Van den Vos Reynaerde

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Van den Vos Reynaerde

Dierenverhalen

• Dierenepiek / dierenepos
•  Eerst in het Latijn (Ysengrimus (1140)
• Vanaf 1170 ook in het Frans (Roman de Renart)
• Duits (Reinart Fuchs)
• Middelnederlands (1250, Van den Vos Reynaerde)

Waarom dierenverhalen?

• Uitbreiding van de dierenfabel (volgens overlevering door de Oude Grieken al gebruikt (Aesopus; hij was een vrijgelaten slaaf)
• Door middel van parodie & antropomorfisme (dieren als mensen) + satire (mensen als dieren) amusement en kritiek

Comburgse handschrift

Schrijver Reynaerde

• Maakt zichzelf in de eerste regel bekend: Willem die Madoc maakte (schreef). Dat boek is er niet meer.
• Heel vrije bewerking van Franse verhalen over Renart
• Heel populair in de 13e eeuw (blijkt ook uit Latijnse vertaling)
• Satire over de standenmaatschappij (adel/geestelijken/boeren) + middeleeuwse literatuur

Schrijver Reynaerde

• Rechtsspraak was nieuw, voor die tijd was er het vete-recht
• Duidelijke regels & bewijslast
• Verdachte moest aanwezig zijn
• Maximaal een jaar oud misdrijf
• Rechter onpartijdig (Koning Nobel was dit niet)

Schrijver Reynaerde

• Biecht
•  Penitentie (straf) --> Absolutie
• Nadeel van de biecht: macht voor de pastoor
• In plaats van de biecht: een aflaat (pelgrimstocht)

 ‘O wy, Tybeert, twi sidi bloode? Wanen quam uwer herten desen wanc?’

Tybeert scaemde hem ende spranc Daer hi vant groet ongherec,

Want eer hijt wiste, was hem een strec Omme sinen hals harde vast.

Dus hoende Reynaert sinen gast. Alse Tybeert gheware wart

Des strecs wart hi vervaert Ende spranc voert. Dat strec liep toe!

Tybeert moeste roupen doe Ende wroughede hem selven dor den noot.

Hi makede een gheroup so groot Met eenen jammerliken ghelate,

Dat Reynaert hoerde up der strate Buten, daer hi alleene stoet,

Ende riep: ‘Vindise goet Die muse, Tybeert, ende vet?

Wiste nu dat Martinet, Dat ghi ter taflen satet

Ende dit wiltbraet dus atet, Dat ghi verteert, in weet hoe,

Hi sauder u saeuse maken toe. So hovesch een cnape es Martinet!

Tybeert, ghi singhet als ghi et. Pleecht men tes coninx hove des?

Fragment 1194 - 1219

Het verhaal

Hofdag in het dierenrijk; bijna alle dieren klagen bij koning Nobel over de streken die Reinaert de vos hun heeft geleverd. Maar hoe krijg je een listige vos zover dat hij zich vrijwillig aan een gerechtelijke procedure onderwerpt? Bruun de beer en Tibeert de kater, die er achtereenvolgens op uit worden gestuurd om de vos te dagvaarden, ondervinden aan den lijve dat dat niet eenvoudig is. Nadat beiden meer dood dan levend zijn teruggekeerd, slaagt Grimbeert de das er ten slotte in Reinaert mee te krijgen naar het hof. Daar wordt hij in staat van beschuldiging gesteld en ter dood veroordeeld. Zijn aartsvijanden Bruun, Tibeert en Isengrijn de wolf vertrekken om de galg in orde te maken. Intussen weet Reinaert koning Nobel met een verbluffende leugen wijs te maken dat juist deze drie dieren gestraft moeten worden, en dat hijzelf onschuldig is. Als hij dan ook nog terloops een schat ter sprake brengt, is de koning - en vooral de koningin - snel overtuigd: Reinaert wordt vrijgesproken. In de ontknoping van het verhaal maakt Reinaert opnieuw enkele slachtoffers. Koning Nobel en zijn hof blijven verslagen en gedesillusioneerd achter.

Hofdag in het dierenrijk; bijna alle dieren klagen bij koning Nobel over de streken die Reinaert de vos hun heeft geleverd. Maar hoe krijg je een listige vos zover dat hij zich vrijwillig aan een gerechtelijke procedure onderwerpt? 

Bruun de beer en Tibeert de kater, die er achtereenvolgens opuit worden gestuurd om de vos te dagvaarden, ondervinden aan den lijve dat dat niet eenvoudig is. Nadat beiden meer dood dan levend zijn teruggekeerd, slaagt Grimbeert de das er ten slotte in Reinaert mee te krijgen naar het hof. Daar wordt hij in staat van beschuldiging gesteld en ter dood veroordeeld. Zijn aartsvijanden Bruun, Tibeert en Isengrijn de wolf vertrekken om de galg in orde te maken. 

Intussen weet Reinaert koning Nobel met een verbluffende leugen wijs te maken dat juist deze drie dieren gestraft moeten worden, en dat hijzelf onschuldig is. Als hij dan ook nog terloops een schat ter sprake brengt, is de koning - en vooral de koningin - snel overtuigd: Reinaert wordt vrijgesproken. 

In de ontknoping van het verhaal maakt Reinaert opnieuw enkele slachtoffers. Koning Nobel en zijn hof blijven verslagen en gedesillusioneerd achter.

En nu?

• In drie lessen gaan we dit boek behandelen
• Je zou dit boek kunnen gebruiken als vijfde boek (1 werk van voor 1880) met de fictieopdrachten
• Jullie hebben de hertaling van het origineel in Magister 
• Ik lees enkele bladzijden voor 
• Opdracht: wat zijn de verschillen tussen de hertaling en mijn jeugdversie per hoofdstuk? (dit is huiswerk)