 (hoog risico) en 23 (geen risico) 

Decubitus voorkomen (preventie)

Mobiliseren

• Stimuleren uit bed te komen.
• Wisselligging geven (1x per 2 uur of vaker).
• Verlaag de druk door gebruik van kussens.
• Antidecubitusmatras

Decubitus
voorkomen (preventie)

Wisselligging

Geen plooien in het beddengoed

Katoenen kleding

Anti decubitus matras

Mobiliseren

Huidinspectie

Betere voeding aanbieden

Decubitus voorkomen (preventie)

Huidinspectie

• Bekijk drukgevoelige plekken.
  
• Bescherm de huid tegen vocht.
• Verminder druk door een antidecubitus matras of zitting te gebruiken.

Decubitus voorkomen (preventie)

Betere voeding aanbieden

• Eiwitrijk
• Drinkvoeding
• Sondevoeding

Opdracht

Casus: Meneer De Boer (84 jaar)

Meneer De Boer ligt al 4 dagen in bed na een operatie aan zijn heup. Hij is erg moe en beweegt bijna niet.

Hij drinkt weinig en eet slecht. Hij geeft aan dat hij geen zin heeft in eten en drinken.

Je ziet dat zijn huid op zijn onderrug (bij zijn stuit) rood en warm is. Dit kan een beginnende doorligwond (decubitus) zijn?

Welke acties kan jij als helpende ga jij ondernemen nu je dit gezien hebt?

Wat kun jij doen?

Noem 4 dingen die jij kunt doen om meneer De Boer te helpen.

Uitwerking

Acties voor de helpende bij Meneer De Boer

1. Meld de roodheid en warmte van de huid direct aan de wijkverpleegkundige.

2. Help Meneer De Boer om regelmatig van houding te veranderen, bijvoorbeeld elke 2 uur draaien.

3. Stimuleer Meneer De Boer om meer te drinken en te eten.

4. Houd de huid schoon en droog.

5. Gebruik indien mogelijk een speciaal kussen of matras om druk te verminderen.

6. Let goed op veranderingen aan de huid en rapporteer deze aan de verpleegkundige.

Decubitus
behandeling

1. Wondzorg
2. AD-materialen inzetten
3. Mobiliteit vergroten
4. Goede voeding
5. Pijnmedicatie

Smetten (intertrigo)

smetplekken

Smetplekken (of smetten, intertrigo) is letsel door vocht in...

• huidplooien (rood)
• afgeknelde delen (blauw, zoals kous, sling, manchet)

smetplekken

Oorzaken van smetten...

• vocht blijft achter in de plooien waar de luchtcirculatie klein is
  
• huid-op-huidcontact door wrijven of schuiven van de (natte) huid
  
• een ontstoken huid, een bron van bacteriën, of...
• schimmels

smetplekken

Risicofactoren zijn...

• vrouw zijn
• obese zijn
• immobiel zijn
• minder weerstand hebben
• koorts
• zweten, incontinentie
• eerder smetten gehad hebben

smetplekken
voorkomen (preventie)

houd huidplooien droog

• goed deppend drogen

voorkom huid-op-huid contact

• scheurlinnen of gaas in de plooi
• barrière crème gebruiken

dagelijks huidzorg bieden

• let op koorts
• let op nare luchtjes

 smetplekken
behandeling

‘Er zijn drie fases van smetten: rode huid, natte huid en geïnfecteerde huid. 

Het is belangrijk dat je hier als verzorgende alert op bent, en actie onderneemt zodra je dit waarneemt. Raadpleeg hiervoor eerst je eigen instellingsprotocol. Dit protocol volg je, maar globaal gezien valt er over elke fase wel iets te zeggen qua interventies die je kunt inzetten.’

smetplekken
fase 1

Fase 1 (droge smetten)

Betreft een lichtrode intacte huid 

Behandeling; 

• Belangrijk dat je de huid schoon –dus vrij van zweet- en droog houdt. 
• Je kunt eventueel barrière crème of Engels pluksel  tussen de huidplooien doen. Verder zorg je voor de eerder genoemde goed passende kleding en geschikt incomateriaal

smetplekken
fase 2

Fase 2 (glimmende smetten)

• felrode intacte huid
• nat
• jeuk of branderig

Behandeling

Je gebruikt dan nog steeds Engels pluksel of scheurlinnen. Verder kun je zinkolie gebruiken zodat de huid indroogt. Barrière crème heeft geen nut omdat dit niet op de huid blijft

zinkolie - zinkzalf

Het gebruik van zinkzalf en sudocreme wordt afgeraden vanwege de kans op het afsluiten van de huid (Landelijke multidisciplinaire richtlijn

Smetten (intertrigo) preventie en behandeling V&VN 2018)

Bij zinkolie (Zinkoxidesmeersel FNA) is de drager van de zink de olie. Deze olie wordt opgenomen door de huid waardoor er een dun laagje zink op de huid blijft liggen wat een uitdrogende werking heeft. En dat is wat je nodig hebt om smetten tegen te gaan. 

smetplekken
fase 3

Fase 3 (geïnfecteerde huid)

Een geïnfecteerde smetplek is meestal een schimmel, die je herkent als een rode plek met zogenaamde ‘eilandjes voor de kust’: rode puntjes rondom de smetplek. Dit jeukt en is waarschijnlijk ook pijnlijk. Want smetten is oppervlakkig letsel, en vlak onder de oppervlakte van de huid lopen de zenuwbanen. Andere kenmerken van een geïnfecteerde huid zijn roodheid, zwelling, warm aanvoelen en soms onaangename geur.

Behandeling fase 3

Hiervoor moet een arts medicatie voorschrijven, zoals antischimmelpreparaten. 

Je kunt het dan lokaal insmeren met bijvoorbeeld Miconazol. Dit mag je niet zomaar doen, want Miconazol gaat niet samen met antistollingsmedicatie. Vandaar dat dit op voorschrift van een arts gaat.