WO - 2. Waar ben ik? Lijnen op de wereldbol en wereldkaart

• Wereldoriëntatie
• Lager onderwijs

Waar ben ik?

Lijnen op de wereldbol en wereldkaart

Doel van de les

Na deze les kennen/kunnen/weten jullie:

- Wie Mercator is.

- Dat we de wereldbol verdelen in een noordelijk en zuidelijk halfrond en kan je deze aanduiden op een globe en een kaart.

- Dat we de wereldbol verdelen in een oostelijk en westelijk halfrond en kan je deze aanduiden op een globe en een kaart.

- De Kreeftskeerkring, Steenbokskeerkring, evenaar, nulmeridiaan, noordpoolcirkel en zuidpoolcirkel en kan je deze aanduiden op een globe en een kaart.

- Kan je landen of werelddelen situeren in het juiste halfrond.

- dat de wereld verdeelt is in breedtelijnen en lengtelijnen en dat coördinaten uitgedrukt worden in graden.

We spoelen even terug in de tijd...

Het is de nacht tussen 14 en 15 april 1912 boven de Atlantische Oceaan. Om 23u40 vaart de Titanic tegen een drijvende ijsberg. Om 00u15 roept de kapitein de hulp van andere schepen in: 'SOS, SOS, we zinken - bevinden ons op 43°N en 50°W.'

Het schip Carpathia bevindt zich op ongeveer 4 uren varen van deze positie. Om 4u20 kunnen 704 van de 2208 passagiers worden gered en aan boord van de Carpathia gebracht. Deze redding was mogelijk dankzij de juiste plaatsbepaling van de Titanic.

We spoelen even terug in de tijd...

Op het einde van de 19e eeuw was de hele wereld bijna verkend.

Toch was er nog de uitdaging om Antarctica verder te verkennen en de Zuidpool te bereiken.

In 1897 vertrok onze landgenoot Adrien De Gerlache met het schip de Belgica vanuit Antwerpen naar Antarctica. Zeven maanden later liep het schip vast in het ijs.

In barre omstandigheden overwinterde de bemanning: een lange koude winter op het ogenblik dat het hier zomer is.

De verdienste van deze expeditie was dat er een heel jaar lang weerwaarnemingen werden gedaan.

Pas in maart 1899 bereikte de Belgica de volle zee.

De eer was aan Roald Amundsen om in 1911 als eerste op de Zuidpool te staan.

Lijnen op de wereldbol

De aarde is een bol en heeft geen boven - en onderkant, geen begin of einde.

Zoals het rooster op een stratenplan heeft men een net van denkbeeldige lijnen op de aardbol getekend. 

In dit netwerk van lijnen is de noordpool de bovenkant en de zuidpool de onderkant.

Lijnen op de wereldbol

We verdelen de wereldbol in twee even grote delen:

- het noordelijk halfrond

- het zuidelijk halfrond

De verdeellijn is de evenaar.

Noordelijk halfrond

Zuidelijk halfrond

Evenaar

Lijnen op de wereldbol

Ieder halfrond verdelen we in twee richtingen:

- het westelijk halfrond

- het oostelijk halfrond

De verdeellijn is de nulmeridiaan of meridiaan van Greenwich

Lijnen op de wereldbol

Om de ligging van een plaats nauwkeurig te bepalen, worden de halfronden verder verdeeld door:

- cirkels evenwijdig met de evenaar: de breedtecirkels

- bogen loodrecht op de evenaar van noordpool tot zuidpool: de lengtelijnen of meridianen.

Lijnen op de wereldbol

Die lijnen worden benoemd in graden:

- naar het noorden: noorderbreedte (NB)

- naar het zuiden: zuiderbreedte (ZB)

- naar het westen: westerlengte (WL)

- naar het oosten: oosterlengte (OL)

Van bol naar kaart: wat gebeurt er als je de schil van een sinaasappel plat drukt?

Een aantal geleerden, cartografen, hebben geprobeerd om onze bolvormige aarde op een plat vlak voor te stellen.

Mercator tekende een wereldkaart waarbij hij precies een cilinder rond de wereldbol wikkelde. Als je die cilinder openrolt, krijg je een wereldkaart waarop de meridianen evenwijdige lijnen zijn. 

                                                         Maar kijk eens: er zijn openingen en als we die opvullen vervalsen we de kaart!

                                                         Het oppervlak van de wereldbol op een kaart perfect tekenen kan niet zonder 

                                       fouten! Alleen op de wereldbol zijn de vormen én de afstanden juist.

Wie was Mercator?

Mercator (1512-1594) is een beroemd Vlaams cartograaf. Hij maakte wereldbollen, atlassen en kaarten.

Zijn wereldkaart was voor zeelui zeer handig.

Hoe worden kaarten nu gemaakt?

Met de ontwikkeling van de luchtvaart en de fotografie werd het in de 20ste eeuw mogelijk om vanuit de lucht naar de aarde te kijken en luchtfoto's te nemen.

Deze luchtfoto's zijn de basis voor topografische kaarten.

Hoe worden kaarten nu gemaakt?

De moderne cartografie maakt sedert 1960 meer en meer gebruik van satellietbeelden. Steeds nauwkeuriger wordt de aarde vanuit satellieten in de gaten gehouden!

Via earth.google.com verken je heel de aarde!

Lijnen op de wereldkaart

Op een wereldkaart is de evenaar een rechte lijn die de kaart in twee verdeelt: het noordelijk halfrond bovenaan, het zuidelijk halfrond onderaan.

De poolcirkels en keerkringen zijn gebogen lijnen.

Op een wereldkaart verdeelt de nulmeridiaan de kaart in twee delen: de linkerkant is het westelijk halfrond, de rechterkant van de kaart is het oostelijk halfrond. Meridianen zijn gebogen lijnen.

GPS, plaatsbepaling is kinderspel!

Een gps (Global Positioning System) is een toestel waarop je je standplaats zeer nauwkeurig kunt aflezen.

Een zender in het toestel staat tegelijkertijd in verbinding met vier satellieten zodat je plaats en hoogtepositie op de wereldbol nauwkeurig wordt bepaald en op een digitale kaart wordt aangeduid.

De aarde in een net

Duid op de wereldbol in de klas aan:

- het noordelijk halfrond

- het zuidelijk halfrond

- het westelijk halfrond

- het oostelijk halfrond

- de evenaar

- de nulmeridiaan

Opdracht 1 WB p. 102

Volg de opdrachten hier ipv in je boek!!!

Van noord naar zuid

1. Kleur het noordelijk halfrond GEEL
2. Overtrek de evenaar met ROOD

3. Laat het zuidelijk halfrond open.

Opdracht 1 WB p. 102

Volg de opdrachten hier ipv in je boek!!!

Van oost naar west

1. Kleur het oostelijk halfrond ROOD
2. Overtrek de nulmeridiaan met GROEN

3. Laat het westelijk halfrond open.

Opdracht 1 WB p. 102 - correctie

In welk halfrond ligt Europa?
Duid aan bij opdracht 1 p. 102

1. noordelijk halfrond
2. zuidelijk halfrond

In welk halfrond ligt Oceanië?
Duid aan bij opdracht 1 p. 102

1. noordelijk halfrond
2. zuidelijk halfrond

In welk halfrond ligt Azië?
Duid aan bij opdracht 1 p. 102

1. westelijk halfrond
2. oostelijk halfrond

In welk halfrond ligt Amerika?
Duid aan bij opdracht 1 p. 102

1. westelijk halfrond
2. oostelijk halfrond

Opdracht 1 WB p. 102 - correctie

België ligt in het ... ?
Duid aan bij opdracht 3c p. 103

1. Noordelijk halfrond en westelijk halfrond
2. Noordelijk halfrond en oostelijk halfrond
3. zuidelijk halfrond en westelijk halfrond
4. zuidelijk halfrond en oostelijk halfrond

Zuid-Amerika ligt in het ... ?
Duid aan bij opdracht 3c p. 103

1. Noordelijk halfrond en westelijk halfrond
2. Noordelijk halfrond en oostelijk halfrond
3. zuidelijk halfrond en westelijk halfrond
4. zuidelijk halfrond en oostelijk halfrond

Opdracht 3c WB p. 103 - correctie

Opdracht 3e WB p. 103

Zet de namen van de lijnen op de juiste plaats aan de kaart in je werkboek. Overtrek de lijnen in de kleur waarin ze hieronder geschreven staan.

Kreeftskeerkring - Steenbokskeerkring - Noordpoolcirkel - Zuidpoolcirkel - evenaar - nulmeridiaan

BELANGRIJK!  Kijk eerst eens goed naar de lijnen!
De Kreeftskeerkring, de Steenbokskeerkring, de noordpoolcirkel en de zuidpoolcirkel zijn de stippellijnen die op de kaart staan. Niet de volle lijnen!!

Opdracht 3e WB p. 103 - correctie

Oefeningen Atlas

Neem je atlas en zoek een kaart van de wereld waar je de nulmeridiaan en de evenaar duidelijk op kan zien.

Maak nu de opdrachten op de volgende slides.

Oceanië ligt in het ... ?

1. Noordelijk halfrond en westelijk halfrond
2. Noordelijk halfrond en oostelijk halfrond
3. zuidelijk halfrond en westelijk halfrond
4. zuidelijk halfrond en oostelijk halfrond

Canada ligt in het ... ?

1. Noordelijk halfrond en westelijk halfrond
2. Noordelijk halfrond en oostelijk halfrond
3. zuidelijk halfrond en westelijk halfrond
4. zuidelijk halfrond en oostelijk halfrond

Chili ligt in het ... ?

1. Noordelijk halfrond en westelijk halfrond
2. Noordelijk halfrond en oostelijk halfrond
3. zuidelijk halfrond en westelijk halfrond
4. zuidelijk halfrond en oostelijk halfrond

Marokko ligt in het ... ?

1. Noordelijk halfrond en westelijk halfrond
2. Noordelijk halfrond en oostelijk halfrond
3. zuidelijk halfrond en westelijk halfrond
4. zuidelijk halfrond en oostelijk halfrond

Irak ligt in het ... ?

1. Noordelijk halfrond en westelijk halfrond
2. Noordelijk halfrond en oostelijk halfrond
3. zuidelijk halfrond en westelijk halfrond
4. zuidelijk halfrond en oostelijk halfrond

Plaatsen in de tijd

Mercator (1512-1594) is een beroemd Vlaams cartograaf. Hij maakte wereldbollen, atlassen en kaarten. 

Zijn wereldkaart was voor zeelui zeer handig.

In welk tijdsperk kan je Mercator indelen?

1. Prehistorie
2. Oudheid
3. Middeleeuwen
4. Nieuwe tijden

Plaatsen in de tijd

Roald Amundsen was de eerste mens om in 1911 als eerste op de Zuidpool te staan.

In welk tijdsperk stond de eerste mens op de zuidpool?

1. Prehistorie
2. Oudheid
3. Middeleeuwen
4. Nieuwe tijden

Plaatsen in de tijd

Mercator

Eerste stap op de zuidpool

Inoefening

Klik op de link die je op de volgende slide kan vinden.
Je komt uit op het oefenplatform van wereldoriëntatie.

Klik op:

25: Lijnen op de wereldbol en wereldkaart

Maak de oefeningen.

basis.pelckmans.be

GO! DOELEN - Ruimte

3.5.7.23 De Noordpool, de Zuidpool en de evenaar vlot situeren op een globe en kaart.

                                                                        ET MM 4.3

3.5.2.6 Ruimtebegrippen gebruiken om relaties te duiden tussen op allerlei kaarten en/of de globe voorgestelde elementen.

                                                                        ET MM 4.1

3.5.5.34 en 35 Plaatsen lokaliseren op een kaart (Europa of de wereld) en globe.

                                                                        ET MM 4.3
                                                                        ET MM 5.1

GO! DOELEN - Tijd

3.4.5.29 Enkele historische feiten, personages, gebouwen, gebeurtenissen, toestanden …, uit de algemene geschiedenis (met nadruk op de geschiedenis van onze contreien binnen een Europese context) ordenen (chronologisch rangschikken en situeren) op een historische tijdband met 5 historische periodes: prehistorie, oudheid, middeleeuwen, nieuwe tijden en onze tijd.

                                                                     ET MM 3.7