Loving Vincent - Fictie vol feiten

• Tekenen
• Grafische techniek
• +3
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3-6

Introductie

Een les over feit, fictie en personages in de film 'Loving Vincent', met een aantal mogelijke vervolgopdrachten aan het eind. Let op: gebruik je het materiaal als voorbereidende les, dan komt er een aantal mogelijke 'spoilers' voorbij. De les kan ook worden opgedeeld in 'vooraf' en 'na'.

Instructies

Algemene leerdoelen

• Leerlingen maken kennis met het leven en werk van Vincent van Gogh.
• Leerlingen maken kennis met de film Loving Vincent.
• Leerlingen kunnen verbanden leggen tussen de film en een aantal van Van Goghs schilderijen.
• Leerlingen ontdekken dat een mix van feiten en fictie kan leiden tot een nieuwe artistieke creatie.

Benodigde materialen

• Voor de quiz kunnen leerlingen hun mobiel gebruiken, maar de les kan ook worden uitgevoerd zonder mobiel.

Werkwijze

• De les kan klassikaal worden ingezet, maar kan door leerlingen ook individueel worden gemaakt. Bepaal dan zelf de wijze waarop de vragen en opdrachten worden uitgewerkt.
  
• De les kan vrij eenvoudig worden opgedeeld in drie delen: slide 1 t/m 10, slide 11 t/m 19 en slide 20 e.v..

Loving Vincent is de eerste speelfilm ter wereld die helemaal met de hand is geschilderd.

De film heeft al meerdere prijzen voor beste (animatie-)film gewonnen.

Er werkten 125 kunstenaars aan de film. Zij moesten zich allemaal Vincents stijl van schilderen eigen maken.

Het verhaal is fictief, maar wel gebaseerd op een aantal feiten uit het leven van Vincent van Gogh.

Bijzonder detail: de stem van de film-Vincent is ingesproken door de Nederlandse acteur Jochum ten Haaf. Die speelde Vincent al eerder, in een toneelstuk in Londen en New York.

De film bestaat uit meer dan 65.000 geschilderde 'frames': 12 per seconde.

De titel Loving Vincent verwijst naar de groet die Vincent onder veel van zijn brieven zette:

 'Je liefh. Vincent'

Bespreek eventueel de andere betekenis van het woord 'loving' en de dubbele betekenis die de titel daardoor heeft: 'houden van Vincent'.

In de film speelt een niet bezorgde brief van Vincent een belangrijke rol. Wat volgt is een bijzondere zoektocht.

Feit of fictie?

De brief in het verhaal is fictief, maar de filmmakers gebruikten er een echt bestaand voorbeeld voor: een bewaard gebleven briefkaart van Vincent aan zijn broer Theo.

Feit of fictie?

Aan het eind van de film is de tekst van de fictieve brief te horen. De filmmakers baseerden hem op citaten uit een echte brief van Vincent.

Door in te zoomen op de echte briefkaart is te zien waar en wanneer deze is verstuurd (Hoogeveen, 24 september 1883), en wanneer deze aankwam in Parijs (slechts één dag later, 25 september 1883).

Film al gezien? Gebruik de trailer dan als terugblik, of sla deze over.

De basis van alle geschilderde filmbeelden zijn 'live action'-opnames van acteurs in een filmstudio.

Daarna werden de filmbeelden frame voor frame met de hand nageschilderd.

Vincent van Gogh wordt gespeeld door de Poolse acteur Robert Gulaczyk. De manier waarop kunstenaar Anna Kluza hem hier schildert, is gebaseerd op Vincents beroemde zelfportret uit het Musée d'Orsay in Parijs.

Een belangrijk personage in de film is Marguerite Gachet. In de 'live action' filmversie wordt zij gespeeld door actrice Saoirse Ronan. Links zie je haar in de studio tijdens de opnames.

De overeenkomsten van het geschilderde eindresultaat (rechts) met een origineel schilderij van Vincent (midden) zijn duidelijk zichtbaar. Maar kun je ook het grootste verschil verklaren? 

Antwoord op de vraag in de volgende slide.

Vincents originele schilderij heeft een langwerpig, staand formaat. Maar dat geldt natuurlijk niet voor het scherm van een bioscoop. In de filmversie zie je daarom veel meer van de kamer waarin Marguerite piano speelt. Dat extra deel is er, in de stijl van Vincent, door de filmmakers bij verzonnen.

In één van de scènes stelt Marguerite een belangrijke vraag. Kun je die beantwoorden? Wat weet jij eigenlijk al over het leven van Vincent van Gogh?

Film al gezien? Sla deze slide dan over, of pas de vraag aan naar “Wat wist je vooraf eigenlijk al over Vincent van Gogh?”

Inventariseer de antwoorden met behulp van het woordweb in de volgende slide.

Vincent van Gogh

Marguerite Gachet is geen verzonnen personage. Ze heeft echt bestaan, net als veel andere personages in Loving Vincent. De meesten zijn gebaseerd op door Vincent gemaakte portretten en schilderijen.

Een belangrijke bron is Vincent zelf. Hij schreef veel en vaak over zijn werk, en over de mensen die hij kende. Er zijn 820 brieven van hem bewaard, waarvan de meeste aan zijn broer Theo. 

"Gisteren en eergisteren heb ik het portret van mejuffrouw Gachet geschilderd (...) De japon is roze. De muur op de achtergrond groen met oranje stippen, de piano donkerpaars. Het is 1 meter hoog en 50 cm breed."

Deze brief schreef Vincent op 28 juni 1890 - een maand voor zijn dood. Hierdoor weten we precies wanneer het portret van Marguerite is geschilderd.

De broers Van Gogh schreven elkaar vanaf ca. 1886 grotendeels in het Frans. Deze brief is in zijn geheel online te lezen in een Engelse vertaling. Een afbeelding van de brief staat onder de hotspot middenboven, een Nederlands citaat onder de hotspot rechtsonder.

Wat denk je: van hoeveel van deze figuren weten we tegenwoordig nog precies wie ze waren?

1. Van allemaal
2. Van 3
3. Van 6
4. Van 9

Als de leerlingen de volledige aftiteling van de film hebben bekeken, verwijs dan naar de informatie die ze aan het eind hebben kunnen zien. 

Dit personage is gebaseerd op het portret van Paul Eugène Milliet, officier in een speciale eenheid van het Franse leger, en vriend van Vincent in Arles.

Dit personage is gebaseerd op een portret dat Vincent maakte in Auvers. Het is niet bekend wie de jongen met de korenbloem was.

Marguerite Gachet was de dochter van Vincents arts, Dr. Gachet. Ze was 20 toen Vincent haar schilderde. Marguerite hing het schilderij boven haar bed, waar het 44 jaar bleef hangen.

Kunstmuseum Basel, Zwitserland.

Ook in het echt was Dr. Paul-Ferdinand Gachet Vincents arts en vriend in Auvers. De afbeelding hier is gebaseerd op een portret in een privécollectie, maar daar bestaat ook nog een tweede versie van.

Adeline Ravoux is gebaseerd op het echte portret dat Vincent van haar maakte in 1890. In werkelijkheid was Adeline toen 13 jaar; in de film is ze ouder. 

Armand Roulin heeft echt bestaan. Vincent schilderde het portret van deze 17-jarige Franse jongen in 1888 in Arles, Frankrijk. Het hangt nu in Museum Folkwang in Essen, Duitsland. In de film is Armand iets ouder.

'Politieman Rigaumont' heeft inderdaad bestaan, maar het personage in de film is gebaseerd op een portret van een onbekende man. Vincent maakte het in 1889, toen hij in een inrichting zat in Saint-Rémy. 

Vincent Willem van Gogh

Julien Tanguy, beter bekend als 'Père' Tanguy, had ook in werkelijkheid een winkel in kunstenaarsbenodigdheden in Parijs. Hij was bevriend met Vincent, die hem een paar keer portretteerde.

Joseph Roulin was postmeester bij de Franse spoorwegen. Vincent en hij kenden elkaar. Het personage hier is gebaseerd op een portret in Kunstmuseum Winterthur, Zwitserland.

Dit personage uit de film is gebaseerd op het portret dat Vincent maakte van een tuinman uit Arles, Patience Escalier.

Deze onbekende man was een 'Zoeaaf', een soldaat in een speciale eenheid van het Franse leger.

Dit schilderij is gebaseerd op Vincents schilderij La Mousmé. De naam van de geportretteerde is niet bekend.

In de film is dit Dr. Mazery. Die heeft echt bestaan, maar Vincent heeft hem niet geschilderd. Zijn figuur is gebaseerd op een schilderij dat nu in het het Kröller-Müller Museum hangt.

De 'Boatman' is gebaseerd op een figuur in de achtergrond van het schilderij Oever van de Oise bij Auvers.

Dit fictieve personage heet in de film 'Louise Chevalier'. Qua uiterlijk is ze gebaseerd op een schilderij in de National Gallery of Art in Washington DC.

Als de originele werken zich in openbare collecties bevinden, is (waar mogelijk) in de hotspots een link ingevoegd naar een afbeelding van het origineel.

Het portret van acteur Robert Gulaczyk als Vincent van Gogh is gebaseerd op Vincents beroemde zelfportret uit 1889. Het hangt in het Musée d'Orsay in Parijs.

Laat de leerlingen het portret van de acteur vergelijken met het origineel en vervolgens de overeenkomsten en verschillen benoemen.

Hoewel Loving Vincent draait om Vincent van Gogh, is de hoofdrolspeler Armand Roulin.

Armand krijgt van zijn vader de opdracht om in Parijs een brief van Vincent van Gogh af te leveren.

In de film wordt Armand gespeeld door acteur Douglas Booth.

Armands vader, Joseph Roulin, was postbeambte bij de spoorwegen en goed bevriend met Vincent.

In de film wordt Joseph gespeeld door acteur Chris O'Dowd.

Het originele portret van Joseph hangt in Kunstmuseum Winterthur, Zwitserland.

Feit of fictie?

Feit. Vincent noemde Joseph in brieven 'mijn vriend de postbode' en vond hem zelfs 'een interessantere man dan heel wat andere lui'.

In Loving Vincent worden alle gezinsleden genoemd, maar alleen Joseph en Armand zijn ook echt te zien.

Collage invoegen van de verschillende portretten van de familie Roulin

Feit

Vincent bracht veel tijd door met de Roulins. Het gezin woonde bij hem in de buurt, hij at regelmatig mee, ging naar het café met vader Joseph... én hij schilderde de hele familie meerdere keren.

Via de familie Van Gogh kwamen deze portretten van het gezin Roulin uiteindelijk in Nederlandse musea terecht. De andere raakten verspreid over de hele wereld.

Dit is een overzicht van een aantal van de portretten die Van Gogh van de familie Roulin maakte.... maar niet alle.

De makers van Loving Vincent bewijzen met hun film dat Vincents werk ruim 125 jaar na zijn dood nog steeds inspireert. Ze vertellen een verhaal over zijn leven waarin feiten en fictie op een spannende manier door elkaar zijn geweven.

De film begint in 1891 in Arles, Zuid-Frankrijk. Armand Roulin moet van zijn vader een brief van Vincent bezorgen bij Vincents broer Theo, in Parijs.

Feit of fictie?

Fictie. In het echt woonde de familie Roulin in 1891 niet meer in Arles, maar in Marseille. Behalve Armand. Die werkte als smid in het plaatsje Lambesc, 60 km ten oosten van Arles. Zijn filmreis is fictief - maar wel goed bedacht.

Zwak

Armand noemt Vincent in het begin van de film een 'loser', en volgens hem was Vincent 'zwak'. Welke argumenten gebruikte hij daarvoor? En wat is het antwoord van zijn vader daarop?

Het gesprek tussen Joseph en Armand verloopt ongeveer als volgt:

J: "Het leven kan zelfs de sterkste man breken. Na dat incident met het oor gaf niemand hem nog een kans. Zelfs de kinderen treiterden hem."

A: "Ik noem het zwak als kinderen je het gekkenhuis in kunnen jagen."

J: "Samen met de buren, de politie... de burgemeester... De hele stad, tegen een zieke man! Hij liet zich opnemen in St. Remy om beter te worden, en dat is gelukt. Hij is genezen verklaard."

In Parijs ontdekt Armand bij Père Tanguy dat Theo al is overleden - niet lang na Vincents dood.

Feit of fictie?

Feit EN fictie. Theo van Gogh overleed inderdaad een half jaar na Vincents dood, maar de echte Armand Roulin hoorde dat niet van Père Tanguy.

Armand wil in Auvers-sur-Oise meer te weten komen over Vincents dood. Is het echt zelfmoord, of is de kunstenaar vermoord? Iedereen die Armand spreekt heeft daar eigen gedachten over. 

In de film kijken de personages ieder vanuit hun eigen standpunt terug op hun ervaringen met Vincent. Maar wat is waar?

Wat denk jij?

Je hebt in de film verschillende argumenten voorbij horen komen. Wat is jouw conclusie?

Wat denk jij? Pleegde Vincent zelfmoord, of is hij vermoord?

1. Vincent pleegde zelfmoord.
2. Vincent werd vermoord.

Feit

Dit is een krantenbericht van kort na Vincents dood. Er staat in dat hij in de velden bij Auvers met een revolver op zichzelf had geschoten, gewond naar zijn kamer was teruggekeerd, en daar twee dagen later was overleden. 

Feit of fictie?

Armands gesprekken in de film zijn fictief, net als sommige personages. Maar over de vraag of Vincents dood moord was, is ook in het echt door veel mensen flink gespeculeerd. Dat levert een spannend verhaal op, maar uit bronnen en onderzoek weten we dat Vincents dood echt zelfmoord was.

Feit

Een belangrijke bron over Vincents laatste dagen in Auvers is Adeline Ravoux. Ruim 65 jaar na Vincents dood zette zij haar herinneringen aan hem op papier. Wat Adeline in de film vertelt over Vincents dood, zijn vrijwel letterlijk de woorden van de echte Adeline.

Feit

Een belangrijke bron over Vincents dood: zijn broer Theo. Die was bij hem toen hij stierf. In een brief aan hun moeder in Nederland schreef Theo over Vincents begrafenis in Auvers:

"Als hij had kunnen zien hoe de mensen voor mij waren nadat hij weg was gegaan & de attenties van zovelen voor hem had kunnen zien, zou hij voor het ogenblik er niet toe gekomen zijn om te willen sterven."

Feit of fictie?

In de film geeft Dr. Gachet zichzelf de schuld van Vincents dood. Maar of hij Vincent ook in het echt vertelde dat hij een zware last voor Theo was is niet waarschijnlijk. Uit Vincents brieven weten we in elk geval dat hij zich in de periode voor zijn dood ernstig zorgen maakte over de toekomst.

Armand geeft de brief van Vincent aan Dr. Gachet. In ruil daarvoor krijgt hij een kopie van een brief van Vincent terug.

De brief die Armand leest is gebaseerd op Vincents eigen woorden, uit een echte brief die hij in 1882 schreef.

In de film overhandigt Dr. Gachet Armand de andere brief van Vincent met de woorden: "Neem hem mee op jouw reis". Dat kun je niet alleen letterlijk opvatten, maar ook figuurlijk. Hoe?

In de film leest Armand de brief maar hoor je Vincent:

'Wie ben ik in de ogen van de meeste mensen?

Een waardeloos iemand.

Een onbetekenend, onaangenaam persoon. Iemand die nooit ofte nimmer een positie zal bekleden in de maatschappij.

Kortom, het laagste van het laagste. Nou dan. Ook al zou dat de absolute waarheid zijn... dan zou ik toch op een dag door mijn werk willen laten zien wat deze loser, deze minderwaardige persoon beweegt.'

Opdracht

• Loving Vincent heeft inmiddels wereldwijd veel positieve reacties opgeleverd. Maar wat vind jij? Doet de film recht aan het leven en werk van Vincent van Gogh? Schrijf een korte recensie waarin je jouw mening toelicht en beargumenteert.

Opdracht

• Hoe zou jouw portret er uitzien als Vincent van Gogh het zou hebben geschilderd? Ga op zoek naar één van zijn portretten en maak daar een versie van met jezelf als onderwerp. Je kunt het schilderen of tekenen, of je kunt met Photoshop een digitale versie maken.

Opdracht

• Met welk personage uit Loving Vincent zou jij jezelf kunnen identificeren? Schrijf vanuit het standpunt van dat personage een monoloog over hoe hij of zij zich Vincent herinnert. Gebruik een aantal feiten die je in de les voorbij hebt zien komen als basis voor je fictieve verhaal.
  

Werken in tweetallen kan ook; dan wordt het verhaal natuurlijk een dialoog.