H1 paragraaf 1.3 Gesteente wordt verplaatst en 1.4 Waar blijft alle grind, zand en klei?

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

1.3 Gesteente wordt verplaatst

Leerdoelen

- Je weet wat massabewegingen zijn

- Je begrijpt dat door verwering en erosie gebergten worden aangetast en grind, zand en klei ontstaan

- Je kunt een rivierdal en een gletsjerdal herkennen aan de hand van kenmerken op een foto

Massabewegingen

• Als gesteente dat door verwering is afgebrokkeld, langs een helling naar beneden rolt, schuift of valt noemen we dat een massabeweging
• Op wat voor manier dat gebeurt hangt af van de omvang van het gesteente en hoe steil de helling is
• Puinhelling -> Helling die bestaat uit verbrokkeld gesteente

Erosie

• Onder aan de helling komt het gesteente in rivieren terecht 
• De stenen botsen tegen elkaar -> breken af -> schuren langs elkaar -> worden afgerond = grind
• In bovenloop van de rivier schuurt dit grind over de grond -> afslijten van gesteente doordat water met stenen er langs beweegt, noemen we erosie
• V-dal

• Erosie kan ook veroorzaakt worden door gletsjers  
• Honderden meters dik -> ontstaan hoog in de bergen waar voldoende neerslag valt -> elk jaar nieuw laagje -> enorme druk -> ijs vorming
• Beweegt door het gewicht langzaam naar beneden 
• U-dal
• Ook wind kan erosie veroorzaken (zand)

Fjorden

• Een u-vormig dal dat is volgelopen met zeewater
• Dit gebeurt wanneer het warmer wordt en een gletsjer smelt (die ooit tot zee kwam)

Zand en klei

• Verwering en erosie zorgen er samen voor dat al het gesteente uiteindelijk in kleine korreltjes uiteenvalt .
• De korreltjes die je nog kunt zien met het bloten oog zij zand en grind
• Korreltjes die je alleen met een microscoop kunt zien heten klei

Dit is een V-dal. Wat is verantwoordelijk voor een dal als dit?

1. Rivier
2. Gletsjer

Wat hoort niet bij massabewegingen?

1. Rolt
2. Valt
3. Schuift
4. Gooit

Zet in de juiste volgorde van klein naar groot.

Zand 

Klei

Grind

1.4 waar blijft alle grind, zand en klei?

Leerdoelen

- Je weet op welke manier zandbanken, duinen, een delta en een estuarium worden gevormd.

- Je begrijpt dat in een laagvlakte sedimentatie optreedt en dat uit samengeperst sediment na lange tijd sedimentgesteente ontstaat.

- Je kunt met behulp van een foto de naam en een aantal kenmerken van sedimentgesteente benoemen.

De rivier de Po

• Benedenloop door de Povlakte = laagvlakte
• Metersdikke lagen zand, grind en klei
• Bovenloop van de Po in de Alpen -> via de middenloop neemt de rivier zand, klei en grind mee -> wordt neergelegd in de benedenloop
• Overstromingen -> zorgen voor sedimentatie
• De plaats waar de rivier in zee uitmondt komt de rest van het zand, grind en klei terecht -> nieuw land -> delta
• Bij sterke getijdenwerking geen delta -> zeewater neemt uit de monding sediment mee -> ontstaan trechtervorm -> estuarium

Estuarium

De zee

• Door stromend zeewater waar de stroming afremt ontstaan zandbanken
• Door de golven wordt er steeds een nieuw laagje zand op het strand neergelegd
• Aanslibbingskusten -> kust waarbij aangroei plaatsvindt door materiaal dat de zee en rivieren aanvoeren
• Duinen ontstaat door opwaaiend zand dat tegen stukken hout of helmgras aan waait 

Sedimentgesteente

• Bij een dikte van honderden meters of meer worden zand- en kleiokers zo stevig samengeperst dat dat veranderd in steen
• Het gesteente ontstaat uit samengeperst sediment en wordt daarom sedimentgesteente genoemd
• Bestaat uit lagen en er kunnen fossielen in worden terug gevonden

Zandsteen

Schalie

Kalksteen