H3: Woordenschat NN H4: pleonasme, tautologie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Woordenschat

Pleonasme en tautologie

Doel

Je weet wat pleonasme en tautologie is

Je kunt bovenstaande stijlfiguren in een zin herkennen

Uitleg

Pleonasme en tautologie

Kijk maar eens naar het volgende korte filmpje

Tautologie

Je zegt hetzelfde met twee verschillende woorden van dezelfde woordsoort .

Je kan er dus één weglaten en dan is de zin correct.

maar en echter in één zin

misschien wellicht komen ze erachter.

Pleonasme

Twee verschillende woordsoorten overlappen elkaar, ze zijn niet beide nodig. --> kenmerk, zit al in het woord besloten. Maar 1 mogelijkheid.

De rode tomaat

De bitcoin is omlaag gekelderd.

Pleonasme

Met een pleonasme zeg je twee keer hetzelfde met verschillende woorden.

Deze woorden behoren niet tot dezelfde woordsoort.

Een pleonasme gebruik je om een eigenschap van iets te benadrukken (grijs beton, witte schimmel, groen gras, dood lijk,  etc.).

Bijvoorbeeld:

Vorige week heeft hij zijn werk weer hervat ('weer' weglaten)

Het groene gras staat er weer mooi bij. (dubbelop)

Voorbeelden pleonasme:

Groen gras

Ronde bal

Mondeling gesprek

Hoekig vierkant

Houten boomstam

Veelvoorkomende uitdrukkingen, die eigenlijk pleonasmen zijn:

Grote reus

Gratis cadeau

Nog eens herhalen

Weer hervatten

Vieze stank

Wanneer fout?

Een pleonasme kan gebruikt worden om zinnen aantrekkelijker te maken en om zaken te benadrukken. 

Denk bijvoorbeeld aan gedichten. 

In zakelijke teksten wordt een pleonasme als stijlfout gezien. 

Tautologie

Met een tautologie zeg je twee keer hetzelfde met verschillende woorden. Deze woorden behoren tot dezelfde woordsoort.

Bijvoorbeeld:

Door de regen kon je de overkant haast bijna niet meer zien.

Natuurlijk controleren we vanzelfsprekend de antwoorden.

Voorbeelden tautologie:

Veel voorkomende, geaccepteerde tautologieën:

never nooit (niet)

pracht en praal

vast en zeker

één en hetzelfde

leugens en bedrog

altijd en eeuwig

Stijlfouten:

Vormen van pleonasme en tautologie kunnen gebruikt worden om iets te benadrukken, maar ze kunnen in sommige situaties ook als stijfout gezien worden.

Tautologieën die vaak als fouten worden gezien:

Ik doe het zo, want dat doe ik immers altijd. (want en immers betekenen hetzelfde)

We wisten dit reeds weken al. (reeds en al betekenen hetzelfde)

Tot dusver hebben we dit niet eerder gezien. (tot dusver en niet eerder betekenen hetzelfde)

Ik ben te laat, maar daar kan ik echter niets aan doen. (maar en echter zijn beiden ontkenningen)

De oude bejaarde ging op donderdag een gezellig potje klaverjassen.

1. Tautologie
2. Pleonasme

Wij hopen in staat te zijn u volgende week te kunnen halen.

1. Tautologie
2. Pleonasme

Met zo'n negatieve instelling en mentaliteit zal je niet overgaan.

1. pleonasme
2. tautologie

Ik teken een ronde cirkel op het blad.

1. pleonasme
2. tautologie

Bij zo'n operatie is er waarschijnlijk kans op mogelijke complicaties.

1. tautologie
2. pleonasme

Vorige week heeft hij zijn werk weer hervat

1. tautologie
2. pleonasme

Misschien dat ze er wellicht nog achter komen.

1. tautologie
2. pleonasme

Het is een en al leugens en bedrog in die relatie van haar.

1. tautologie
2. pleonasme

Er is een laag verse witte sneeuw gevallen.

1. tautologie
2. pleonasme

De plakkerige kauwgom bleef aan mijn schoenzool kleven.

1. tautologie
2. pleonasme

Bij zo'n operatie is er een kans op mogelijke complicaties.

1. tautologie
2. pleonasme

Die eeneiige tweelingzusjes zijn uiterlijk identiek hetzelfde, maar hun karakter is zeer verschillend.

1. tautologie
2. pleonasme