DS_ontdekkingsreizen

• geschiedenis
• Secundair onderwijs

De ontdekkingsreizen

Maak opdracht 1

Vroegmoderne tijd

Rond 1500 stopt de tijd van de middeleeuwen en begint de vroegmoderne tijd: de periode tussen 1500 - 1800.

Het was een tijd van grote veranderingen.

Economisch: Samenleving veranderde van een autarkisch en agrarische samenleving naar een landbouw-stedelijke samenleving. 

Er kwam een nieuwe bevolkingsgroep op (de burgerij) en zij verdienden hun geld door middel van handel en ambacht drijven. Dit werd op een steeds grotere schaal gedaan. Eerste stappen naar wereldwijde handel werd gezet. 

Politiek: De burgerij kreeg steeds meer (maar niet heel veel) te zeggen in de politiek. De adel en de kerk moesten dus meer rekening houden met de burgerij. De macht van de kerk brokkelde echter sterker af dan die van de adel. 

Sociaal: 

Middeleeuwse praktijken als horigheid en hofstelsel vielen weg. De horige boeren kregen een beter bestaan omdat ze nu in steden als ambachtslieden gingen werken. 

Religieus: De mens stelt zich centraal. Wetenschappelijk denken en persoonlijke vrijheden staan voorop. Er is geen breuk met het christendom maar wel een nieuwe houding ten opzichte van het christendom. 

Galileo before the Holy Office - Joseph Nicolas Robert Fleury

Leerdoel

1- economische, culturele en politieke oorzaken van de ontdekkingsreizen in de vroegmoderne tijd opsommen.

2- standplaatsgebondenheid in de beeldvorming rond de ontdekkingsreizen aantonen.

3 - de oorzaken van de ontdekkingsreizen analyseren in de historische maatschappelijke context

3- bronnen analyseren.

4- het veranderend wereldbeeld reconstrueren aan de hand van cartografische bronnen

5 - de technologische vernieuwen opsommen

6 - de cartografische en technologische vernieuwingen in verband brengen met het humanisme en de wetenschappelijke revolutie

De ontdekkingsreizen

...zijn van alle tijden!

De Feniciërs

Vikingen

Marco Polo - ontdekkingsreiziger met fantasie

Reisverslag van Ibn Batuta

Ibn Batuta

• Marokkaanse wereldreiziger
• In de 14de eeuw reisde hij de bekende wereld af van West-Europa tot China
• In één van zijn reisverslagen gaf hij een omschrijving van Samarkand. 

Zheng He

Onder He’s gezag, tussen 1405 en 1433, maakte de Chinese vloot zeven epische reizen door de Chinese Zee en de Indische Oceaan, van Taiwan tot aan de Perzische Golf en de oostkust van Afrika. Via Arabische handelaars hadden de Chinezen over Europa gehoord, maar aangezien het ‘verre westen’ slechts wol en wijn bood, hadden ze geen interesse daarheen te gaan. Admiraal He moet een soort logboek hebben bijgehouden, en ook kaarten hebben getekend, maar de originele manuscripten zijn verloren gegaan. Eeuwenlang wist bijna niemand buiten China van zijn reizen, en ook in eigen land werd veel verzwegen. 

Bron: historiek.net

Onderzoeksvraag

Waarom gingen de Europeanen  op ontdekkingstocht?

1. Economische redenen

Maak opdracht 2 en 3

Verklaar waarom producten uit het Verre Oosten zo duur waren.
Veel tussenhandelaars, lange reis, tollen en belastingen

De handel in specerijen en  zijde was in de middeleeuwen erg winstgevend.

Specerijen groeien in tropische gebieden rond de evenaar, bijvoorbeeld in Zuidoost-Azië. Indië, India, Thailand etc.  

Welke producten werden vanuit het oosten naar Europa verhandeld?
Specerijen zoals Peper, kruidnagel, foelie, nootmuskaat

Fragment Europese handel

winstgevende handel!

Welke producten werden vanuit het oosten naar Europa verhandeld?

Verklaar waarom producten uit het Verre Oosten zo duur waren

De handel in specerijen en  zijde was in de middeleeuwen erg winstgevend.

Specerijen groeien in tropische gebieden rond de evenaar, bijvoorbeeld in Zuidoost-Azië. Indië, India, Thailand etc.  

Peper, kruidnagelen, foelie, nootmuskaat

Fragment Europese handel

winstgevende handel!

Op welke manier kwamen de Europeanen voor 1500 aan specerijen? Welk economisch nadeel had dit?

Op welke manier kwamen de Europeanen voor 1500 aan specerijen? Welk economisch nadeel had dit?

2. Politieke motieven

Expansie - uitbreiding

De vorsten willen meer macht!
Meer gebied = meer prestige = meer opbrengsten!

Geld nodig voor:

- Centralisatiepolitiek

* ambtenaren betalen (ambtenaren = trouw aan koning)

* om leger te betalen (trouw aan koning)

- Europese politiek

* Oorlogsvoering

3. Religieuze motieven

Maak opdracht 4

Wat was de Reconquista?

Welk verband is er tussen reconquista en de ontdekkingsreizen?

Welk belangrijk motief voor de ontdekkingsreizen en kolonisatie wordt hier aangehaald?

Wat was de Reconquista?

Herovering van Spanje op de Moren (moslims)

Welk verband is er tussen Reconquista en de ontdekkingsreizen?

De ontdekkingsreizen kunnen gezien worden als een verderzetting van de Reconquista

Welk belangrijk motief voor de ontdekkingsreizen en kolonisatie wordt hier aangehaald?

De verspreiding van het christelijke geloof

kerstening

bekeren van volkeren tot het christendom

Christelijke expansie in Zuid-Europa

Reconquista van het Iberisch schiereiland tussen de 8ste en 15de eeuw. 

De Val  van Granada  (1492)  betekende het einde van de Reconquista. 

4.  Cultuur: Kaarten en technologische uitvindingen

Middeleeuwse wereldkaart

Een zogenaamde ‘OT-kaart’

Met daarop Europa, Afrika en Azië en als middelpunt: Jeruzalem!

OT- kaart

(Je ziet een O en een T)

Hierbij de kerngedachte van de kerk over het belang van geografische kennis over de wereld nog eens schematisch uitgedrukt. (Zelfs het paradijs is aangegeven...)

De kaart is dus religieus bedoeld!

Hoewel er wel kaarten waren... - bv.Tabula Rogeriana door Al-Idrisi (1154)

In de loop der eeuwen konden de cartografen met behulp van de kennis van handelaren en ontdekkingsreizigers een steeds beter beeld van de aarde vormen. Zo werden er in de middeleeuwen in totaal ruim 1.100 mappa mundi gemaakt en slaagde de Arabische geograaf Muhammad al-Idrisi er in 1154 met zijn Tabula Rogeriana in een uiterst gedetailleerde wereldkaarten te creëren. Perfect waren deze wereldkaarten echter nog niet. Zo was het onder cartografen gebruikelijk om delen van elkaars werk te kopiëren, met als gevolg dat veel ‘spookeilanden’ bleven bestaan. Daarnaast vulde men de onbekende plekken op de kaart nog steeds in met allerlei monsters en mythische wezens. Zo stond op de rand van de Lenox globe uit 1510 te lezen ‘HC SVNT DRACONES’, ofwel ‘Hier zijn draken’.

Bron: ISgeschiedenis

Mythes van zeemonsters en kokende oceanen...

Plat?

Lange tijd werd gezegd dat middeleeuwse scheepsvaarders zich niet op open zee durfden wagen omdat ze dachten dat ze van de wereld af zouden vallen (de wereld die volgens de kerk plat was)

Hoogstwaarschijnlijk was dit niet het geval: al in de late middeleeuwen waren de meesten overtuigd van de bolvorm van de aarde

Bron: isgeschiedenis.nl

Verhalen over zeemonsters

Fout wereldbeeld en gebrek aan goede kaarten

Waarom begaven de Europese

op open zee?

middeleeuwers zich niet graag

Galei: schip met roeiriemen en driehoekige zeilen

Snel

MAAR: kon grote golven van oceaan niet trotseren

Kogge: hoge boeg, 1 mast en vierkanten zeil

Te zwaar, traag en onstabiel om in de volle oceaan te varen

Het Koggeschip was een handelsschip en kon veel lading mee nemen.

Wat was het probleem? 

Welke soort scheepvaart beoefenden de Europeanen in de Middeleeuwen?

Dit was het belangrijkste schip dat de Hanzesteden gebruikten om over de Oostzee & de Noordzee te varen. Ze namen boter, kaas en wijn mee. En de boot ging terug met dierenvellen, graan en hout. 

Het Koggeschip was een handelsschip en kon veel lading mee nemen.

 Maar het schip was niet geschikt voor de oceaan

Welke soort scheepvaart beoefenden de Europeanen in de Middeleeuwen?

Kustvaart - de routes lopen zoveel mogelijk langs de kust

Dit was het belangrijkste schip dat de Hanzesteden gebruikten om over de Oostzee & de Noordzee te varen. Ze namen boter, kaas en wijn mee. En de boot ging terug met dierenvellen, graan en hout. 

portolaankaart

kustvaart obv portolaankaarten (zeekaarten van de kustlijnen) die zeer gedetailleerd waren met vaarroutes en veilige havens

Het grote probleem waarmee de middeleeuwse zeevaarders eveneens te kampen hadden was de beperktheid aan navigatiemiddelen

Enkele dagen overdekte hemel was al voldoende om hen uit koers te slaan want hun voornaamste oriëntatiepunten waren zon en sterren

Daarom dat ze zo dicht bij de kust bleven: kustvaart obv portolaankaarten (zeekaarten van de kustlijnen) die zeer gedetailleerd waren met vaarroutes en veilige havens

Maar de open zee, dat was ‘in de diepte springen’

Welke zaken zullen nodig zijn om reizen op de open oceaan mogelijk te maken?

Nood aan: 

1. Betere schepen waarmee je op de oceaan kan

2. Betere kaarten

3. Navigatiemiddelen!

Karveel

Vanaf 1450 kwam

echter het karveel in gebruik. Dit nieuwe schip combineerde de voordelen van de kogge met

die van de galei, was ruim 20 meter lang en 7.5 meter breed waardoor het ruimte bood aan

een bemanning van een twintigtal opvarende zeelieden, drinkwater en proviand. Dankzij het

roer en verbeterde zeilen (het latijnzeil, een driehoekig zeil) kon het makkelijker sturen,

zwenken en tegen de wind in varen.

Kaart van Ptolemaus werd herontdekt...

Wat is een moderne toepassing van het gradennet?

Wat is een moderne toepassing van het gradennet?

GPS

Lengtegraad

Breedtegraad

Welke hulpmiddelen om te navigeren vind je hier?

Welke hulpmiddelen om te navigeren vind je hier?

Spoel met daarop een touw met daarin knopen gelegd.

Op het einde was een plank bevestigd. 

Hiermee kon men de afgelegde afstand meten: het log

kompas

Dit instrument wijst het magnestische noorden aan (Chinese uitvinding)

Astrolabium

Toestel dat plaats en hoogte van hemellichamen in functie van tijd berekent

Jacobsstaf of kwadrant: met deze instrumenten kunnen hoeken op aarde of aan de hemel, of de hoek tussen twee hemellichamen, bijvoorbeeld tussen de maan een een ster, of de hoogte van een hemels object boven de horizon bepaald worden.

Wat werd door alle toestellen makkelijker gemaakt?

Wat is...

Een logboek?

De snelheid van het schip is...knopen

Kompas zorgt voor oriëntatie

Astrolabium, kwadrant of jacobsstaf zorgt voor plaatsbepaling

Lood: bepalen van diepte van de zee

Log: snelheid van schip

Nauwkeurig bijhouden in de portolaankaarten!

Wat werd door alle toestellen makkelijker gemaakt?

Navigatie

Wat is...

Een logboek? 

Boek waarin kapitein alle gegevens van de reis bijhoudt

De snelheid van het schip is...knopen

Afkomstig van het log: touw met knopen om afgelegde afstand te meten

Kompas zorgt voor oriëntatie

Astrolabium, kwadrant of jacobsstaf zorgt voor plaatsbepaling

Lood: bepalen van diepte van de zee

Log: snelheid van schip

Nauwkeurig bijhouden in de portolaankaarten!

Oorzaken (motieven) opbloei ontdekkingsreizen:

Zoektocht naar een nieuwe route

Economie: Producten uit Oosten leverden veel geld op

Religie: Europeanen wilden christendom verspreiden

Politiek: expansie zorgde ervoor dat vorsten hun macht uit konden breiden: expansie

Techniek: nieuwe uitvindingen zoals kompas en het astrolabium maakte reizen makkelijker

Kennis: Nieuwe kaarten van de wereld. Daarnaast kennis van de klassieke oudheid

En nu...De grote aardrijkskundige ontdekkingen

Niemand wist hoe Afrika eruit zag!

Tot 1434: geen enkele zeevaarder voorbij Kaap Bojador

Begrippen uit deze les

* kolonie

* koloniseren

* reconquista

* kerstening

* Moren

* kompas

* karveel

* kogge

* mare clausum

* factorijen

* val van Granada

* Verdrag van Tordesillas

* Verdrag van Zaragoza

* standplaatsgebondenheid

Personen uit deze les

• Hendrik de Zeevaarder
• Bartolomeo Diaz
• Vasco Da Gama
• Christoffel Columbus
• Amerigo Vespucci
• Magelhaen 

Leg uit waarom Portugal akkoord ging met het Verdrag van Tordesillas.

Leg uit wat het economische motief was om op ontdekkingsreis te gaan.

0

Wat betekent handelskapitalisme?

1. Geld geven aan een goed doel
2. Geld meteen uitgeven
3. Geld investeren om winst te maken
4. Geld geven aan Mnr Holland

Noem twee redenen waarom Hendrik de Zeevaarder ontdekkingsreizen stimuleerde.

Tussen de nieuwe wetenschappelijke belangstelling en de Europese expansie in de zestiende eeuw bestond een verband. Licht dit verband toe, door uit te leggen:
- Waardoor de nieuwe wetenschappelijke belangstelling de Europese expansie bevorderde en;
- Waardoor de Europese expansie de wetenschappelijke belangstelling bevorderde.

Wat is een factorij oftewel een handelspost?