AFP 3.2.16 Oncologie

• Anatomie Fysiologie Pathologie
• MBO
• Studiejaar 3,4

Oncologie

AFP 3.2.16

Lesdoelen deel 1

Aan het eind van de les kan je:

• Benoemen wat de ontwikkeling van kanker inhoudt
• De mutatie van een kankercel uitleggen
• De begrippen benigne en maligne verklaren
• De risicofactoren en 9 tekenen van gevaar benoemen
• Benoemen wat benigne gezwellen zijn
  
• Benoemen welke verschillende benigne gezwellen er zijn
  
• De symptomen en verschijningsvormen benoemen

Lesdoelen deel 2

Aan het eind van de les kan je:

• Benoemen wat maligne gezwellen zijn
• Verschil tussen solide en niet-solide kanker verklaren
• De weg van klachten tot diagnose van kanker beschrijven
• De onderzoeks- en behandelmogelijkheden benoemen
• De verschillende kenmerken van de soorten maligne gezwellen noemen

De ontwikkeling van kanker

in het menselijk lichaam zitten miljarden kleine cellen. Deze cellen maken deel uit van verschillende organen en hebben allemaal een andere taak.

Cellen kunnen beschadigd raken, waardoor ze afsterven.

Dit gebeurt bi ons allemaal miljoenen keren per dag.

Ons lichaam moet deze dode cellen natuurlijk vervangen. Nieuwe cellen worden gevormd door een proces dat ‘celdeling’heet.

Als er te veel cellen beschadigd zijn, komt er een signaal dat er extra cellen moeten worden aangemaakt. Bij te veel cellen wordt deze aanmaak geremd. 

Bij kanker is DNA beschadigd en is dit signaal er niet

Kankercel

1. DNA van enkele cellen is beschadigd
2. Mutatie (gezonde cellen krijgen een signaal om te stoppen met celdeling, kankercellen niet)
3. Cellen blijven zich delen, zonder remming
4. Nieuwe kopieën van cellen hebben dezelfde beschadiging in DNA
5. Ophoping van cellen = tumor

In het begin kan het lichaam de kankercellen nog opruimen, daarom zijn er nog geen klachten in het begin en daarom geen veranderde waarde in bloedbeeld.

Risicofactoren

1. Leeftijd 
   
2. Geërfd DNA 
3. Infecties (bijv. HPV)
4. UV-straling en ioniserende straling
5. Kankerverwekkende chemicaliën
6. Overgewicht

Leeftijd: (hoe meer celdelingen, hoe grotere kans op fouten)

Mensen die op jonge leefstijd radiotherapie hebben gekregen, krijgen later vaker kanker dan mensen die geen radiotherapie hebben ondergaan.

Stoffen: asbest, roken, alcohol

De 9 - alarmsignalen

1. Blijvende hoest, soms met ophoesten van bloed en slijm of heesheid

2. Slikproblemen

3. Moedervlekken die er afwijkend uitzien

4. Een schilferende plekje op de huid

5. Een knobbeltje ergens in het lichaam

6. Ongewoon vaginaal bloedverlies (vrouwen) of zaadbalklachten (mannen)

7. Problemen bij of veranderingen van de ontlasting

8. Problemen of veranderingen bij het plassen

9. Gewichtsverlies zonder aanleiding

Benigne en maligne

•  Benigne
• Maligne

Verschil benigne/maligne

• Ingroei in omliggende weefsel: Maligne tumoren groeien door andere weefsels heen (=Infiltratieve of invasieve groei). Benigne tumoren drukken andere weefsels alleen opzij, maar groeien niet in
  
• Verspreiding door het lichaam: Maligne tumoren kunnen uitzaaien (metastaseren) waardoor uitzaaiingen (metastasen) in andere delen van het lichaam kunnen ontstaan. Benigne tumoren verspreiden zich niet door de rest van het lichaam.

Benigne

• cellen tumor lijken op weefsel waaruit het is ontstaan
• langzame groei
• houden zich aan anatomische grenzen
• meestal gemakkelijk te verwijderen
• zaaien niet uit

Maligne

• cellen tumor lijken niet meer op weefsel waaruit het is ontstaan
• groeien vaak snel
• houden zich niet aan anatomische grenzen
• moeilijker te verwijderen door onzichtbare uitlopers
• zaaien vaak uit

https:

Theorie benigne gezwellen

Welke benigne aandoening wordt veroorzaakt door het HPV virus?

Welk benigne gezwel gaat uit van het bind- en klierweefsel?

1. Fibroadenoom
2. Hemangioom
3. Poliep
4. Myoom

Hoe wordt een aardbeienvlek ook wel genoemd?

Benigne gezwellen

Benigne gezwellen

Fibroom

Lipoom

Verruca vulgaris

Mollusca contagiosa

Myoom

Hemangioom

Naevus

Fibroadenoom

Poliep

Waar heb je vragen over?

Evt PPT presentatie delen voor extra uitleg

Verwijderen van benigne tumoren

Theorie maligne gezwellen

Maligne gezwellen

celdeling ongeremd, beschadiging in DNA

Een kankerpatiënt in de HAP

• Inleven, empathisch zijn
• Primaire en secundaire preventie
•  Kanker vaststellen: punctie, biopt, bloed en beeldvormend onderzoek (röntgenfoto, MRI, PET, CT- scan)

primaire preventie: voorkomen dat ziekte ontstaan (stoppen met roken)

Secundaire preventie: ziekte zo vroeg mogelijk opsporen (BVO)

Vaste verdubbelingstijd

Onderzoeken

• anamnese/lichamelijk onderzoek
• bloedonderzoek
• radiologische onderzoek (röntgen/ct/mri/echo)
• nuclaire onderzoek (PET scan/botscan)
• biopt afnemen (PA-diagnose)

Metastasen

Lymfogene metastase

Hematogene metastase

Cavitaire metastase 

Solide kanker: in een orgaan, vast. Bijv. borstkanker, darmkanker

Niet-solide kanker: in weefsels of cellen, vloeibaar/los. Bijv. leukemie, lymfeklierkanker

In lymfe

In bloed

In een holte

www.kanker.nl

Plaats van uitzaaiingen 

Behandelingen bij kanker

• Cytostatica (=chemo): remmen elke celdeling - veneus of oraal
• Hormonen: tumorgroei afhankelijk van hormonen
• Immunotherapie: afweer stimuleren 
• Operatie
• Radiotherapie (= bestraling)

Cytostatica: veel bijwerkingen, lange termijn vermoeidhied

Hormoonkanker: prostaat, baarmoeder, mamma carcinoom

Immunotherapie: Afweer te stimuleren die door cytostatica is aangetast

Eigen afweer van de patiënt te helpen bij het beschrijven van auto-immuunziekten en kanker

Chemotherapie

• Behandeling van kanker met cytostatica
• Cytostatica zijn cel deling remmende en celdodende medicijnen
• Meestal via infuus, soms via tabletten of subcutaan
• M.n. snel delende cellen worden getroffen > ook haarcellen, bloedcellen, slijmvliescellen, huidcellen
• Monotherapie > meest combinatietherapie

Bijwerkingen chemotherapie

• problemen spijsvertering: misselijkheid/braken/diarree/obstipatie/stomatitis
• dun of uitvallend haar
• vermoeidheid
• beenmergsupressie (tekort bloedcellen en bloedplaatjes)
• invloed op vruchtbaarheid
• huidveranderingen

Maligne aandoeningen

Inl. medische kennis H10

Bekijk zelf (nogmaals) deze vormen van kanker in je boek.

Zijn er nu vragen?

Bronchuscarcinoom (longkanker)

• Epitheelweefsel in lagere luchtwegen
• Oorzaak: actief of passief roken
• Kriebelhoest en hemoptoë
• Prognose slecht door snelle hematogene metastasering
• OK/chemotherapie

Vroeg stadium: OK , soms chemotherapie

Mammacarcinoom

• Klierweefsel in de mamma
• Oorzaak onbekend of erfelijkheid (BRCA1/2 gen)
• Pijnloze knobbel, ingetrokken tepel, vocht uit tepel
• Snelle lymfogene metastasering 
• OK, medicatie, bestraling en/of chemotherapie 
  

Prostaatcarcinoom

• Klierweefsel in prostaat
• Onbekende oorzaak, hoge leeftijd /erfelijkheid is risico
• PSA en weefselonderzoek (biopt)
• Operatie > Incontinentie, bestraling of hormoontherapie

Endometriumcarcinoom

• Binnenbekleding baarmoeder
• Oorzaak onbekend, oestrogeen laat tumor sneller groeien
• Abnormaal vaginaal bloedverlies; vooral na overgang
• Curretage 

Cervixcarcinoom

• Baarmoederhalskanker
• HPV - door coïtus
• Hoe lager leeftijd van besmetting, hoe groter de kans
• BVO
• Abnormaal bloedverlies of contactbloedingen 

Colon- en rectumcarcinoom

• Klierepitheelweefsel dikke darm en endeldarm
• Poliep is soms voorstadium 
• Oorzaak: voedsel (dierlijk vet) of erfelijkheid
• BVO
• Veranderde defecatiepatroon, bloedverlies of loze aandang
• OK > stoma

Melanoom en basalioom

Melanoom

• Pigmentcellen van de huid
• UV stralen
• Verdikkingen of verkleuringen op de huid (zwart/bruin) met klachten (jeuk, bloedverlies, tintelingen)
• Uitzaaien via omliggende huid of bloed/lymfe > slechte prognose
• PA onderzoek voor diagnose

Basalioom (basale- celcarcinoom)

• Epitheelcellen van de huid
• In het gezicht
• Groeit in de diepte, maar kan niet uitzaaien

Maagcarcinoom

•  Klierepitheelcellen in de maag
• Helicobacter pylori > maagzweer
• 'Stille vorm', op den duur eetlust minder en afvallen (dan vaak al uitgezaaid)
• Slechte prognose

Kwaadaardige ziekten bloed & afweersysteem

Leukemie

• Kanker van de leukocyten (lymfocyten)
• Oorzaak onbekend
• AML = acute myeloïde leukemie / ALL = acute lymfatische leukemie
•  Chronisch = CML  en CLL  (C staat voor chronisch) > volwassenen

myeloide leukemie is ernstiger dan lymfatische leukemie, omdat beenmerg in de verdrukking komt en hierdoor weinig gezonde witte bloedcellen worden aangemaakt = infectiekans

Leukemie 

• Bloedkanker
• Veel bij kinderen
• Lymfatisch weefsel: beenmerg, lymfeklieren en milt
• Moe, bloedarmoede, blauwe plekken en gezwollen lymfeklieren
• Chemotherapie en beenmergtransplantatie 

Klachten

• Moe, bleek, bloedingen, infecties, vergrote lymfeklieren
• Acute vorm = klachten in enkele weken
• Chronische vorm = klachten na enkele jaren

Lymfoom

• Vormen van kanker in het lymfestelsel (kwaadaardige ziekte van lymfocyten)
• Kan tot uiting komen in lymfeklier maar ook elders in lichaam (bijv. milt, lever, beenmerg)
• Verspreiden via bloed of lymfe

Bijv in:  lymfeklier, milt, lever, beenmerg, darmwand en amandelen 

Ziekte van Hodgkin

• Kanker van de lymfocyten (lymfklierkanker)
• Vergrote lymfeklier in hals, moe, koorts, nachtzweten, jeuk en gewichtsverlies, infecties
• Oorzaak onbekend, mogelijk verband met het Epstein-Barr virus
• Biopt: zeer kenmerkende cellen = Hodgkin cellen

virus van pfeiffer

Non-hodgkin lymfomen

•  Verzamelbegrip voor alle lymfomen die niet Hodgkin zijn
• Lymfklierkanker
• Rustige en agressieve variant, slechtere prognose t.o.v. Hodgkin
• Moe, jeuk
• Alle leeftijden (vaakst bij ouderen)

www.gimkit.com