katheteriseren en katheterzorg p2, wk2

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Katheteriseren

Verpleegtechnische handelingen

Verpleegkunde periode 2, leerjaar 2 

Lesdoel 

reden van katheteriseren, CIC of verblijf

hoe te katheteriseren

kan de risico's benoemen

kent de verschillende methodes

kan de zorgvrager voorlichten 

Agenda

Opfrissen anatomie

Voorkennis?

Doel en vormen katheteriseren

Handeling

Materialen

Katheteriseren is een.....

1. Risicovolle handeling
2. Verpleegtechnische handeling
3. Voorbehouden handeling
4. Alle antwoorden zijn goed

De urinewegen bestaan uit twee delen:

Hogere urinewegen: de nieren en urineleiders

De nieren zijn organen in de vorm van een boon. De functie van de nieren is dat ze het bloed filteren van afvalstoffen.

Lagere urinewegen: blaas en urinebuis (urethra)

De blaas vind je in het kleine bekken. De blaas heeft een spierwand. De slijmvlieslaag in deze spierwand voorkomt dat urine in de spierlaag dringt.

Bij incontinentie zijn de verschillen tussen de anatomie van de vrouw en man belangrijk.

Man: de lengte van de plasbuis is 20 centimeter. Het komt vaker voor dat de prostaat op oudere leeftijd een afvoerbelemmering vormt voor de urine uit de blaas. Een gevolg hiervan kan druppelincontinentie zijn.

Vrouw: de lengte van de plasbuis is maar 3 tot 4 centimeter. De sluitspier functioneert hierdoor soms slechter. Met als gevolg dat de kans op urineweginfecties groter is.

De bekkenbodem is van groot belang bij incontinentie. De bekkenbodem wordt gevormd door spieren aan de onderkant van het bekken.

Bij de vrouw wordt deze structuur op drie plaatsen onderbroken. Namelijk de urethra, vagina en rectum. Bij de man is dit niet zo. Dit maakt de structuur bij de vrouw kwetsbaarder. Door een bevalling is de kans groter op extra belasting.

Wat is een contra indicatie om te katheteriseren?

1. Neurologische oorzaak
2. Vernauwde plasbuis
3. Incontinentie (bij huidschade)
4. Medicatie

Wanneer katheter? (indicatie)

Volledige of onvolledige urine-retentie

Wanneer de blaas te vol zit, kan hij te ver uitrekken. Hierdoor bestaat de kans dat de urine in de blaas achterblijft.

Operatie

Wanneer algehele anesthesie wordt toegepast tijdens een operatie verslappen de spieren. Dit bevat ook de blaasspier.

Open wonden

Wanneer er kans is op het infecteren van urine met de wond, is een blaaskatheter gewenst.

Terminale patiënten

Je wilt graag dat een terminale patiënt zo min mogelijk wordt belast. Een blaaskatheter kan hierbij helpen.

Wat is een indicatie voor eenmalig katheteriseren?

1. Voor diagnostisch onderzoek
2. na chirurgische ingrepen
3. Voor het bepalen van urine retentie
4. Alle antwoorden zijn juist

Indicatie intermitterend katheteriseren CIC

Als de blaas zichzelf niet meer kan legen 

bijvoorbeeld als iemand een dwarslaesie heeft. 

Het doel van intermitterende katheterisatie is dat de

blaas gedurende de dag regelmatig volledig wordt 

geleegd. Hierdoor kunnen complicaties zoals een blaasontsteking, incontinentie of in het ergste geval nierlijden, worden voorkomen. 

(CIC: Clean intermittend Catherisation)

Interne en externe afvoerende katheterisatie

De intermitterende (eenmalige) katheter wordt na het inbrengen en het legen van de blaas direct weer verwijderd. Dit kan een goede oplossing zijn voor patiënten met een onvolledige blaaslediging.

De transurethrale (verblijfs-) katheter wordt via de urinebuis in de blaas gebracht. Van buitenaf wordt vervolgens een ballonnetje opgeblazen. Dit ballonnetje sluit de blaasmond af. Zo kan de urine de blaas uit lopen. Een verblijfskatheter blijft voor langere tijd in de blaas.

Houding man bij CIC

Houding vrouw 

bij CIC

Veilig katheteriseren

- Voorbehouden én risicovol: uitvoeringsverzoek (wet BIG).

- Volg het protocol van de instelling.

- Bekijk indicatie en bijzonderheden (bijv. vernauwing urethra)

- Geef duidelijke uitleg: gekatheteriseerd worden is spannend!

- Kies de juiste katheter: materiaal en maat.

- Werk hygiënisch en steriel 

- Gebruik glijmiddel: glijden, desinfecteren én verdoven!

- Bij mannen: penis recht omhoog. Bij vrouwen: juiste opening zoeken.

- Weerstand: spanning of vernauwing. Wat doe je?

- Vul de ballon volgens voorschrift: meestal 5-10cc (niet te vol i.v.m. blaaskrampen).

Soort katheter kiezen..

Foley katheter: 2 weg ballon, dubbellumen (dr Folley uitvinder ballonnetje)

Latex katheter: kortdurend, max 2 wkn, goedkoop, snel aanslag

Siliconen katheter (coated of full) full: 8-12 weken, stugger, duur

Biocath: hydrogel coating, 8-12 weken, bacterie kan niet hechten, duur

Tiemann: gebogen tip, duur, prostaat, uroloog/urologie vpk/scholing

Spoelcatheter: 3 weg, 1 voor spoelen

Cystodrain: open en korte tip, bij SPC

en nog veel meer soorten...

Nelaton tip. Deze tip is geschikt voor zowel mannen als vrouwen.

Tiemann tip. Geschikt voor mannen. Deze tip wordt ingezet bij een vergrootte prostaat.

Ergothan tip. Deze tip wordt ingezet bij een lichte vernauwing in de urinebuis.

Complicaties bij een katheter in situ:

De urine loopt niet weg:

De katheter is niet voldoende opgevoerd in de urinebuis

De katheter zit verstopt

Constipatie

Ook is het mogelijk dat de urine langs de katheter lekt:

De katheter zit verstopt

Er zit een knik in het afvoerende systeem

De maat van de katheter of ballon is niet goed

Constipatie

Blaaskrampen

Vervolg complicaties

Een andere complicatie is een urineweginfectie. Oorzaken kunnen zijn: te weinig vochtinname, nierstenen, lichamelijke malaise of hygiëne. Bacteriën kunnen overlopen naar de bloedbaan. Het gevolg hiervan is een bloedvergiftiging.

Deze complicaties treden eerder op bij bejaarden of mensen met een ernstige ziekte. Zij hebben een verzwakt immuunsysteem. Adviezen bij deze complicaties zijn: voldoende drinken, hygiënische maatregelen en het aantal ontkoppelmomenten minimaliseren.

Complicaties bij plaatsen

Faux route

Verkeerd 'gat' bij vrouw

obstructie/vernauwing urethra

Bloeding

Urinezak: opvangen van de urine. De urinezak wordt aangesloten op een interne verblijfskatheter of een externe katheter. Er zijn twee soorten urinezakken.

Beenzak (dagzak)

De beenzak wordt ingezet voor overdag. Het volume gedurende de dag varieert van 350 tot 900 ml. De plekken voor de beenzak zijn dijbeen, kruit of enkel. Er is een verschil tussen eendaagse en meerdaagse beenzakken.

Bedzak (nachtzak)

Zoals de naam al doet vermoeden is de bedzak bedoelt om aan het bed te hangen. Dit kan door middel van een bedbeugel, hanger of vloerstandard. De inhoud van de bedzak ligt tussen de 1500 en 2000 ml.
Eendaagse bedzakken worden iedere dag verwisseld. Meerdaagse bedzakken kunnen tot 7 dagen gebruikt worden.

Uitleg handeling Wendy