6.3 Samenleven

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

6.3 Samenleven

Planning

Herhaling 6.1 en 6.2 

Uitleg 6.3 

Als er tijd over is: opdrachten maken

Wat is ecologie?

1. studie van relaties tussen organismen en hun milieu
2. invloeden van de levende natuur
3. invloeden van de levenloze natuur
4. leefomgeving van een organisme

Maak de voedselketen!

kringloop

voedselketen

voedselweb

Kringloop van stoffen

Reducent

Producent

Consument

Afvaleter

Lesdoelen 6.3

- Je kunt uitleggen wat een biologisch evenwicht is

- Je kunt uitleggen hoe soorten afhankelijk zijn van elkaar voor voedsel, een schuilplaats en voortplanting

Biologisch evenwicht 

Biologisch evenwicht =
over de jaren schommelt de populatiegrootte rond een evenwichtswaarde

In een ecosysteem is een populatie van een bepaalde soort niet steeds even groot. Bij gunstige omstandigheden kan een populatie groter worden, bij ongunstige omstandigheden zal een populatie kleiner worden.

Evenwicht konijnen
en vossen jaar 1

Ongunstig jaar

Gras groeit slecht door lage temperaturen en droogte, gevolg:

– konijnen sterven door voedselgebrek

– vossen trekken weg naar andere ecosystemen

– de vossen die blijven, brengen weinig jongen voort

Evenwicht konijnen
en vossen jaar 2

Gunstig jaar

Gras groeit snel door warm en vochtig weer

gevolg:

– konijnen krijgen veel jongen

– vossen van elders trekken het ecosysteem binnen

Evenwicht konijnen
en vossen jaar 3

Gemiddeld jaar

Normale weersomstandigheden 

zorgen voor populaties 

die in evenwicht zijn

Evenwicht konijnen
en vossen jaar 4

biologisch evenwicht: er is evenwicht tussen organismen

De populatiegrootte schommelt om een evenwichtswaarde heen.

Biologisch evenwicht konijnen - vossen

Optimumkromme (VWO)

Relaties in en tussen populaties

- Concurrentie: 

   Competitie partner, plek voedsel 

- Samenwerken:

  jagen (leeuwen), verdedigen (vissen) 

  mieren (taakverdeling kolonie).

                                                                           

Relaties binnen
een populatie

Rangorde - wie is de baas

Territorium - gebied dat verdedigd wordt tegen soortgenoten

Paarvorming - tussen mannetjes en vrouwtjes voor voortplanting

Symbiose = soorten die samen leven

Relatie tussen soorten: symbiose

Langdurig samenleven van verschillende soorten heet symbiose

Er zijn drie vormen van symbiose:

• Mutualisme --> beide soorten ervaren een voordeel van het samenleven
• Commensalisme --> de ene soort ervaart een voordeel, de ander geen voor- of  nadeel
• Parasitisme --> de ene soort ervaart een voordeel, de ander nadeel

Voorbeelden mutualisme 

Nijlkrokodil en de krokodilvogel

–De nijlkrokodil staat de vogel toe om parasieten (en
voedselresten) uit de mond van de krokodil te eten
- Vogel > makkelijker aan voedsel komen
- Krokodil > schoon gebit, geen last van parasieten

Korstmossen, bestaan uit:

1) Algen --> Maken stoffen m.b.v. fotosynthese

2) Schimmels --> Zorgt voor water en mineralen

                            --> Komt via alg aan voedsel

Voorbeelden commensalisme 

Poolvos en ijsbeer

-Poolvos eet de restjes op van de prooi van ijsberen

- IJsbeer heeft geen voordeel of nadeel

Haai en zuigvissen

- Zuigvissen eten restjes op van prooi van de haai

- Haai heeft geen voordeel of nadeel

Voorbeelden parasitisme

• Een teek gebruikt het bloed van de mens als voedsel
  
  
• Een maretak onttrekt voedingsstoffen aan een boom
  
  
• De 'zombie'schimmel Cordyceps infecteert een mier en eet deze vanbinnen uit op

Parasitisme

Teek

Zombieschimmel

Warkruid (geen bladgroen)

Check! Snap je de begrippen?

Biologisch evenwicht

Samenwerken of concurrentie 

Rangorde Territorium Paarvorming

Symbiose, mutualisme, commensalisme, parasitisme 

Van welke vorm van symbiose is hier sprake?

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Van welke vorm van symbiose is hier sprake?

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

De koekoek legt zijn ei in de nesten van zangvogels. De jonge koekoek werkt de eieren van de zangvogel uit het nest. De zangvogels voeren de jonge koekoek. Deze symbiose is een vorm van ...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Maken

Opdrachten 1 t/m 5, 7 en 8

Thema 6 Basisstof 3