Hoe vielen de 17 Provinciën uiteen in de NN en de ZN?

De politiek van Filips II leidt tot een scheuring in de Nederlanden
Hoofdvraag:
Waarom en hoe vielen de 17 Provinciën uiteen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden in de 16e-17e eeuw? Wat waren de gevolgen?
1 / 26
volgende
Slide 1: Tekstslide
GeschiedenisSecundair onderwijs

In deze les zitten 26 slides, met interactieve quizzen en tekstslides.

Onderdelen in deze les

De politiek van Filips II leidt tot een scheuring in de Nederlanden
Hoofdvraag:
Waarom en hoe vielen de 17 Provinciën uiteen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden in de 16e-17e eeuw? Wat waren de gevolgen?

Slide 1 - Tekstslide

Slide 2 - Tekstslide

Welk deel van het aaneengesloten gebied behoort niet tot het rijk van Karel V?
Prinsbisdom Luik

Slide 3 - Tekstslide

17 Provinciën
Maar hoe zaten al die staatjes 
nou in elkaar?
De Nederlanden
   De gewesten
      De steden
De Nederlanden waren onder leiding van Filips II. Hij had de hoogste macht en maakte de belastingen en centrale wetten.
Elk gewest had een eigen bestuur waarin de steden, adel en geestelijken werden vertegenwoordigd. Zij hadden hun eigen regels, wetten en belastingen.
De steden hadden hun eigen burgermeesters en hadden dan ook hun eigen stadsrechten.

Slide 4 - Tekstslide

Oorzaken
Ten eerste was er politieke onrust omdat de centrale regering steeds meer macht kreeg (centralisatiepolitiek), wat niet goed viel bij de hoge adel. Zij raakten namelijk macht kwijt door deze centralisatiepolitiek van de koning. Kardinaal Granvelle, die belangrijk was voor Filips II's beleid, maakte de adel nog bozer. Hoewel Filips II Granvelle uiteindelijk aan de kant schoof, bleef de onrust. De koning vroeg ook steeds meer belastingen
Ook waren er economische problemen, zoals stijgende prijzen en werkloosheid, waardoor de derde stand en lage adel ontevreden waren. Het harde klimaat zorgde voor nog meer problemen, omdat het de graanprijzen deed stijgen.
Maar het grootste probleem was religieus: Filips II was streng katholiek en vervolgde protestanten hard. Dit vonden veel mensen te wreed, en er braken rellen uit bij de terechtstellingen van protestanten. De Nederlandse edelen boden een smeekschrift aan, maar eigenlijk eisten ze verandering.

Slide 5 - Tekstslide

We weten dus:
- Politieke redenen van onrust 
- Religieuze redenen van onrust
- Economische redenen van onrust

Centralisatiepolitiek van de vorst
Beleid van Filips II valt niet goed bij stedelijke elite en adel (vervreemding)
Belastingen
Plakkaten en inquisitie tegen protestantisme
Belastingen
Vlaamse Textielnijverheid krijgt zware concurrentie
Inflatie
Stijgende werklosheid
Klimaat zorgt voor stijgende graanprijzen

Slide 6 - Tekstslide

geuzen
Berlaymont zei dit in het Frans: 'N'ayez pas peur, Madame, ce ne sont que des gueux?' De term 'gueux' betekent 'bedelaars'.
Welke 2 verzoeken richtten de edelen aan Filips II via de landvoogdes?
(1) het opheffen van de vervolging van de protestanten door de inquisitie en plakkaten
(2) het samenroepen van de Staten-Generaal om nieuwe voorschriften vast te leggen.

Slide 7 - Tekstslide

Getuigenverklaringen

Slide 8 - Tekstslide

Onderzoeksvraag: 
Hoe gebruikten de protestanten prenten en illustraties als propagandamiddel ten tijde van de Beeldenstorm’?

Slide 9 - Tekstslide

Visuele Bron
Onbekende auteur/1566/Beeldenstorm
Voor Beeldenstorm

Visuele Bron
Frans Hogenberg/1566/Beeldenstorm
Tegen Beeldenstorm
Mening
Ja - Duivel
Mening
Ja - het maakte niet uit hoeveel mensen het als kunst beschouwden
Bruikbaar? Betrouwbaar?
Bruikbaar: Ja
Betrouwbaar: De bron is eerder betrouwbaar voor de onderzoeksvraag want  je onderzoekt hoe protestanten propaganda gebruiken ten tijde van de Beeldenstorm - auteur is protestants én tijdgenoot.
Bron is wel heel subjectief - maar net daarom bruikbaar voor de vraag.
Bruikbaar? Betrouwbaar?
Neen - geeft de tegenstand 

Slide 10 - Tekstslide

Hoe verspreidde de Beeldenstorm zich?
Startte in Frans Vlaanderen en verspreidde zich in enkele weken naar het Noorden van Nederland.
Ze beperkte zicht tot een strook van vernieling van Zuid naar Noord

Slide 11 - Tekstslide

Executies
Graaf van Egmont en Graaf van Horne
Belastingen
Vaste belastingen (tiendepenning) werd ingevoerd zonder toestemming van de gewesten

Slide 12 - Tekstslide

Spaanse Furie
Pacificatie van Gent
Koning Filips II slaagde er niet in de Spaanse militairen op tijd hun soldij te betalen. Sommige soldaten hadden al tweeënhalf jaar geen soldij ontvangen. Het koninklijke Spaanse leger besloot daarom om zelf het een en ander bij elkaar te roven uit Antwerpen.
Op 4 november, omstreeks half één in de middag, drongen Spaanse soldaten woningen binnen. Ze doodden talrijke inwoners, verkrachtten op grote schaal vrouwen en stalen het geld en de sieraden die ze op hun pad tegenkwamen. Drie dagen lang werd Antwerpen geplunderd, waarbij men niemand spaarde. In de stad aanwezige Waalse en Duitse soldaten, die betaald waren om de stad te verdedigen, sloten zich aan bij de Spaanse muiters en deden met ze mee.
Bron: Historiek.nl
Op 8 november 1576 ondertekenen de zeventien opstandige gewesten de Pacificatie van Gent. Eensgezind bepaalde men dat de Spaanse troepen de Nederlanden moesten verlaten. De ondertekening vond enkele dagen na de Spaanse Furie plaats, waarbij Spaanse troepen een bloedbad hadden aangericht in de stad Antwerpen.

Slide 13 - Tekstslide

Slide 14 - Link

Unie Van Atrecht

  • Zuidelijke gewesten
  • Katholiek
  • Vrede met Filips II
  • Unie van Atrecht
Unie van Utrecht

  • Noordelijke gewesten
  • Protestant/calvinistisch
  • Trouw aan Willem van Oranje

Slide 15 - Tekstslide

Slide 16 - Tekstslide

Slide 17 - Tekstslide

Wat zijn, volgens de Akte van Verlatinge (zie vorige slide) , de twee plichten van een goede vorst?

Slide 18 - Open vraag

Wat verklaren de Gewesten van de Nederlanden hier?
Hoe noemen ze hun vorst hier?
A
Filips II is een goede vorst die het beste voorheeft met zijn onderdanen. Hij wordt geliefd genoemd.
B
Filips II heeft geen recht op macht over de Nederlanden indien hij zijn bewind verder zet. Als hij verandert, mag hij blijven. Hij wordt een windhaan genoemd.
C
Filips II is een slechte vorst en moet vermoord worden en vervangen door zijn zoon. Hij wordt een moordenaar genoemd.
D
Filips II heeft geen recht op macht over de Nederlanden. Hij wordt een tiran genoemd.

Slide 19 - Quizvraag

Val van Antwerpen (1585)
De Spaanse gouverneur-generaal Farnese heroverde de Zuidelijke Nederlanden. De volledige herovering lukte niet omdat hij daarna met zijn troepen de Armada moest ondersteunen in de strijd tegen Engeland en later tegen Frankrijk om de dochter van Filips II op de troon te zetten. Beide ondernemingen mislukten.
Calvinistische Republiek der Verenigde Provinciën (1588)
Confederatie - losse verbintenis tussen zelfstandige gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel, Friesland, Groningen en Drenthe. Het bestuur was in handen van de Staten-Generaal die uit afgevaardigden van de verschillende gewesten samengesteld was en verantwoordelijk was voor de buitenlandse politiek en landsverdediging.
De republiek had een zeemacht en een landleger waarmee een reeks steden en vestingen werden veroverd. Dit leverde hen de erkenning op als onafhankelijke staat door Engeland en frankrijk.

Slide 20 - Tekstslide

Wat was het gevolg van de vrede van Munster?
Scheiding
Noorden protestants
Zuiden Katholiek
Gevolgen vandaag?
politiek: landen België en Nederland verwijzen naar verdeling toen
religieus: protestantse noorden (Nederland) vs katholieke zuiden (België)

Slide 21 - Tekstslide

Republiek der 7 Provinciën
vs. De Spaanse Nederlanden
  • Republiek: geen koning, maar burgerbestuur.
  • Ieder 7 provinciën/gewesten bestuurd door provinciale staten.
  • Spaanse Nederlanden onder bestuur van de Spaanse vorst.

Slide 22 - Tekstslide

Slide 23 - Tekstslide

Slide 24 - Tekstslide

Welke oorzaken worden aangehaald voor de Tachtigjarige oorlog?
Wat ontbreekt of wordt onderbelicht?
Hoe draagt ‘Het verhaal van Vlaanderen’ hiertoe bij? Wat is het gevaar?

Slide 25 - Tekstslide

Welke oorzaken worden aangehaald voor de Tachtigjarige oorlog?
Religieuze onrust: protestanten tegen katholieken
Executie graven Egmont/Horne
Wat ontbreekt of wordt onderbelicht?
Economische oorzaken
Politieke oorzaken: onderbelichting van verzet tegen centralisatie
Hoe draagt ‘Het verhaal van Vlaanderen’ hiertoe bij? Wat is het gevaar?
Heel veel mensen keken hiernaar, kregen interesse - maar ze hebben geen volledig verhaal.

Slide 26 - Tekstslide