Thema 6 - Voortplanting bij planten en dieren

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Thema 6

Voortplanting bij planten en dieren

Basisstof 1

- Je kunt de delen van een bloem benoemen met hun kenmerken en functies

Bloemen

• Bloemkelk
• Bloemkroon
• Meeldraden
• Stuifmeelkorrels
• Stamper
• Zaadbeginsel
• Eicel

Hoe heet het mannelijk deel van de bloem?

1. Meeldraad
2. Stamper

Welke bladeren van de bloem zijn vaak fel gekleurd?

1. Kelkbladeren
2. Kroonbladeren

Basisstof 2

- Je kunt beschrijven wat bestuiving is

- Je kunt het verschil benoemen tussen kruisbestuiving en zelfbestuiving

- Je kunt de kenmerken noemen van insectenbloemen en van windbloemen

Bestuiving

• Zelfbestuiving: bestuiving van dezelfde bloem, of een andere bloem op dezelfde plant
• Kruisbestuiving: bestuiving van een bloem op een andere plant (zelfde soort) 

Insectenbloem

Windbloem

Welke vorm van bestuiving zie je bij A?

1. Kruisbestuiving
2. Zelfbestuiving

Welke soort bloem zie je op deze foto?

1. Insectenbloem
2. Windbloem

Basisstof 3

- Je kunt beschrijven hoe de bevruchting bij zaadplanten verloopt

- Je kunt de veranderingen in het zaadbeginsel na bevruchting beschrijven

Bevruchting

• Stuifmeelkorrel en stuifmeelbuis
• Eicel in zaadbeginsel
• Geslachtelijke voortplanting
• Kruisen en selectie

Basisstof 4

- Je kunt de veranderingen in het vruchtbeginsel na bevruchting beschrijven

Vruchten

• Na bevruchting groeit vruchtbeginsel en zaadbeginsel
• Kroonbladeren en meeldraden vallen af
• Bloemkelk verschrompelt 
• Vruchtvlees ontstaat uit vruchtbeginsel of bloembodem

Basisstof 5

- Je kunt uitleggen dat bij ongeslachtelijke voortplanting de nakomelingen dezelfde erfelijke eigenschappen hebben als de ouder

- Je kunt voorbeelden geven van ongeslachtelijke voortplanting

Geslachtelijke voortplanting

Ongeslachtelijke voortplanting

• Geslachtscellen (stuifmeelkorrel en eicel) worden gevormd
• Kernen van twee verschillende geslachtscellen versmelten met elkaar (bevruchting)
• Nakomelingen verschillen van ouders

• Geen geslachtscellen gevormd
• Deel van plant groeit uit tot nieuwe plant door celdelingen
• Nakomelingen exact hetzelfde als ouders

Celdeling

• Chromosomen gekopieerd, cel deelt zich in twee dochtercellen
• Dochtercellen krijgen complete set chromosomen, zijn hetzelfde als moedercel.
• Ongeslachtelijke voortplanting en groei organisme door deze celdeling

Knollen

Bollen

Uitlopers

Wortelstokken

Stekken

Weefselkweek

Ongeslachtelijke voortplanting in dieren

Basisstof 6

- Je kunt uitleggen dat bij geslachtelijke voortplanting elk van de ouders 50% van het DNA levert

- Je kunt voorbeelden geven van geslachtelijke voortplanting

Geslachtelijke voortplanting

Ongeslachtelijke voortplanting

• Geslachtscellen (stuifmeelkorrel en eicel) worden gevormd
• Kernen van twee verschillende geslachtscellen versmelten met elkaar (bevruchting)
• Nakomelingen verschillen van ouders

• Geen geslachtscellen gevormd
• Deel van plant groeit uit tot nieuwe plant door celdelingen
• Nakomelingen exact hetzelfde als ouders

Meiose

• Dubbele celdeling waardoor aantal chromosomen in dochtercel gehalveerd is
• Geslachtscellen voor geslachtelijke voortplanting door meiose
• Na bevruchting weer complete set chromosomen, dan start normale celdeling voor groei

Geslachtelijke voortplanting dieren

• Inwendige bevruchting
• Uitwendige bevruchting 

• Meeldraden: helmdraad, helmknop: helmhokje, stuifmeelkorrels (mannelijk)
  . Stamper: stempel, stijl, vruchtbeginsel: zaadbeginsels: kern, eicel (vrouwelijk) 
• Bestuiving: overbrengen stuifmeel van meeldraad op stempel van stamper
  . Zelfbestuiving: dezelfde bloem of andere bloem op dezelfde plant bestuiven. Kruisbestuiving: bloem van een andere plant bestuiven (insectenbloemen, windbloemen) 
• Bevruchting: stuifmeelkorrel op stempel vormt stuifmeelbuis, kern stuifmeelkorrel versmelt met kern eicel in vruchtbeginsel. Eén stuifmeelkorrel kan één eicel bevruchten. (Geslachtelijke voortplanting)
  , voor elke bevruchtte eicel ontstaat een zaadje, bloembodem kan vruchtvlees worden 
• Verspreiding vruchten en zaden: door plant zelf, door de wind, door dieren
  
• Ongeslachtelijke voortplanting: deel van de plant groeit uit tot nieuwe plant: broedplant, knollen, bollen, uitlopers, wortelstokken, stekken, weefselkweek
  
• Tweeslachtige bloemen: zowel meeldraden als stampers.
  Eenslachtige bloemen: alleen meeldraden (mannelijk) of alleen stampers (vrouwelijk). Tweehuizige soorten: alleen mannelijke of alleen vrouwelijke bloemen aan plant. Eenhuizige soorten: mannelijke en vrouwelijke bloemen aan plant. 
• Mitose (ongeslachtelijke voortplanting) en meiose (geslachtelijke voortplanting)