Klas 1 Romeinen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Het Romeinse Rijk

Het oudste Rome

• 8e eeuw v. Chr. nederzetting in Latium
• Rome lag gunstig -> rivier Tiber, veel wegen kwamen samen = handel met Griekse koloniën in Zuid-Italië en Etrurië
• Rome had zout (salaris)
• Rome leerde veel van de Grieken: olijfolie, wijn, geld, schrift etc. 
• Vanaf 620 v. Chr. Rome had koningen van de Etrusken -> steeds meer een stad met o.a. tempel, forum etc.

Rome als wereldmacht

• Vierde en derde eeuw v. Chr. macht steeds verder uitgebreid -> verovering Griekse kolonies in Zuid-Italië in contact met hellenistische cultuur.
• Nadat Rome heel Italië in bezit had botsten ze met Carthago (Noord-Afrika) (Punië) -> legeraanvoerder Hannibal
• Nadat Carthago was verslagen werd in tweehonderd jaar het Imperium Romanum gevormd.
• Na de tweede Punische oorlog werden er soldaten toegelaten die geen geld hadden.
• Steeds meer arme mensen in het leger die het geluk zochten.
• Rijk worden door oorlogsbuit
• Veel generaals werden gigantisch rijk door veroveringen -> Julius Caesar
• Soldaten deelden mee in de oorlogsbuit -> daarom trouw aan Julius en Julius werd oppermachtig

Koningstijd, Republiek, Keizertijd

• 509 v. Chr. Etruskische koning Tarquinius Superbus verjaagd -> monarchie werd afgeschaft -> één persoon mocht nooit meer zoveel macht krijgen.
• Rome werd een republiek -> elk jaar kozen ze twee nieuwe personen als consuls.
• Elk jaar werden voor andere bestuursfuncties mannen gekozen -> na 1 jaar kwamen ze automatisch in senaat -> eerst 300 en v.a. 80 v. Chr. 600 mannen -> gaven alleen advies aan consuls, adviesen werden  opgevolgd.

Patriciërs en plebejers

• Oude adellijke families die Superbus hadden verjaagd hadden de macht in Rome -> zaten in senaat, leverden de consuls, waren rechters en priesters.
• Als patres (vaders) v.h. Romeinse volk werden ze Patriciërs genoemd -> rest v.h. volk = plebejers -> nauwelijks politieke invloed -> mochten stemmen maar telde minder zwaar mee.
• Door handel werden veel plebejers rijk; was nauwelijks verschil tussen patriciërs & plebejers.
• Wilden dezelfde rechten -> 287 v. Chr. kregen ze gelijke rechten -> kregen 1 consul en 10 volkstribunen (patriciërs konden geen volkstribuun worden).

Bevolkingspyramide

1. Keizer

2. Patriciërs

3. Rijke plebejers

4. Plebejers

5. Proletariërs

6. Slaven

Burgeroorlogen

• 1e eeuw v. Chr. veel generaals machtiger dan de senaat -> generaals vochten tegen elkaar -> burgeroorlog -> winnaar werd consul of dictator.
• Julius Caesar 45 v. Chr. dictator voor het leven -> een jaar daarna gedood door senatoren.
• Weer burgeroorlogen -> 31 v. Chr. J.C.'s belangrijkste generaal (Marcus Antonius) verslagen door (geadopteerde) zoon Octavianus -> Augustus (de Verhevene) -> opperbevelhebber van leger, jarenlang consul, hoogste priester , schatkistbeheerder en dezelfde rechten als volkstribuun, vetorecht. Egypte zijn privébezit
• Stierf in 14 n. Chr.
• In geschiedschrijving begint keizertijd rond 30 v. Chr.

Keizertijd

• Na dood Augustus geen republiek meer -> senaat, consul en volkstribuun bleef bestaan, maar keizer had absolute macht.
• Naast senaatsbestuur ontsond apart keizerlijk bestuur met ministeries.
• (Vrijgelaten) slaven werkten op ministeries (kregen veel macht)
• Keizer werd vaak vereerd als een soort god.
• Keizers zorgden voor goede relaties met senaat, leger en volk
• Volksvergadering had geen macht meer (republiek is afgeschaft)
• Geef het volk brood en spelen en ze zullen tevreden zijn...

Veroveren en bouwen -> Romanisering

• Cultuur = Grieks-Romeins -> Eerst oorlog voeren, daarna in contact met Grieken -> kunst, filosofie, boeken, geschiedenis, wetenschap etc.
• Toen Romeinen Noordwest-Europa veroverden namen ze de klassieke cultuur mee.
• Standbeelden, bouwwerken, boekrollen, verharde wegen (via), stenen huizen, mooi servies, glaswerk, dokters etc.
• Veel respect voor Romeinse ontwikkeling.
• Als gebied veroverd was eerst goede wegen voor leger, daarna kwamen handelaren -> onbekende producten.
• Romanisering = overnemen van de klassieke cultuur door inheemse bevolking.

Bestuur en steden

• Wanneer gebied veroverd was wilden Romeinen een hoofdstad -> gebied vanuit daar besturen -> waren als een schaakbord ingericht = praktisch.
• Middenin stad ligt forum -> twee hoofdwegen. Forum is politieke, religieuze en economische hart van de stad. Daar lagen de tempels, gebouw voor de Raad en een markthal (basilica) = ook gerechtsgebouw.
• Nijmegen, Xanten en Keulen (Elst)

Het platteland

• Er ontstond een stedelijke cultuur, maar de meeste mensen woonden nog op het platteland.
• Veranderde wel veel -> bossen werden gekapt, veeteelt werd slimmer, land werd slimmer ingedeeld zodat ploegen gemakkelijker werd.
• Er kwamen grote boerenbedrijven.

De late oudheid  

284-476 n. Chr.

• Tot 180 n. Chr. was er rust -> welvaart en voorspoed, daarna onrust -> grote groepen Germanen kwamen de grenzen over. Sterke Romeinse keizers konden dit nog wel aan.
• vanaf 3e eeuw Romeinse generaals vaker ruzie over keizerstitel ->
• Meer dan 50 keizers in 50 jaar
• Keizers betaalden Praetoriaanse garde steeds meer
• Germanen kregen geld als ze niet aanvallen of betaald om andere groepen aan te vallen

Keizer Diocletianus

284-305

• Strenge maatregelen -> boer hoorde bij zijn grond (mocht dus niet zonder toestemming verhuizen) -> zoon moest zelfde beroep als zijn vader gaan doen
• Diocletianus bracht zo een bepaalde orde aan in de maatschappij -> ambtenaren om alles te controleren
• Om overzichtelijker te maken deelde hij het Romeinse Rijk in het West-Romeinse Rijk en het Oost-Romeinse Rijk -> beter besturen en verdedigen

De limes

• Verdigingssysteem om plunderende Germanen tegen te houden -> forten (castella), wachttorens, legioenskamp (castra) -> Nijmegen (Ulpia Noviomagus Batavorum)
• Germanen hadden geleerd van de Romeinen -> pasten hun tactiek aan.
• Bij grote invasie (255) Romeinen kansloos.
• Rond 270 Forum Hadriani (Voorburg) en Ulpia Noviomagus bijna helemaal verlaten.

Nieuwe tactiek

• Diocletianus: nieuw verdedigingssysteem -> belangrijke punten in de gaten houden -> rivierovergangen en belangrijke wegen ->  verdedigd met stevige forten (castella)
• Soldaten hielden grens goed in de gaten -> binnenland lag ruiterij -> waren razendsnel.
• Belangrijke plaatsen kregen stadsmuur en een legereenheid voor bescherming.
• In 406 gaven Romeinen de Rijngrens op -> Germaanse volkeren stroomden het gebied binnen op de vlucht voor Atilla de Hun.

Einde    476 n. Chr.

• Keizer afgezet door Germaanse huursoldaten. Kozen geen nieuwe keizer meer.
• Langzaamaan vermengde de Germaanse bevolking met de oorspronkelijke bevolking en begonnen de middeleeuwen.